2. Bélüv,öyrenüv.

AÇIKLIK i. 1. Açık buluv, yabılmagan, kaplanmagan buluv.

Urmansız, agaçsız urın, alan, alanlık. // Açık urın, buşlık, aralık.

Mélayımlık, açık yözlélék.

AÇIKTAN-AÇIK rev. Yeşérmiçe, kéşé aldında. // Küzge kürénép, küz aldında. // Bik yahşı, ayırmaçık.

AÇIK-TİŞÉK şıy. i. 1. Karaltı, cihaz, kiyém-salım p. b. ş. nerselerdegé vatılıp açılgan-tişélgen„yırtılgan-selemelengen urınnar.

AÇILMALI s. Açıla torgan, açıla torgan itép éşlengen.

AÇILUV f. 1. Töş. yun. k. açuv I (1—6 meg.).

Küz aldında buluv, kiñeyép kürénüv. // :Küz aldına basu, küz aldına kilüv.

Tözelmev, yañadan naçarlanuv, köçeyüv, tözelüvden tuktav.

söyl. Çistaruv, agaruv, pıçraktan arınuv, üz töséne kaytuv (kér h. b. ş. nerseler turında).

kuç. Yaktıruv, açıklanuv, agaruv (uy, fikér turında). // Küñélé, keyéfé küterélüv, kéleçlenüv. // rev. meg. Açılıp, éçkérséz, bérnerse de yeşérmiçe.

üsémléklernéñ yafrak yaruvı, çeçek atuvı turında.

Bolıtlardan arınuv, ayazuv. // Cirnéñ kardan, yılgañıñ bozdan arınuvı turında.

Yahşıruv, retlenüv, retlenép kitüv.

Tar aluv, bétüv, ütüv.

10. Töş. yun. k. açuv I (7 meg.).

11. kuç. Kémge yaki nersege de bulsa kirte, karşılıklar bétüv turında (mömkinlék, yul h. o. ş. süzler bélen kile).

AÇILIK I i. Himik eléméntnıy kislorod bélen kuşılması; oksid.

AÇILIK II i. Açı buluv.

AÇILIK III i. dial. Öyge kérgende ayak sortuv öçén işék tébéne ceyélgen eybér.

AÇILIŞLI: açılışlı buluv — kém bélen de bulsa açuvlanışıp, mönesebetlerné özüv.

AÇINUV f. 1. Bik nık kaygıruv, borçıluv, ruhi gazaplanuv.

2. Nersege de bulsa ükénép, kızganıp, borçılıp köyénüv, özgelenüv.

AÇINULI s. Yörek özgéç, kızganıçlı (tavış turında) . // Borçıluv, köyénüv katnaş.

AÇINIŞLI s. söyl. k. açınuvlı.

AÇIRGALANUV f. özgelenüv, açınuv. // rev. meg. açırgalanıp. Yarsıp, usallanıp.

AÇISI-TÖÇÉSÉ şıy. i. Açı hem téçé, açı hem toçé nerseler.

AÇITKI i. söyl. Çüpre; kamır başı.

AÇITTIRUV f. Üzekke üterlék itép, bik nık érnétép avırttıruv.

AÇITUV I f. Bik nık érnép avırtuv.

AÇITUV II f. Açıtkı salıp açı helge kitérüv.

AÇIŞ i. Tikşérénüvler, ézlenüvler neticesénde bilgélé bulgan nerse, yaña fenni netice. // Yana cirlerné üzleştérüv.

AÇIŞUV f. k. açuv III (3 meg.).

AÇ-YALANGAÇ s. Aç hem yalangaç, bik yarlı, fekıyr, mohtac. // i. meg. küpl. Yarlılar, yarlı halık.

AÇ-YALANGAÇ LIK i. Aç hem yalangaç helde buluv, fekıyrlék, mohtaclık.

AŞ I i. 1. Nindi de bulsa yul bélen (péşérép, kızdırıp) hezérlengen, aşarga yaki éçerge yaraklı aşamlık, azık. // s. meg. Aşav vakıtında hézmet ite torgan.

Bérénçége biréle torgan şulpalı aş.

Gomumen aşavnı, rizık kabul itüvné añlata. // İrtengé, köndézgé, kiçké süzleré bélen kilgende, bilgélé bér aşav vakıtın béldére. // Şul vakıtlarga bilgélep hezérlengen aşamlık.

Kunak meclésé.

AŞ II i. söyl. Cép yaki tukımalarnı nıklı bér formaga kitérüv öçén faydalanıla torgan, bereñgé yaki başka nerse onınnan yasalgan sıyıklık, krahmal.

AŞA beyl. 1. k. arkılı II (1—7meg.).

2. k. aralaş (2 meg.). É

Éş yaki helnéñ, hereketnéñ nindi de bulsa zat~ nı, prédmétnı h. b. ş. uzıp başkarıluvı turında söylegende kullanıla..

Kaybér abstrakt isémner yanında kilép, éş-helnéñ ütelüv revéşén, haraktérın béldérüv öçén kullanıla.

AŞALUV f. 1. Töş. yun. k. aşav (1 meg.).

Nersenéñ de bulsa koyaş, cil yaki başka nerse teesirénnen üzgerüvé. 3. Kırşıluv, ışkıluv, tuzuv.

4. Agımsu, yadgır teesirénnen yuvıluv, yargalanuv, cimérélüv (su yarı, tav tokımı turında).

AŞAMLIK i. Aşıy torgan, aşarga yaraklı, aşav öçén yararlık helge kitérélgen azık.

AŞAMSAK, AŞAMÇAK s. Küp aşıy torgan, aşarga yarata torgan.

AŞARLIK s. Aşarga yararlık (yaraklı).

AŞASINNAN 1. rev. söyl. Tübeleme itép, arttırıp (tutıruv, téyev).

2. beyl. Aşa, arkılı.

AŞATUV f. 1. Aşarga aşamlık, azık birüv.— // Aşarga yardem itüv, avızına aşamlık kaptıruv.. // Yeş balanı kükrek sété bélen tuydıruv.

Terbiyelev, karav, tuydıruv. // Simértüv, köreytüv.

kuç. Tüyénüv çarası, tabış çıganagı bulıp hézmet itüv.

AŞATUÇI i. Tuydıruvçı.

AŞAV f. 1. Aşamlık, azık kabul itüv. // Tuklanuv, tüyénüv. // Azık, aşamlık itép faydalanuv. // Appétitı yahşı buluv.

söyl. Téşlev, çagu, kimérüv. // Kisü, tişkelep bétérüv (kéye, ciméş kortlarıp. b. ş. turında). // Himik réaktsiyege kérép (yaki başka nerse teesirénde) kisü, érétüv, tişü turında.

kuç. söyl. Aşav-éçüv eybérleréne, azık-télékke totıp bétérüv. // Üzleştérüv, erem-şerem itép bétérüv, urlav. // Bétérüv, küplep kullanuv, iyéraf itüv.

4. Tennéñ hem kiyémnéñ koyaş, cil hem kön yaktılıgı teesirénde tösé üzgerüv turında.

kuç. Yuv, cimérüv.

kuç. söyl. Avıruv, kaygı, sagış turında: borçuv,, intéktérüv, tınıçlık birmev.

kuç. Kıynaluv.

kuç. gadi s. Tirgev, orışuv yaki urınsız talepler bélen canın borçuv, gazaplav.

AŞAV-ÉÇÜ f. Tamak tuydıruv, aşav, tuklanuv.

AŞBAZ i. isk. Povar, aşçı.

AŞKAZANI i. Kéşé hem hayvannarda aş kaynatuv organı.

AŞKAZANI-ÉÇEK: aşkazanı-éçek avıruvları — aş kaynatuv bélen beylé organnarda bula torgan avıruvl ar.

AŞKIN s. 1. Aşkınıp, cilkénép, alga omtılıp torgan.

2. Yugarıga, biyékke küterélgen, kükke, biyékke omtıl gan, aşkan.

AŞKINDIRUV f. Cilkéndérüv, nersege de bulsa omtıluv hisé tudıruv, dertlendérüv.

AŞKIN UV f. Nersege de bulsa cilkénüv, omtıluv, dertlenüv, dulkınlanuv.

AŞKINULI s. Aşkındıra torgan, dertlé, cilkéndére torgan.

AŞLAMA i. üsémléklerné tuklandıruv hem igén unışın küterüv maksatı bélen tufrakka katnaştırıla torgan matde (tirés, kompost, minéral tozlar).

AŞLAV I f. 1. Tufrakka (cirge) aşlama kértüv.

2. Tukıma, cép yaki kindérné agartuv öçén mahsus cép aşında kaynatıp, koyaşka totıp kiptérüv yulı bélen éşkertüv. // Agaçka sıgılmalılık birüv öçén péşéklev, parlav.

AŞLAV II i. dial. Agaçnı uyıp yasalgan zur kaşık.

AŞLIK i. 1. Orlıgınnan on hem yarma hezérlene torgan başaklı üsémlékler, üsép utırgan igén.

2. Orlık heléndegé ikmek. // s. meg. Aşlık saklana torgan.

AŞLIK-TARUV cıy. i. Aşlık, igén.

AŞLI-SULI s. Matérial yaktan yahşı, irkén tormışlı, barlıkta yeşiy torgan.

AŞ-SUV cıy. i. Tabınga hezérlengen aşamlık, sıy.

AŞ-SULI s. k. aşlı-sulı.

AŞUV f. 1. Artuv, bilgélé bér çikten uzıp kitüv, çıguv; taşuv. // Çıgış kiléşéndegé kaybér süzler yanında: çikséz küp, artık küp (buluv).

şig. Ménüv, küterélüv, citüv.

Yüneléş kiléşénde çınbarlıkka mönesebetlé süzler bélen kilgende: ütelüv, başkarıluv, çınga eylenüv. // Derece yaki maksat megneleréndegé süzler yanında: iréşü, citüv.

AŞUG i. Kavkaz halıklarında: şagıyr-cırçı.

AŞHANE i. 1. Cemegat tuklanuvı üçrécdéniyésé.

2. Kvartirada, . yortta aşav-éçüv öçén mahsus bulme.

AŞÇI i. Aş péşérüvçé.

AŞYAVLIK i. Aş östeléne, tabınga ceye torgan ceyme, ésketér.

AŞIGUV f. Nersené de bulsa tizrek başkarırga, srogınnan alda éşlerge tırışuv. // Vakıt tar bulgan da, ölgérérge tırışuv, kabalanuv. // rev. meg. aşıgıp. Tiz arada, irte hem uylamıyça.

AŞIGIÇ s. 1. Aşıgıp éşlevné, tiz başkarunı talep ite torgan, tiz éşlenérge tiyéşlé.

2. Aşıgulı, kızuv, cepet, tiz-tiz. // rev. meg. Tiz arada, kıska vakıt éçénde, aşıgıp.

AŞIGIÇLIK i. Aşıgıç buluv.

AŞIK i. dial. 1. k. tubık.

2. Kuzna.

AŞIK-POŞIK rev. Bik aşıgıp, kabalanıp, bik tiz géne.

AŞIKTIRUV f. Nersené de bulsa tizrek başkarırga mecbur itüv.. // Kaya da bulsa tizrek kuzgalırga, kiterge, barırga, tizrek hereketlenérge eydev. // rev. meg. aşıktırıp. Vakıtı citmiçe, al dan.

AŞI NUV f. söyl. Üzsénép uzınuv, çamadan tış kılanuv.

AŞIRUV f. 1. Arttıruv, uzdıruv.

şig. Küterüv.

Yüneléş kiléş formasındagı éş, tormış kébék isémner bélen yeneşe kilgende nersené de bulsa başkarunı, ütevné añlata.

AYUV i. 1. Kuyı yonlı, avır gevdelé imézüvçé yırtkıç hayvan. // s. meg. Ayuv tirésénnen tégélgen.

2. s. meg. kuç. söyl. Zur gevdelé, taza (kéşé turında).

AYUBAŞ i. mahé. Tuku stanogında buy cépné nı~ gıtıp kuyuv hem sugılgan kindérné urav öçén kéçkéne val.

AYUKOLAK i. bot. Nevruz çeçekléler sémyalıgınnan sarı çeçeklé bik matur üsémlék; rusçası: médvécé uşko.

AYUTABAN i. bot. Kazayakçalar sémyalıgınnan vak sarı çeçeklé agulı ülen üsémlék; rusçası: lyutik.

AYUÇI i. 1. Ayu avlavçı, ayu avçısı.

2. isk. k. ayu biyétüvçé.

AYA i. étn. Kece mamıgın ayalıy torgan tarak.

AYAGURE rev. 1. Ayakka basıp, ayakka baskan kiléş, utırmıyça. // İhtiram, zurlav bilgésé bularak yaki kuyılgan tertip buyınça, yeş yaki çin yagınnan üzénnen zurlarnı karşılaganda hem söyleşkende basıp toruv turında.

2. kuç. Aşıgıp kına, aşıgıç, bik tiz arada gına; éş arasında.

AYAZ s. 1. Bolıtsız, yavım-töşémséz, açık, tomansız.

2. kuç. Kaygısız, heyéretséz, tınıç. // i. meg. Tınıç hem iréklé kön, tınıçlık.

AYAZLANUV f. söyl. k. ayazuv.

AYAZLATUV f. k. ayazuv.

AYAZLIK i. 1. Ayaz buluv.

2. kuç. Kaygısızlık, hesretsézlék, tınıçlık, kaygısız, hesretséz buluv.

AYAZUV f. 1. Bolıt, toman taraluv, kük yözé açıluv.

2. kuç. Kaygı-hesretten, künélséz hislerden arınuv, kaygı-heyéret taraluv turında.

AYAK I i. 1. Kéşénéñ, koşlarñıñ hem hayvannarñıñ yörüv öçén hézmet ite torgan oçlıgı. // Yasalma ayak, protéz.

Mébél, méhanizm kébék nerselernéñ idenge, cirge p. b. ş. utırtıp, bastırıp, térep kuya torgan caylanması.

söyl. Küp hem ozın itép (küpmédér métr kértép) uralgan cép basması.

AYAK II i. isk. Çey çınayagı yaki şuña ohşaşlı totkasız savıt, kase.

AYAK-KUL şıy. i. Ayaklar hem kullar.

AYAKLANDIRUV f. Yökl. yun. k. ayaklanuv.

AYAKLANUV f. 1. Ayakka basu, yörép kitüv, yöriy başlav (yöriy almagan garip kéşéler yaki kéçkéne balalar turında). // Yokıdan uyanıp yöriy başlav, yokıdan toru.

kuç. Selametlenüv, térneklenüv, hellenüv.

kuç. Kémge yaki nersege karata bulsa da kirélék éşlev, baş küterüv, karşı çıgış yasav.

kuç. Yugalgan yaki urlangan nerse turında eytéle.

kuç. Taraluv, kéşéden kéşége kuçuv (süz, heber turında).

AYAKLAV f. söyl. Hayvannı ayak sanınça dürtke bülép, urtaklaşıyuv suyuv.

AYAKLI s. 1. Ayaklarına bastırıp, utırtıp kuyarlık itép éşlengen.

2. Ayak yardeménde éşli torgan.

AYAKSIZ s. Ayagın özdérgen, bér yaki iké ayagı da bulmagan, ayagı yuk.

AYAKSIZLANUV f. 1. Ayaknı özdérüv, kistérüv h. b. ş. sebepler arkasında ayaksız kaluv, gariplenüv.

2. Ayaklar avırtuv sebeplé, yöriy almaslık helge kilüv. // Nindi de bulsa psihik haletten ayak buvınnarı yomşaruv, helsézlenüv.

AYAKÇUV i. Ayak çolgavı, ıştır.

AYALAV f. Kece mamıgın katı kıllarınnan tarap arındıruv.

AYANIÇ s. 1. Kızganıç.

2. Küñélséz, avır, yörek érnétkéç. // rev. meg. Aktık derecede naçar, méşkél.

AYANIÇLI s. 1. Ayanıç bulgan, kızganıçlı.

2. Yörek érnétkéç, üzek özgéç.

AYAV f. Kızganuv, cellev, añlav, heléne kérüv.

AYAVSIZ s. 1. Rehimséz, şefkatséz. Dehşetlé, katı, kotoçkıç.

rev. meg. Bik artık, çikséz, tuktavsız.

AYAVSIZLANUV f. Ayavsız kéşége evérélüv, şefkatsézlenüv.

AYAVSIZLIK i. Ayavsız buluv.

ACAGAN i. Cey köné arış ölgérgen vakıtta kiçlerén bik yıraktan küréne torgan kükrevséz yeşén.

ACAV i. dial. k. kuşbaş.

AN, i. 1. Kéşége hayı bularak, çınbarlıknı fikérlep kabul itüv, uylıy bélüv seleté. // Dönyaga karaş, ictimagıy tormış barışın töşénüv.

filos. Kéşé miyénde çınbarlıknıñ, kéşénéñ barlık psihik éşçenlégénén çagılış protséssı.. // Nindi de bulsa bér ictimagıy sıynıf vekilé bularak, kéşélernéñ psihologiyayıyı, alarnın politik, filosofik p. b. karaşları.

Ayık karaş, akıl; bélém, añ-bélém.

AÑA. «Ul» almaşlıgınıñ yüneléş kiléş forması.

AÑARDAN a. «Ul» almaşlıgınıñ çıgış kiléş forması: annan (lekin kéşége karata gına kullanıla).

AÑARÇI rev. Aña kader, nindi de bulsa bér vakıtka yaki vakıygaga çaklı.

AÑ-BÉLÉM şıy. i. Gomumen bélém, gıylém.

AÑGARMASTAN rev. söyl. 1. İskermesten, iskermiçe-, abaylamastan, sizmesten.

2. Añlap, bélép citkérmiçe, yahşılap uylamıyça.

AÑGARTUV f. 1. isk. k. anlatuv.

2. Niçék te bulsa sizdértüv (işare yaki kinaya bélen).

AÑGARUV f. 1. isk. Añlav.

2. Abaylav.

AÑGI-MİÑGÉ s. Añgıra, midgérev, yuler sımak.

AÑGIRA s. söyl. 1. Añsız, midgérev, nadan, ahmak.

2. Akılga zegıyf, tulı akıllı tügél.

AÑGIRALANUV f. Añsızlanuv, añsızga eylenüv, miñgérevlenüv.

ANGIRALATUV f. Añgıra itüv, midgérevletüv.

AÑGIRALIK i. Añgıra buluv.

AÑGIRAYUV f. söyl. Midgérevledü, vakıtlıça añlav, töşénüv seletén yugaltuv.

AÑDAV, ANDUV f. dial. k. añdav.

AÑDIRUV f. İske töşérüv, tégé yaki bu sıyfatı bélen nersené de bulsa hetérletüv, hetérge töşérüv.

AÑKAV I i. Avız kuvışlıgınıd öské sténası.

AÑKAV II i. isk. Añgıra, midgérev.

AÑKAVLIK i. isk. Añgıralık, midgérevlék.

AÑKUV f. 1. ■ Kéçlé revéşte çıguv, taraluv, bérkélüv (is turıdda).

kuç. Bik kéçlé sizélüv, bélénüv (hisler, kiçéréşler turında).

Bérer nersege hayı bilgéler çagıluv.

AÑKI-MİNKÉ s. dial. k. añgı-miñgé.

AÑKITUV f. 1. Çıgaruv, taratuv (is turında).

2. kuç. Sizdérüv, béldérüv.

AÑLAYIŞLI s. Añlaşıla torgan, gadi, açık, anık; butalçık tügél. // rev, meg. Açık itép, gadi itép.

AÑLAYIŞLILIK i. Añlayışlı buluv.

AÑLAMAMIŞ: añlamamışka salınuv — añlamagan kébék kılanuv, añlamagan bulıp kürédérge tırışuv.

AÑLAMASTAN rev. Kétmegende, iyékzrmesten.

AÑLATMA i. 1. Añlatıp, teftişlep söylep birgen nerse.

2. Nindi de bulsa meselege yaki hézmetke karata birélgen açıklav, komméntariy. // Süznéñ tégé ya bu megnesén açıklıy torgan tékst.

AÑLATMALI s. lingv. Añlatma birélgen, megnesé añlatılgan.

AÑLATUV f. 1. Añlatma birüv, töşéndérüv, açıklav, añlayışlı itüv. // Nersenéñ de bulsa sebebén, zakoiçalıgın açıp birüv, bilgélev.

2. İşare itüv, béldérüv. // Süz, tamga, bilgé h. b. ş. turında: béldérüv, çagıldıruv, megne birüv.

AÑLAV f. 1. Nersené de bulsa töşénüv, éçtelégén, megnesén açıklav. // Nersené de bulsa bélüv, anıd asılına töşénüv.

Beyelev, tanuv (kéşéné hézmetné p. b. ş.).

Uylav, küz aldına kitérüv, kuzallav.

rev. meg. añlap. Béle torıp, añlı revéşte, yüriy.

AÑLAŞUV f. 1. Üzara urtak bér fikérge kilüv, kiléşü, bérbéréñné añlav. // Nindi de bulsa meselené açıklav, mönesebetke açıklık kértüv.

Fikér alışuv, söyleşüv.

rev. meg. anlaşıp. Bér fikérde bulıp, kiléşép, bérleşép, bér süzde bulıp.

AÑLAŞILMAV i. k. añlaşılmavçılık.

AÑLAŞILMAVÇANLIK i. k. añlaşılmavçılık.

AÑLAŞILMAVÇILIK i. Bérbéréñné dörés añlamav arkasında tugan karşılık; añlaşılmav.

AÑLAŞILUV f. Açıklanuv, añga barıp citüv.

AÑLI s. 1. Uylav seleté bulgan, añı bulgan, zihénlé. // Téplé, uylap éş ite torgan.

Politik añı üsken.

Akıl bélen añlap, uylap, añlı revéşte éşlengen.

AÑLI LIK i. Añlı buluv.

AÑSIZ s. 1. Akılı bulmagan, akılsız, añgıra, yuler, tilé.

2. Nadan, iské, kara fikérlé.

AÑSIZDAN rev. 1. Kétmegende, uylamaganda, iskermesten.

2. Uylamıyça, añsız, méhanik revéşte.

AÑSIZLIK i. Añsız buluv helé, añ bulmav.

AÑINÇI rev. söyl. Aña kader, ul vakıt citkençé.

AÑIŞMIYÇA rev. söyl. Añlap citmiçe, töşénép citmiçe.

AÑIŞUV f. söyl. 1. Añlap aluv; abaylav.

2. Añlaşuv.

AH ı. 1. Kurku, kinet gaceplenüv, kaygı-hesret, şatlanuv p. b. ş. hislerné béldére.

Tüzémsézlék, sabırsızlık katnaş borçıluvnı, şulay uk dulkınlanuvnı béldére.

Zur kaygı-hesretten ufıruv, ahıldavnı béldére. // i. meg. Ah-zar, kaygı-hesret, gazap.

AHA-HA-HA-HA avaz. iyer. Ddaşıp, yugalıp ézlegende tavış birüvge avaz iyertémé.

AH-VAH i. k. ah-zar.

AH-ZAR cıy. i. Kaygı-hesret.

AHLAV f. Ah itüv, apıldav, kaygıruv.

AHILDAV f. Ah itüv, ah-vah itüv; kaygıruv, borçıluv.

AHEN, i. şig. 1. Yandıraş.

2. Tavış, ton.

3. Moi; lezzetlé kiçéréş, toygı.

AHEÑDEŞ s. 1. muz. yangıraşı bélen ohşaş, bérdey yañıraşlı.

2. k. avazdaş (2 meg.).

AHEÑDEŞLÉK i. Aheñdeş buluv. Zamanga aheñdeşlék.

AHEÑLÉ s. şig. Aheñé bulgan; modlı. // Dulkınlanuvlı, tiran kiçéréşlé.

AHEÑLÉLÉK i. Aheñlé buluv.

AHEÑLEŞTÉRÜV f. Ahenlé itüv.