3. I. Meg. Zool. Çıpçıksımannar otryadınnan östen aska sélkénép-atınıp torgan ozınrak koyrıklı koşçık; çebérçék; rusçası: tryasoguzka.

SÉLKÉNÜ f. 1. Tirbelép, çaykalıp, kaltırap kıymıldav, baştagı xelge kiménde bér kayta torgan xereket yasav.

Tınıç xelden xereketke küçép, kıymıldap-kuz-galıp kuyu.

Kakşagan bulu, kakşav; nık bérkétélmev yeki kuba-kakşıy başlav sebeplé, kuzgalırga ezér, buş bulu.

küç. Tigézséz, dıñgırdık yulda, dıñgırdık transportta: tirbelép, uñaysız çaykalıp baru.

küç. söyl. Bér tın citéz géne tırışlık, béraz aktiv éşçenlék kürsetü.

SÉLKÉTÜ f. 1. Törlé yakka atındırıp, kıymıldatıp yeki bütençe xereketlendérü.

Kaltıratu, tétretü, déréldetü.

Sikértép-kaltıratıp yeki çaykaldırıp borçu (dıñgırdık yul hem transport turında).

SÉLKÜ f. 1. Tuzanın, çübén h. b. ş. kagıp töşérü öçén kiskén xereket bélen bolgav, séltev, cilpü.

Kanatnı: oçu öçén xereketlendérü, cilpü.

Bolgav, törlé yakka xereketlendérü.

Nık kıymıldatu, ciltéretü, sélkétü.

k. sélkétü (3 meg.).

SÉLTÉ 1. i. Bérer toz bélen kislota kuşıluvınnan barlıkka kilgen zeher ximik matde.

2. Agaç kölé salıp kaynatılgan éréme (kér yuvuvga totıla).

SÉLTÉLÉ s. Sélté salıngan, katnaştırılgan.

SÉLTÉLENÜ f. Séltélége eylenü (su h. b. ş. turında).

SÉLTÉLEV f. 1. Séltélé itü, sélté katnaştıru.

2. Sélté bélen éşkertü.

SÉLTENÉŞ i. 1. Séltenü (1, 2 meg.) xereketé.

2. küç. sir. Séltenü (3 meg.) éşé; omtılış.

SÉLTENÜ f. 1. Séltev xereketé yasav (kul yeki koral bélen). 2.Sugarga, berérge kizenü. 3.küç. Ehemiyetlé, kıyın bér éş éşlerge, kıym" metlé bérer nersege iréşérge omtılu.

SÉLTEV f. 1. Bolgav, sélkü. Tayak séltev. Ét-lernéñ koyrık séltevé. 2.Irgıtu, çöyü.3.Sugu (gadette kizenép, séltenép).

4.küç. söyl. Kulga töşérü, alu.

SÉLDÉRÉY i. bot. Tamırı hem yafragı aş temletkéç itép faydalanıla torgan iké yıllık yeşélçe üsémlék.

SÉLD i. zool. Kübésénçe diñgézde yeşi torgan, éré bulmagan, törléçe ezérlep aşav öçén avlana torgan balık.

SÉLEGEY i. 1. Avız kuvışlıgında bülénép çıga hem azıknı yüvéşlep-çılatıp éşkertü öçén xézmet ite torgan, suzılıbrak toruçan sıyıkça (kéşé avızı éçéndegésé „tökérék" te diyéle).

2. s. meg. söyl. Sélegeyé avızıñnan yış (küp) agıp tora torgan.

SÉLEGEYLENÜ f. Sélegeyge (2 meg.) eylenü.

SÉLEVÇEN i. zool. 1. Söyekséz, néçke yomşak tenlé, şuvışıp xereketlenüçé ozınça kort; rusçası: dojdévoy çérv. 2.Kéşénéñ hem umırtkalı xayvannarnıñ éçeklégénde yeşi torgan parazit kort; rusçası: askarida.

3.Kéşé, xayvan yeki üsémlék organizmında (éçké organnarda, tukımalarda) yeşevçé parazit kort; rusçası: glista.

SÉLEVSÉN i. zool. Kübésénçe urmanda yeşi torgan, sorgılt-ciren yeki timgél-timgél kuyı yomşak yonlı, meçéler törénnen bulgan yırtkıç; rusçası: rıs.

SÉ1PSİS i. méd. Avıru barlıkka kitérüçé mikroblarnıñ kanga kérép taraluvı neticesénde organizmnıñ gomumi agulanu kürénéşé, xelé.

SÉPTÉT i. 1. Cidé başkaruçıdan (cırçıdan yeki uynavçıdan) tözélgen muzıkal ansambl, törkém.

2. Möstekıyl partiyelé cidé uyın koralı yeki cidé tavış öçén yazılgan muzıkal eser.

SÉŞTİK s. Sépsiska mönesebetlé, şuña karagan.

SÉRKE I i. bot. Orlıklı üsémlék sérkeçénde citlégép tarala torgan tökçelernéñ bérsé, atalık küzenegé; rusçası: pıltsa.

SÉRKE II i. Bét, kandala kébék vak böceknéñ ozınça kükeyé.

SÉRKE III i. Katık sımanrak eçkéltém, tösséz sıyıkça (aş temletkéç dirbiye); rusçası: uksus.

SÉRKELÉ I s. Sérkesé (I), sérkeleré bulgan.

SÉRKELÉ II s. Östénde yeki éçénde sérkeleré (II) bulgan, sérkelegen (baş, çeç h. b. turında).

SÉRKELÉ III s. Sérke (III) salıngan, katılgan (aş turında). || Sérke salıp kuyılgan, éçénde sérke bulgan (şéşe h. b. ş. savıt turında).

SÉRKELÉK i. bot. Sérkeçnéñ öské, sérkelé öléşé; rusçası: pılnik.

SÉRKELENDÉRÜ f. Üsémlékte: sérkené (I) analık organnarına küçérü.

SÉRKELENÜ f. bot. Üsémlékte: ciméşlékke (analık organına) sérke I küçü.

SÉRKELEV f. Üzénde vak böcek sérkeleré barlıkka kilü (baş, çeç h. b. turında).

SÉRKEÇ i. bot. Çeçekte: sérkelékten hem anın cépsél sıman sabakçıgınnan gıybaret bér organ; rusçası: tıçinka.

SÉRLÉ s. 1. Üzlékleré elége açılmagan, tanıp bélénmegen.

2. Kéşége béldérérge yaramagan, yeşérén.

SÉRLÉLÉK i. Sérlé bulu sıyfatı, xelé; sérlé nersege yeki kéşége xas sıyfatlar.

SÉRLÉLENÜ f. Sérlége eylenü; añlaşılmas, seyér xelge kilü.

SÉRLEŞÜ f. Başkalardan yeşérép, işéttérmiçe, üzara gına söyleşü.

SÉ!TKA i. söyl. Azık-tölék h. b. salıp xucalık sumkası urınına yörte torgan kéçkéne cetme kapçık.

SÉÑGÉRÜ f. Éçke algan havanı kinet çıgarıp, borın éçén laylalı sıyıkçadan çistartu.

SÉÑDÉRÜ f. 1. Sıyıkça, gaz kébék nersené: séñerlék itép eybérnéñ éçéne kértü, ütkerü.

2. Séñe torgan nersené üz éçéne alu; şundıy üzlékke iye bulu (törlé nerseler turında).

Z.^küç. Küñélde-xetérde nık kalırlık itép añlatu, öyretü (bélémné h. b.).

4. küç. Küñélge-xetérge nık alu.

5. küç. gadi s. Sugıp-kıynap h. b. ş. Revéşte tora-kuzgala almaslık itü, yıgu.

SÉÑÉL, SÉÑLÉ i. 1. Üzéñnen kéçé kız tugan.

2. séñlém. Üzéñnen yeş xatın-kızga mörecegat süzé.

SÉÑÉR i. Skélét muskulların söyekke totaştıra torgan, bik tıgız hem sıgılma cépséllé tukıma; rusçası: suxojiliyé.

SÉÑÉRLENÜ $. Séñér kébék sıgılmalı xelge kilü.

SÉÑÉRÇE i. 1. Néçke, vak séñér.

2. Yafrakta hem böcek kanatında: ozınça buvıntık sıman tamır.

SÉÑÉŞ i. Séñü xereketé, protséssı hem üzlégé.

SÉÑÜ f. 1. Bérer nersenéñ éçéne ütép, anıñ küzenekleré, kisekleré arasında taralu (sıyıklık, is h. b. ş. turında).

2. Nık kérép urnaşu (xetérge, küñélge). 3. küç. Nık iyélép, yatıp h. b. ş. revéşte kürén meske tırışıp posu.

Sİ i. maxs. 1. Muzıkal avazlar sistémasındagı soñgı, cidénçé ton. 2. Muzıka elifbasında: şuşı tonnı béldére torgan nota.

SİBÉLME s. Tarkav, taralıp yeki çeçélép yata (tora) torgan.

SİBÉLÜ f. 1. Töş. yün. k. sibü (1—8 meg.).

Tertipséz taralıp koyılu, çeçélü.

Çıgıp taralu, börkélü (nur, is h. b. ş.).

Taralışu, törlé yakka kitü.

SİBELEV f. 1. Kab. der. k. sibü (1—4 meg.).

2. Ciñélçe géne yavu.

SİBÜ f. 1. Börtéklé yeki vak kiseklé h. b. ş. nerselerné: çeçép taratu.

Börtéklé temletkéçlerné: aşamlık östéne béraz gına salu, aña kuşu.

Börtéklé yeki vak kiseklé azıknı koş-kortka: 5irü, taratıp salu.

Sıyıklıklarnı: börkü.

Nurnı, isné h. b. ş. taratu, çıgaru, börkü.

6. küç. söyl. Yavu (yañgıra kar turında).

küç. Çamasız küp sarıf itü, küplep öleşü-ta-éatu (akçanı, malnı, bülekné h. b. ş.).

Béryulı küp koraldan yeki özlékséz revéşte 1tu.

küç. söyl. Bik osta, citéz söylev, cırlav, biyüv, muzıka uynav h. b. ş.

SİGAFA i. Kegazséz tartu öçén tayakçık (karandaş) sıman itép hem tıgızlap maxsus törgen temeké 1fragı.

SİGAFAÇI i. 1. Sigara éşlevçé yeki éşlep çıgartuçı yeise şunıñ bélen kesép-sevde itüçé.

2. Sigara (küp) tartuçı temekéçé.

SİGARÉT i. Bik yuka kegazge törép (éçénde pa-şrostagı kébék buşlık kaldırmıyça) éşlengen temeké.

SİGARÉTLI s. 1. Éçénde sigarétı-sigarétları >ulgan, buşamagan (kap h. b. ş. turında).

2. Yanında, üzé bélen sigarétı bulgan (kéşé tuzında). || Avızına sigarét kapkan.

SİGARÉTLIK s. Sigarét alırga digen yeki şuña kiterlék (akça turında).

SİGÉZ san. 1. Cidéden soñ kilép, 8 sanın, mik-*arın hem tsifrın béldére.

gadette kıyık form., söyl. Sigéz yeş.

sigézé. Sigézénçé çislo; kaléndarnıñ sigézénçé köné.

SİGÉZAYAK i. zool. Kuetlé hem zur-zur sigéz kapşavıçlı yırtkıç diñgéz xayvanı; sprut.

SİGÉZÉNÇÉ Tert. sanı. k. sigéz (1 meg.).

SİGÉZLÉ s. 1. Tsifr turında: 8 sanın béldére torgan. 2. i. meg. 8 tsifrı.

SİGÉZLÉK i. Sigéz küzlé uyın kartası.

SİGÉZLEP Çama sanı. 1. k. sigéz (1 meg.). 2. rev. meg. Çıbırkı işü, ürü h. b. ş. turında: sigéz retlé-katlı itép.

SİGÉZÉLLIK i. 1. Sigéz yıllık mektep; tulı bulmagan urta mektepnéñ bér töré. 2. Sigéz yıllık vakıt, srok.

SİGÉZER Bül. sanı. k. sigéz (1 meg.).

SİGÉZERLEP rev. Aéru-bülü, tézü, urnaştıru turında: sigézer-sigézer itép.

SİGÉZEV Cıyu sanı. k. sigéz (1 meg.).

SİGEK s gadi s. Yoklap yatkanda astına siyüvçé yeki sidégén tota almavçı.

SİGEKLEV f. gadi s. 1. Sigekke eylenü (çirlev).

2. küç. Namussız yalagaylanu, eleklev, tiyéşsézge zarlanıp yılav h. b. ş.

SİDÉK i. fiziol. Organizmda éşkertélgen matde kaldıkları bélen bérge böyérden bülénép çıga torgan sıyıkça; rusçası: moça.

SİZGÉR s. Sizü toygıları hem xisé yaxşı; tiz sizüçen.

SİZGÉRLÉK i. Sizgér bulu sıyfatı.

SİZGÉRLENÜ f. Sizgérge eylenü.

SİZDÉRMESTEN rev. 1. Éş-xereket itü h. b. ş. turında: sizdérmiçe, kaçıp-yeşérép kéne.

2. Vakıt uzu h. b. ş. turında: sizélmiçe hem kötmegende.

SİZDÉRÜ f. 1. Sizerge (2, 4 meg.), bélérge mömkinlék birü.

2. Sizélü, bélénü (tışkı dönya, törlé xeller h. b. ş. turında).

SİZÉLÉRLÉK s. İgtibarnı tartır derecede; sizerlék; şaktıy.

SİZÉLÜ f. 1. Töş. yün. k. sizü.

Organizmga teésir itü, bélénü.

Törlé tışkı bilgélerden bélénü, kürénü, añlaşılu.

Bélénü, açılu, faş bulu (sér, xeyle h. b. ş. turında).

SİZÉM i. Sizü toygısı hem xisé.

SİZÉMLÉ s. 1. Yaxşı toyuçan hem sizüçen; sizgér.

2. Bik yomşak sélkénü-kaltıravnı, kéçkéne tirbenéşné, üte ekrén xereketlerné de size, térki torgan (apparatlar turında).

SİZÉMLÉLÉK i. Sizémlé bulu üzlégé.

SİZÉMLEV f. Sizém yardeménde bélü, añlav; yakınça gına sizü, çamalav; size-sizéne başlav.

SİZÉMÇEN s. sir. Toyu üzlégé köçlé bulgan.

SİZÉNÜ f. Niyetné, sérné h., b. ş. bélép, añlap alu; çamalav; öléşçe sizü.

SİZÉREV f. Kırşılıp-yukarıp, sireklenép, tuza töşü (tukıma h. b. ş. turında).

SİZMESTEN rev. Üzéñ abaylamagan, sizmegen xelde; kinet, kötmegende.

SİZÜ f. 1. Toyu. İs sizü. Avırtu sizü. Salkınnı sizmev,

Xis itü.

Xayvannarda: toyu organnarı yardeménde, gadette isten bélü, tabu.

Bélép-añlap alu (sérné, niyetné h. b. ş.). Xeylené sizü.

SİZÜÇENLÉK i. Sizü üzlégé, toygısı.

SİKÉLTE i. k. sikelte.

SİKÉLTELÉ s. k. sikeltelé.

SİKÉRGÉÇ i. İké oçın iké kulga totıp, baş östénnen hem ayak astınnan ütkerép, gevde tireli eylendére torgan, oçlarına sap kuyılgan kindére sıman uyınçık (astan ütkende sikérép uzdıralar); rusçası: ska kalka.

SİKÉRÉŞ i. 1. Sikérü (1, 3, 5, b meg.) xereketé. 2. Sikérü (1 meg.) yarışı.

3.Sikérü (4 meg.) figılénnen yasalgan isém. Söylegende yeki uylaganda bér fikérden, témadan ikénçéséne kiskén küçéş.

4.kit. Sıyfat üzgeréşé: isxé sıyfattan, xelden yañaga kiskén küçéş; kiskén alga kitéş.

SİKÉRÉŞLÉ s. kit. İctimagıy üséş turında: sikéréşler (4 meg.) arkılı üte torgan.

SİKÉRTKE i. söyl. k. Çikértke.

SİKÉRTME i. k. sikelte (1 meg.). Sikértmege töşü.

SİKÉRTMELÉ I s. k. sikeltelé (1 meg.).

SİKÉRTMELÉ II s. k. sirtmelé. ,

SİKÉRTMELENÜ f. Sikértmelége (I) eylenü, sikértmeler yasalıp bozılu (yul, ayak astı turında).

SİKÉRTÜ f. 1. Yökl. yün. k. sikérü (1, 2 meg.).

Ciñélçe géne yugarıga ırgıtıp, çöyép alu (kuldagı nersené).

Berép, kagıp yugarıga oçırtu, kütertü.

Gevdenéñ bérer öléşén kiskén xereketlendérép, küterép kuyu.

Nık sélkétép-kaltıratıp borçu (dıñgırdık yul yeki şunnan bara torgan transport turında). 6. Çaptıru (atnı h. b.).

7.Söylegen, ukıgan, uylagan vakıtta: bérer témaga, süzge, fikérge h. b. ş. kagılmıyça, alarnı kaldırıp uzu.

8.küç. Bik nık cefalav.

SİKÉRÜ f. 1. Köç bélen éténép hem ayaklarnı baskan cirden ayırıp, alga yeki yugarıga taba kiskén taşlanu, ırgılu.

küç. Artıgın kılanu, uzınu.

Cirge, idenge berélép, yugarıga küterélü (tup h. b. nerse turında).

Söylegende, uylaganda: kiskén küçü (bér fikérden ikénçéséne).

Bérer cirden ikénçé cirge ırgılıp küçü (ut, yalkın h. b. ş. turında).

Nık kaltırav-déréldev (yörek h. b. ş. turında).

Kiskén üsép kitü (üsémlék turında).

küç. Bik avır xelde kalıp nişlerge bélmi cefalanu, gazapka duçar bulu, gazap-ceza tatu.

SİKÉRÜLÉ s. Sikérép uynıy torgan (xereketlé uyınnar turında).

SİKKATİV i. maxs. Maylarnı tiz kiptére torgan matde (téxnik buyavlarga kuşu öçén kullanıla).

SİKSEN san. 1. Sigéz distené éçéne alıp, 80 sanın hem mikdarın béldére.

2. gadette kıyık form., söyl. Siksen yeş.

SİKSENÉNÇÉ Tert. sanı. k. siksen (1 meg.).

SİKSENLEP Çama sanı. k. siksen (1 meg.).

SİKSENŞER Bül. sanı. k. siksen (1 meg.).

SİKELTE i. 1. Transportnıñ tigéz yöréşéne komaçavlıy torgan çokır-çakır, yuldagı kazılma yeki kal kuçı k; sikértme.

2. küç. Éştegé-tormıştagı karşılık-kıyınlık, vakıtlı uñışsızlık.

SİKELTELÉ s. 1. Transport yulı turında: sikel-tesé-sikelteleré bulgan, tigézséz.

2. küç. Tormış yulı h. b. ş. turında: köylé-şoma gına tügél, kıyınlık-karşılıklar aşa da üte torgan.

SİL i. Tavlı cirde köçlé yañgır yeki kar érü sebeplé barlıkka kile torgan xeter taşkın.

SİLE i. k. sirtme (2, 3 meg.).

SİMÉRTÜ f. Maxsus aşatıp siméz itü (sugımlıknı).

SİMÉRÜ f. Siméz (2 meg.) xelge kilü.

SİN a. 2-zat. bérl. 1. Bérer kéşége turıdan-turı mörecegat itkende kullanıla.

2. Bilgéséz iyelé yeki gomumileştérélgen megnelé cömlelerde: gomumen, kéşéné béldére.

SİNÉ?KDOXA i. maxs. Prédmétnıñ üzé urınına anıñ bérer kisegén, öléşén yeki kirésénçe atap, küplék urınına bérlék sanı kullanıp suretlevge nigézlengen stilistik alım.

SİNKOŞA i. lingv. Süz urtasında avaz (yeki avazlar) töşép kalu kürénéşé.

SİNKRÉTİZM i. kit. Bérer nersenéñ başlangıç, üsmegen-citlékmegen çorına xas bülénmegen-ayırım-lanmaganlık, tarmaklanmaganlık xelé hem kürénéşé. Borıngı fennéñ sinkrétizmı. □ Sinkrétizm, ukmaşkanlık — bér de citlégü bilgésé tügél, belki sengatnéñ başlangıç çorı öçén xas kürénéş. Kaz. utl.

SİNKRÉTİK s. kit. Sinkrétizmga nigézlengen. Sinkrétik fikérlev. Sinkrétik sengat.

Sİ!NKA i. Tukıma, kegaz h. b. nersené zeñgerli torgan buyav.

SİNKALAV f. Sinka bélen zeñgerlev.

SİNKALI s. Sinka katnaştırılgan, sinka salıp aralaştırılgan; sinka bélen zeñgerletélgen.

SİPKÉL i. Tende, kübésénçe bitte bulıp, bigrek te yaz hem cey nık béléne torgan sargılt yeki koñgırt timgéller yeise şularnıñ bérsé.

SİPKÉLLÉ s. Tenénde sipkélleré bulgan.

SİPKÉLLÉLENÜ f. k. sipkéllev.

SİPKÉLLEV f. Sipkéllége eylenü. Bit sipkéllev.

SİPKÉÇ i. Sıyıklıklarnı börkép sibe, siptére torgan maxsus caylanma yeki şundıy caylanmalı çilek h. b. ş. savıt.

SİPLEV f. 1. Tuzgan-iskérgen h. b. ş. ciréne yaña eybér, matérial kuyıp, tözetü, rémontlav (gadette öyné, karaltını).