Vakıyga, xel, fakt, bérer oçrak.

ed. Pésadagı, spéktakldegé aktnın (perdenéñ) yaki kartinanın bér ük katnaşuçılar tarafınnan uynala torgan öléşé (élégrek „meclés" dip yörtélgen; kaybér yazuçılar, meselen T. Gıyzet, kartinanı da—dramatik esernén yana dékoratsiye talep itken öléşén de — kürénéş dip atıy). étn. k. kürén dék.

lingv, isk. Tér, tér katégoriyesé (rus tél bélé-ménde „vid" dip yörtéle).

KÜRÉNÉŞSÉZ s. söyl Kıyafeté matur bulmagan, yemséz, şıksız.

KÜRÉNME s. maxé. Küréne torgan, kürép bula torgan.

KÜRÉNÜ f. 1. Küz bélen kabul itélüv, karap sizélüv, tanıluv, Karaganda küzge taşlanuv, küzge çalınuv. || Oçrav, küzge çalınuv; tabıluv.

2. Kilép çıgu, kilép çıgıp küzge taşlanuv. || Dönyaga çıgu, basılu(eserler turında).

Bilgélé bér yagı, sıyfatı bélen ayırılıp toruv, küzge taşlanuv. || Sizélüv, toyıluv.

Nindi de bulsa bér kıyafetke, kürénéşke iye buluv; nindi de bulsa teesir kaldıruv.

Tormışka açruv, neticelé buluv; bérer nersenén, yogıntısı, teesiré buluv.

z-sız. xeb. funk. küréne (ki), kürénép tora(ki)— añlaşıla, sizélép tora.

KÜRÉNÜÇENLÉK i. maxé. Bérer nersenén kürénüv üzlégé, kürénüv rmömkinlégé.

KÜRÉŞÜV f. 1. Oçraşkan vakıtta isenleşü, ézlam-lev yözénnen kémnén de bulsa kulın bér yaki iké kul bélen kısuv. || Oçraşkan da nindi de bulsa işare, xereket bélen isenleşü. II Kém bélen de bulsa bérénçé mertebe oçraşkan vakıtta tanışu yözénnen anıñ kulın kısuv.

Ayırılgan, kitken vakıtta savbullaşu yözénnen kémnén de bulsa kulın bér yaki iké kul bélen kısuv.

Oçraşu, bérge turı kilüv, bérge buluv. II Gaşıyklar turında. || Bolniñada, yabık ukuv yor-tında, térmede h. b. ş. urınnarda bulgan kéşé bélen oçraşu, anı kürüv.

KÜRKE I i. 1. Fazannar sémyalıgınnan it öçén ürçétéle torgan zur yort koşı. || s. meg. Kürkege beyle-néşlé, kürke bélen satuv itüge beylenéşlé.

2. Azık bularak şul koşnın ité.

O Kürkedey kabarınuv, kürke kébék (töslé) ka-barınuv (kukrayu) — masayuv, érélenüv.

KÜRKE II i. Ilıslı agaçlarnıñ teñkeçékler bélen kaplangan, gadette ozınça tügerek yeise yomırka sıman bulıp ukmaşıp üsken orlık çekené yaki keşen-kesé.

KÜRKEM s. 1. Küzge matur küréne torgan, üzénéñ maturlıgı, garmoniyelélégé bélen ayırılıp torgan. || Çiber, tışkı kıya-feté matur (kéşé turında).

2. Unay sıyfatlarga yaki yaxşı üzléklerge iye, xuplavga layıklı, eybet dip sanala torgan. || rev. meg. Yaxşı, şep.

Kürkem itüv — 1) matur kürsetüv, maturaytuv; 2) yaxşı itüv, şep itüv.

KÜRKEMLÉK i. Kürkem buluv^ matur buluv, maturlık.

KÜRKEMLENÜV f. Kürkemge eylenüv, maturlanuv, çi-berlenüv.

|KÜRKEMLEV f. Maturlav, çiberlev.

KÜRMÉŞ: kürméşné kürüv söyl. — avırlık, kıyınlık kiçérüv.

KÜRMİ: kürmi sabak isk.—küñélden yatlıy torgan saba k.

KÜRMEGEN s. meg. Mona kader bulmagan, kürélmegen.

KÜRMEGEN-İŞÉTMEGEN s. Tanış tügél, tanış bulmagan; çit, yat.

KÜRMEMÉŞKE: kürmeméşke salınuv (salışu) —bérer nersené yaki kéşéné kürép te, kürmegenge salınuv, üzénné anı kürmegen kébék totuv.

KÜRMESLENDÉRÜ f. Kürmes xelge kitérüv.

KÜRPE i. isk., dial. k. kérpe I.

KÜRSETÉLÉŞ i. Xudocéstvo eserénde süretlenüv, tasvirlanuv.

KÜRSETKÉÇ i. 1. Bérer nerse üséşénén, barışınıñ çagılışı, şul üséş-üzgeréş témpın, külemén kür-setken bilgé, sıyfat.

Bérer kéşé, kolléktiv xézmeténéñ, éş neticelerénén tsifrlarda, grafik sızımnarda çagılışı.

Nersené de bulsa kürsetüv öçén xézmet itüçé prédmét (yüneléş ugı, kéçkéne mayak h. b.).

Béléşme kitap yaki kitaptagı béléşme isémlék

téx. Nersené de bulsa kürsete torgan détal; pribornıy ugı. || s. meg. Nindi de bulsa kürénéşné kürsete, bilgéli torgan.

mat. Birélgen sannı yaki añlatmanı nindi derecege küterüné béldére torgan tsifr yaki xeréf.

KÜRSETME i. 1. Tégé yaki bu oçrakta niçék éş iterge kireklékné öyretken kiñeş, añlatma. 2. s. meg. Kürsetmelélék öçén xézmet ite torgan.

KÜRSETMELÉ s. byrenéle torgan prédmétlarnı, alarnıñ modéllerén, sxémaların kürsetüge nigézlengen.

KÜRSETMELÉLÉK i. byrenéle torgan prédmétlarnı, alarnıñ modéllerén, sxémaların kürsetüge nigézlengen métod.

KÜRSETÜ f. 1. Küréne torgan xelge kitérüv, karap kürérge rmömkinlék birüv; karap kürérge tekdim itüv. II Karap kürérge birüv, tekdim itüv (dokuméntlarnı h. b. ş.). || Kéşéler karap kürsén öçén bérer éş-xereket başkaruv, nersené de bulsa démonstratsiyelev. || Kémné de bulsa tiyéşlé añlatmalar birép tanıştıruv.

2. Xereket, işare bélen kémnéñ de bulsa igtibarş bérer kéşége yaki bérer nersege yüneldérüv.

Nindi de bulsa bér formada, revéşte yaki xelde itép kürérge yardem itüv.

Kéşélerge nindi de bulsa xisné, üzénnéñ sıyfatınnı, xelénné béldérüv, çagıldıruv. || Nindi de bulsa mönesebetné béldérüv, çagıldıruv.

Gevdelendérüv, çagıldıruv; sengat eserénde suretlev.

vyretüv; niçék éş iterge kireklégén añlatuv. || İsbatlav, delillev.

Nersené de bulsa şartlı bilgéler, şartlı yul bélen çagıldıruv, bilgélev. || Törlé priborlarnıñ témpératura, basım, yüneléş h. b. ş.nı béldérüvé turında.

Kaybér isémner yanında kilép, şul isém meg-neséne beylenéşlé éş-xereket başkarunı béldére.

Kémnen de bulsa karatuv, tikşértüv: asılın açıklatuv (kübrek avırular turında).

10. Bilgélé bér maksat öçén (meselen, saylav öçén) isémén atap, tikşérérge, fikér alışırga tekdimitüv.

İ. Nindi de bulsa neticege iréşü (yarışta, kon-kursta, sportta h. b. ş.).

12. Dopros vakıtında tanıklık birüv.

13. söyl Şéltelev, kiregén birüv; üç aluv.

14. yard. f. funk. Nindi de bulsa éş-xereketné kéşélerge añlatuv yözénnen başkaruv, ütev; misal öçén başkarıp karav.

Kürsetüv almaşlıkları — tégé yaki bu prédmétka kürsetüné béldérgen almaşlık (meselen, bu, tégé, şul).

KÜRŞÉ i. 1. Kém bélen de bulsa yakında gına yaki yeneşede, karşıda yeşevçé, toruçı kéşé.. || s. meg. Yeneşe yeşevçé (toruçı), yakında yeşevçé (toruçı).

2. Kém bélen de bulsa in yakında yaki yeneşede urnaşkan kéşé.

|| s. meg. Yeneşe bulgan, yakın bulgan, yeneşe urnaşkan.

3. s. meg. Bér-bérséne çikteş bulgan administrativ, xucalık béremlékleré turında.

KÜRŞÉDEŞ i. Kémge de bulsa kürşé bulıp yeşegen kéşé.

KÜRŞÉ-KOLAN cıy. i. söyl k. kürşé-külen.

KÜRŞÉ-KÜKÉRT cıy. i. söyl k. kürşé-tire.

KÜRŞÉ-KÜLEM cıy. i. söyl k. kürşé-külen.

KÜRŞÉ-KÜLEN cıy. i. söyl k. kürşé-tire. II s. meg. Yeneşe bulgan, yeneşe urnaşkan; yakındagı.

KÜRŞÉ-KÜRPÉ cıy. i. sval. k. kürşé-tire.

KÜRŞÉLÉK i. Kürşé buluv, yeneşe yeşev.

KÜRŞÉ-TİRE cıy. i. Kürşéde yeşevçé kéşéler, kürşéler.

KÜRE bdyl. 1. Nersege de bulsa yaraşlı revéşte, aña turı kilép; karata.

2. Figıllerden soñ kilép, şul figıl béldérgen „éş-xel arkasında", „şunıñ sebeplé" digen megnené ,anlata.

3. söyl Séyldu, eytüv kébék süzler yanında kilép,„kémnéñ de bulsa söylevéne Karaganda", „kémnén de bulsa eytüvéne Karaganda" digen h. b. ş. Megnelerné béldére.

KÜREGE i. Téşé alıp kiptérélgen érék, téşséz érék.

KÜREZE i. söyl. Kürezéçé.

KÜREZELÉK i. 1. Xorafat karaşlar buyınça: nindi de bulsa magik alımnar bélen kileçekné kürüv, bilgé-lev éşé, şul yul bélen nersené de bulsa bélüv éşé.

2. söyl. Faraz itüv, géman itüv; al dan kürüv,

Kürezelék itüv (kılu) — 1) kürezelék bélen şögıllenüv; 2) géman itüv, faraz itüv.

KÜREZEÇÉ i. Kürezelék (1 meg.) bélen şögıl-lenüçé kéşé, kürezelék itüçé kéşé.

KÜREZEÇÉLÉK i. söyl. k. kürezelék (1 meg.).

KÜREKARAV i, k. küre karav („kürüv" süzénde).

KÜRE-KÜRÉŞKE/ş. söyl. k. küre-küréşten.

KÜRE-KÜRÉŞTEN rdv. söyl. Bérénçé mertebe oçra-şuda, bérénçé mertebe küréşüde.

KÜRELMAV f. söyl. Bérer kéşége yaki bérer ner-sege karata nefret xis itüv.

KÜRELMAVÇILIK o. Kürelmav, kürelmav xisé.

KÜRELETE rdv. 1. Béle torıp, küre torıp, bélgen kiléş, yüriy.

2. Açıktan-açık, turıdan-turı; bér de tartınmıy-ça, küzge karap.

KÜRELV f. söyl. Küre aluv; küre bélüv _ {küre aluv tézme figılénnen kuşılıp kilép çıkkan|süz).

KÜREMSÉÑ kér. süz. söyl. k. küresén.

KÜREN i. Sazda üse torgan tar ozın kıyaklı küpéllık ülen; rusçası: osoka.

KÜRENEK i. dial. Nindi de bulsa bér ürnek yaki gıybretlé sabak.

KÜRENÇELER i. bot. Küren, kamış h. b. ş. üsémlékler kérgen bér öléşlé küpyıllık ülen üsém-lékler sémyası.

KÜRESÉ i. söyl. k. küreçek.

KÜRESÉÑ kér. süz. Axrısı, bulsa kirek, bugai.

KÜREÇEK i. söyl. Kiçérérge, kürérge tiyéş bulgan nerse; tekdir, yazmış.

KÜRÜ f. 1. Küz bélen kabul itüv, karap sizü.

Küz bélen karap sizü seleténe iye buluv, küre aluv.

Añlav, töşénüv; sizü, bélüv. || Kémde yaki nersede de bulsa bérer xelné, üzénçelékné bilgélev, bérer törlé üzénçelék tabu, sizü.

4. küç. Kiçérüv, baştan ütkerüv; bérer nersege duçar buluv. || Bérer nersenéñ yaki bérer éşnén neticesén üz tormışıñda tatuv, toyuv, sizü. // Nindi de bulsa küñélsézlékke, avırlıkka oçrav, bérer avırlık kiçérüv.

Nindi de bulsa bér maksatka iréşü; bérer xelge iréşép, şul xelde yeşev, toruv. || Bérer nersege iye bulıp, añardan faydalanuv, anın bélen éş itüv.

Kém yaki nerse dip sanav, iseplev, uylav; kém yaki nerse dip tabu. II Bérer nersenéñ sebepçésé itép tanuv, bérer éşte gayıplé dip sanav.

Kaybér isémnerden son kilép, şul isém bélen béldérélgen éş-xelné başkarunı, ütevné añlata. a, é, i, yge bétken xel figıllerden soñ kilép, boyırık figıl formasında üténüné, yalınunı yaki boyıruvnı yeise télekné béldére.

rev. meg. kürép. Kémge de bulsa iyerép, ürnek alıp.

10. kér. süz funk. söyl kür. Gaceplenüné béldére: kara indé.

11. kér. süz funk. kürérséñ, kürérséz, kürérbéz.

Kileçekte açıklanır, kileçekte bilgélé bulır.

12. yard. f. funk. 1) éçtelégé itü" yardemçé figılénén megneséne turı kilép, isémnerden tézmefigıl yasıy.

2) söyl, éçtelégé bélen „karav" digen yardemçé figılnén megneséne turı kilép, ıp~ép formalı xel figılge kuşılıp tézme figıl yasıy.

KÜSÉ i. 1. Tıçkansımannar sémyalıgınnan tıç-kannan zur, sorı yonlı, ozın koyrıklı kimérüçé xayvan.

2. küç. söyl Nindi de bulsa tınıç hem tabışlı urında éşlep, rexet yeşevçé kéşége karata nefret xisé bélen eytéle.

KÜSTÉNÜ f. dial. Üksü, üksép kuyuv.

KÜSTERÜ f. isk. k. kürsetüv.

KÜSE s. 1. Sakalsız, sakalı bulmagan yaki sakal tékleré bik sirek bulgan.

2. i. meg. Sakalsız, sakal üsmegen kéşé.

KÜSEK i. 1. Berüv, oruv, suguv, avır eybérlerné kayırıp küterüv h. b. ş. öçén kullanıla torgan, bér başı yuvanrak, ikénçé başı totar öçén yunıp néçker-télgen agaç kisegé.

2. küç. gadi s. Añgıra yaki tupas kéşé turında.

|| Nindi de bulsa tupas kéç turında.

Küsek küterüv — kartı çıgu; kartı buluv; köreşü.

KÜSEKLEŞÜ f. söyl Küsekler bélen sugışu, küsekler bélen kıynaşu.

KÜTEME i. zool. Vak balıklarnın bér téré, zurlıgı yagınnan ét balıgı hem taşbaş balıgınnan bérkader kéçérek; dialéktlarda, „mélé", „mılı" yeise „tranca" dip yörtéle; rusçası: malёk.

KÜTERGÉÇ i. maxé. k. kütertkéç.

KÜTERÉLÉŞ i: 1. Üzénén ékonomik, sıynfıy, milli h. b. intérésların yaklap, izélgen sıynıflarnıñ xakimlék itüçé sıynıflarga kartı çıgış yasavı; iské ictimagıy stroynı yukka çıgaruv hem yaña stroy tözü öçén korallı vosstaniyé. || Devlet vlasténa kartı zagovor yulı bélen oyıştırılgan korallı çıgış; bunt, fétne.

2. Nersenén de bulsa kéçlé üsüvé, zur üséş aluvı turında.

KÜTERÉLME s. 1. Küteréle torgan, küterélép açıla torgan.

2. lingv. Tonı küteréle torgan.

Küterélme sabak bot.— turıga üsken sabak; k. turı sabak.

KÜTERÉLMELÉ s. k. küterélme.

KÜTERÉLÜ f. 1. Téş. yün. k. küterüv.

2. Yugarıga ménüv.

|| Tübennen yugarıga taba suzıluv, tübennen yugarıga baruv (yul h. b. turında).

II Biyék bulıp yugarıga aşu; yugarıga taba suzıluv.

Yugarırak xelge, torışka kilüv; yugarıga taba küçüv. II Bérkader yugarı torışka kilüv; biyégeyüv öçén ayak oçlarına basuv. || Vértikal yüneléşte xereket itép açıluv.

Utırgan yaki yatkan urınnan toruv, basuv. || Navaga oçıp ménüv.

Nindi de bulsa biyéklékke citüv. II Üsüv, üsép ozınayuv, biyégeyüv (üsémlékler turında).

küç. Kémnén de bulsa fikérénde, karaşında abruylırak bulıp kürénüv, üsken bulıp kürénüv. II Üséşnén yugarırak dereceséne iréşü, kamilleşü.

Gorizont östéne çıgu; éske ménüv (koyaş turında). II Yugarıga suzıluv, yuga-

rıga tartıluv; yugarıga kitüv.

8. kit. Tözélüv, salınuv, barlıkka kilüv. Alarga

II Yulga salınuv, «yaxşıruv (tarkalgan xucalık turın-da).

9. küç. Üsüv, üsép çıgu, citéşü. II Yugarı urın aluv; yugarırak ictimagıy derecege iréşü.

Nindi de bulsa éş-xereketke bérdem revéşte totınuv, oyışkan töste kuzgaluv. || Baş küterüv, vosstaniyé küterüv.

Kaybér isémnerden soñ kilép, éş-xereketnéñ başlanuvın, barlıkka kilüvén béldére. || Nindi de bulsa éş, mesele kuyıluv.. II Taraluv, yañgırav; işétélüv.

Artuv, zurayuv. || Nersenéñ de bulsa mikdarı, külemé artuv turında. Uñış küterélüv. II Nersenéñ de bulsa beyesé artuv turında. || Köçeyüv, inténsivlıgı artuv.

KÜTERÉNÜ f. Üz eybérlerén küterüv, eybérlerén üz östéne saluv yaki kulga totuv.

KÜTERÉNKÉ s. 1. Tire-yakka Karaganda béraz biyégrek, béraz küteréle töşken; kalku.

Yugarı, zur.

Şat, yangıravıklı (tavış turında).

Yugarı, küterélgen, artkan (beyeler turında).

KÜTERÉNKÉLÉK i. Küterénké buluv, kér buluv, şatlıklı buluv (küñél, rux h. b.).

Küterénké küdél, küterénké rux.

KÜTERTKÉÇ i. maxé. Yöklerné yaki kéşélerné küterép küçérüv öçén caylanma, küterüv maşinası; kran. II Nindi de bulsa avır prédmétnı yaki avırlıknı bérkader géne yugarıga kütertüv öçén caylanma, domkrat.

KÜTERME I i. dial. byaldı baskıçı; boldır. || Baskıçnıñ méngende yaki töşkende basa torgan gorizontal basmalarınıñ bérsé.

KÜTERME II i. söyl. k. kütertme.

KÜTERMELÉ s. k. kütertmelé.

KÜTERTME i. 1. Yaz yaki köz könnerénde, ayaknı yüvéşletmes öçén, çabata yaki yüke başmak astına kuyıla torgan iké agaç şakmaktan gıybaret caylanma.

2. s. meg. k. küterélme (1 meg.).

KÜTERTMELÉ s. Kütertme kuyılgan, astına kütertme bérkétélgen (çabata yaki yüke başmak turında).

KÜTERTÜV f. 1. Yökl. yün. k. küterüv.

2. Nindi de bulsa korılmanı yugarıga küterép saluv, biyégeytüv, bérer nerse östéne saluv.

3. söyl Nindi de bulsa korılmanı (meselen, küpérné) cimérüv, şartlatuv, vatuv.

KÜTEREM I i. Péçen cıyganda bér küterép alırlık itép ezérlengen péçen öyémé; kübe.

KÜTEREM II i. söyl Kéşé küterép torgızırga ye yörtérge kalgan xelséz kéşé yaki arık térlék.

KÜTERÜ f. 1. Nersené de bulsa yugarıga taba torgızu, vértikal xelge kitérüv; éske taba karatuv. || Nersené de bulsa yugarırak itüv, biyégrek, kalkurak itüv. || Eylendérép yugarıga taba kaytaruv.

Kémné yaki nersené de bulsa, kuyılgan yaki tor-gan urınınnan bilgélé bér kéç bélen ayırıp alıp., cirge (idenge) töşérmiçe totuv, totıp toruv. || Kulda totuv, totıp aluv. II İyélép aluv, iyélép cıyıp aluv (cirden, idennen).

Yugarıga, éske taba küçérüv, yugarırak torışka kitérüv.

4. Küptaruv, tuzdıruv (tuzan, kar h. b. ş.).

5. söyl Nindi de bulsa buradan bérer korılmasaluv, tözü; ezér buranı müklep öyüv.

Kuzgatuv, kuyuv (meselené).

Kübeytüv, arttıruv. || Ké-çeytüv, çagılış derecesén arttıruv.

|| Arttıruv (beyelerné). || Üstérüv, arttıruv.

Kémné de bulsa yugarırak éş urınına kuyuv. || Nindi de bulsa yaktan yugarırak derecege küterüv.

Kémnén de bulsa karaşında, fikérénde bérer kéşéné tagın da ixtiramlırak, abruylırak itüv.

Yugarırak, kamilrek itüv, an-bélém, kultura derecesén üstérüv.

Nindi de bulsa éş-xereketke kuzgatuv, cilkéndérüv.

Küterénké itüv, şatlandıruv; yaxşı teesir itüv (ruxka, küñélge, keyéfke İ. b.).

Kiçérüv, baştan ütkerüv; tuzuv (avırlıklarga h. b. ş.).

Avırsınmıyça kabul itüv, üz östéne aluv; kiçérüv, ütkerép ciberüv.

Kaybér isémnerden soñ kilép, şul isém béldérgen éş-xereketné kitérép çıgarunı, şul éş-xereketné ütiy, başkara başlavnı anlata.

16. Yaxşırtuv, torgızu, yulga saluv (xucalıknı, anın tarmakların).

17. Sérüv, éşkertüv (parga kaldırılgan yaki çiremcirné).

Bérer kéşé yaki nindi de bulsa éş-xel xörmeténe éçü; tost eytép éçü. || söyl Gomümen arakı éçü.

söyl Yértüv, iye buluv (bérer törlé isémge, derecege).

|| Yöklé buluv, karında tuma yörtüv.

maxé. Sannı yaki algébraik anlatmanı kürse-télgen mertebe üz-üzéne tapkırlav.

s. meg. maxé. Küterüv éşé bélen beylengen, kütere torga n, küterüv éşéne kara ga n.

KÜÇ I i. 1. Ana kortka iyerép ayırım bér törkém revéşénde bulıp bulénép çıkkan bal kortları sém-yası.

söyl Bér tvrge karagan vak xayvannar törkémé.

isk. Küçénép baruçı il, avıl (kabile, törkém).

Küç ayıruv — başka anaga kuşıp yana bér yeş sémya ayırıp çıgaruv (bal kortları turında).

KÜÇ II i. söyl Öyém.

KÜÇÉMLÉ s. lingv. Éş yeise xereketnéñ téşém kiléşénde tegbir itélgen obéktka kuçuyın béldére torgan.

KÜÇÉMLÉLÉK i. lingv. Küçémlé buluv (figıl turında).

KÜÇÉMSÉZ s. lingv. Üzénnen soñ kilgen temamlıknıñ téşém kiléşénde buluvvın talep itmi torgan.

KÜÇÉMSÉZLÉK i. lingv. Küçémséz buluv (figıl turında).

KÜÇÉNÜ f. 1. Barlık kirek-yaraklarnı alıp bér urınnan ikénçé urınga küçüv.

Başka bér yeşev (toru) urınına küçüv; başka éyge yaki kvartiraga küçüv. II Küçme tormış alıp barganda bér urınnan ikénçé urınga küçüv.

i. meg. Akrınlap üzgerüv; küçéş.

KÜÇÉRGÉÇ i. 1. söyl Ölgé, ürnek (çigüv, tégü éşénde).

2. küç. isk. Başkalarga ürnek bulırlık nerse, ürnek bulırlık élgé.

3. téx. Eylenüxereketéncaylanmanıñ bér öléşénnen ikénçé öléşéne küçérüv méxanizmı. téx. Nersenén de bulsa éşén, xereketén üzger-tüçé caylanma.

s. meg. Küçérme aluv öçén xézmet ite torgan.

Küçérgéçler tartması téx.—tizlékné üzgertüv méxanizmı (avtomobil, traktor h. b. maşinalarda).

KÜÇÉRÉLME s. 1. maxé. Nindi de bulsa başka zurlıklarda, kürsetkéçlerde çagıldırılgan.

2. lingv, söyl k. küçérme (3 mg.).

KÜÇÉRÉLMELÉ s. Küçéréle torgan, küçérélüv öçén caylangan. Küçérélmelé lampa.

KÜÇÉRME i. 1. Töp nösxeden üzgertmiçe, tögel küçérép alıngan nerse; kopiye.

Nindi de bulsa tékéttan küçérép alıngan özék, ézémte, tsitata.

s. meg. lingv, k. Küçme I (7 meg.).

KÜÇÉRTÜV f. 1. Yökl. yün. k. küçérüv (14 meg. başka).

2. Kémge de bulsa resmi revéşte tapşıruv; kém iséméne de bulsa yazdıruv (milékné h. b.). KÜÇÉRÜ f. 1. Bérer prédmétnı bér urınnan alıp ikénçé urınga kuyuv (küterépüv étén).

urnaşkan urının üzgertüv, ikénçé urınga urnaştıruv. || Tékstta yulga sıymagan süznéye kisegén, tiyéşlé grammatik kagıydelerné saklagan xelde, ikénçé -yulga yazu.

Bér urınnan ikénçé urınga iltüv, alıp baruv (kéşélerné). || Bérer nerse aşa çıgaruv.

Yeşev, toruv urının alıştıruv, ikénçé bér yeşev, toruv urınına ciberüv.

Nindi de bulsa bér éşten azat itép, ikénçé éşke aluv, ikénçé éşke bilgélev. // Bér baskıç yugarırak klassta yaki kursta ukırga xokuk birüv.

Bér nerseden ikénçé nersege yüneltüv, yüne-léşné üzgertüv (éş-xereketnéñ). II Bér nerseden ikénçé nersege taba yüneltüv, tébev (küzné, karaşnı). || Torışın üzgertüv, ikénçé torışka kitérüv. || küç. Süzge, eñgemege h. b. ikénçé yüneléş birüv, süznén, eñgemenéñ N. b. yüneléşén üzgertüv; başka nerse turında süz başlav.

Bérer nersenéñ éşlev récimın üzgertüv.

Nindi de bulsa burıç ütevné, éş başkarunı ikénçé vakıtka kaldıruv; kiçéktérüv. || Bérer mesele tikşérüné başka bér cıyılışka çıgaruv, başka bér cıyılışka kaldıruv.

Bank aşa (akça) ciberüv, bank aşa başka üçrécdéniyé sçétına (akça) yazdıruv.

10. Originalnın tékstın yanabaştan üzgertmiçe yazıp çıgu, yazıp aluv; nindi de bulsa tékstnıñ küçérmesén aluv. || Originaldagı resémné ikénçé bér nersege töşérüv, töşérép aluv.

|| Kém de bulsa yazgan, icat itken nersené yanadan yazıp, icat itép, üzéñnéké itép kürsetüv. || Başka ukuvçı tarafınnan yazılgan yaki çişélgen nersené yazıp alıp, üzénéké itép kürsetüv. || Kémnén de bulsa tecribesén kabul itüv, üzleştérüv.

sir. kit. Bér téldegé tékstnı ikénçé téldegé çaralar bélen birüv, tercéme itüv.

Nersené de bulsa başka şartlarga kuyuv.

Nersenén de bulsa xaraktérın üzgertüv; nersené de bulsa (meselen, kıymmetné) başka kürsetkéçlerde çagıldıruv.

14. i. mag. şig. Şigır tézéléşéndegé bér alım: frazanıñ, cömlenéñ axırın bér şigır yulınnan ikénçéséne küçérüv.

KÜÇÉRÜÇÉ i. Tékstlarnı küçérép yazu bélen şögıllenüçé kéşé.

KÜÇÉŞ i. maxé. Bér sıyfattan ikénçé sıyfatka küçüv; bér nerse üzgerép ikénçé nersege eylengen momént, urın; bérsé ikénçéséne eylengen kürénéşlerné beylevçé momént.

KÜÇÉŞSÉZ s. maxé. Küçmiy torgan; akrınlap küçe barmıy torgan.

KÜÇME I s. 1. Bér urınnan ikénçé urınga küçép yvri torgan, xerekette bulgan.

2. Utrak tormış alıp barmıy torgan, bér urınnan ikénçé urınga küçép yeşiy torgan. || Bér urınnan ikénçé urınga torak hem mal-mölket bélen küçüge beylenéşlé.

II Xalıknın utrak tormış bélen yeşegenge kader bulgan devéréne karagan.

II i. meg. küpl. Küçme tormış alıp bargan kéşéler, küçme tormış bélen yeşegen xalık.

3. Kışın könyak illerge oçıp kite torgan (koşlar turında).

4. Xereket ite ala torgan, tézéléşé xereket iterge rmömkinlék bire torgan (caylanmalar, méxanizmnar turında).

Üzénén éşén daimi bér urında alıp barmagan, éşén bér urınnan ikénçé urınga küçép başkara torgan. || Küçérép yörtüv öçén tegermeçlerge utırtılıp, nindi de bulsa xézmet kürsetüv öçén bilgélengen. || Daimi urınnan kayda da bulsa çitte ütkerélgen (başkarılgan).

Nindi de bulsa yarışta östén çıkkan yaña cinüv-çége biréle torgan.

lingv. Turı bulmagan, töp megne bulmagan (süznéñ megnesé turında).

KÜÇME II i. dial. Su aşa salıngan basma.

KÜÇMELÉ s. k. küçme I (2 meg.).

KÜÇMELEV f. dial. Bal éçétérge kuyuv, bal koyuv.

KÜÇTÉRE i. dial. Kıyaklılar sémyalıgınnan çüp ülené, sarut; rusçası: kostёr.

KÜÇTENEÇ i. Xérmet yözénnen yaki bulek itép kitéréle yeise ciberéle torgan aşamlık.

KÜÇE i. isk. Uram, kéçkéne uram.

KÜÇEN i. Kebéste sabagı.

KÜÇER i. 1. Agaçtan yaki métalldan yasalıp, başlarına tegermeçler kidéréle torgan üzek. II téx. Méxanizmnarnıñ eylene torgan öléşén totıp tora torgan détal.

2. maxé. Nindi de bulsa cisémnéñ yaki prostran-stvonıñ üzegénnen üte torgan uylanma turı, dylenüv küçeré.

Küçer timéré — arba küçeré astına küçer tiz tuzmasın öçén kuyılgan timér.

O Küçer başları élegéşü — tirgeşü, açulanışu.

KÜÇET i. dial. Küçérép utırtuv öçén xezérlengen yeşélçe üréntésé.

KÜÇÜ f. 1. Bér urınnan kitép ikénçé urınga baruv (kilü), barıp (kilép) urnaşu.

II Urın alıştırıp, kémge yaki nersege de bulsa yılışu, yakınlaşu. || Bér nerseden ikénçé nerse yanına kilüv; kilép utıruv. II Nindi de bulsa prostranstvo yaki bérer nerse aşa ikénçé yakka çıgu, ütüv. II Nindi de bulsa éş-xereketnén taraluvı, ceyélüvé turında.

Bérer yeşev, toruv urının taşlap başka urınga barıp urnaşu.. || Bér torgan éyné, kvartiranı kaldırıp başka éyge, kvartiraga kérüv, kérép urnaşu. || Küçme tormış alıp bargan-da toruv urının üzgertüv; üzénén toragı hem mal-mölketé bélen ikénçé urınga torırga kitüv.

Bér éş urınınnan çıgıp|ikénçé éş urınına kérüv; éşlev urının alıştıruv, xézmetné alıştıruv.

II Nindi de bulsa klassnı, kürénı temamlap, bér baskıç yugarı klass yaki kurs ukuvçısına eylenüv. || Bér dinnen çıgıp başka dinné kabul itüv.

Bérer törlé éş-xereketné temamlap yaki kaldırıp ikénçé bér éş-xereketné başlav.

Kémnéñ de bulsa milkéne eylenüv, milké bulıp kaluv; kémnéñ de bulsa karamagına birélüv.

Sugışuçı yaklarnıñ bérsé tarafınnan alınuv (torak punkt, obékt h. b.).

Bér urınnan ikénçé urınga kitérélüv (eybér turında). || Eybérnéñ bér kéşé kulınnan ikénçé kéşé kulına kérüvé turında. || Süz, xeber h. b. ş.nı bér kéşénéñ ikénçé kéşéden işétép söylevé, eytüvé turında.

KÜŞÉGÜV f. Suvıktan yaki salkın yañgırdan xereketçenlékné yugaltuv, toyuv seleté kimüv (meselen, kul yaki ayak). II Suvıktan yaki salkın yañgırdan öşüv, kaltırap toruv.

KÜŞÉK i. isk. kG kréslo.

KÜŞÉk-SARAY i isk. Yulçılar tuktıy torgan kéçkéne bina.

KÜŞÉKTÉRGÉÇ s. Küşéktére torgan.

KÜŞİL i. dial. Yukeden yaki bavdan ürélgen savıt.

KÜŞLÉ: küşlé çana — kiyéz, çıpta h. b. ş. bélen tışlangan biyék artlı tiren çana.

KÜŞE I i. maxé. Tukuv stanında buy cépnén koyrıktan (7 meg.) soñ maxsus élmeklev yulı bélen ürélgen öléşé, tukuv protséssında ekrénlep sütéle bara.

Küşe baganası — küşe küzén élektérép kuya torgan baganaçık.

KÜŞE II i. dial. Köpşe, baltırgan képşesé.

KÜŞEGE i. isk. Cilen, bérkençék.

KÜŞEK i. isk. Baganalarga gına utırtılgan yaki bér yaktan sténası bulmagan ciñél konstruktsiyelé, gémbez sıman tübelé korılma.

KÜŞELEV f. Tukuv stanındagı koyrıkka kader bulgan buy cépné élmeklep ürüv, küşe yasav.

KÜŞEM i. maxé. Küşevçé xayvannarnıñ aşkazanınnan kiré kitérélép, ikénçé mertebe çeynelgen azık.

KÜŞZNÜV f. söyl Çeynev, aşav.

KÜŞERÉLÜ f. dial. Taşıp, urgılıp, bik kéçlé bulıp aguv turında.

KÜŞEV f. 1. Aşkazanındagı azıknı kiré çıgarıp, urt téşler bélen yañadan çeynev (küşevçé xayvannar turında). || Gomümen çeynev.

KÜŞEVÇÉLERi. küpl. zool. Partoyaklı xayvannarnıñ aşagan azıgın kiré çıgarıp çeyni torgan bér törkémé.

KÜVES i. Kamır éçétüv öçén savıt.

Küves töbé — kües töbénde açıtkı öçén kaldırılgan kamır.

Küves töbén kaguv — bötén éç sérén söylep b irüv.

KÜVEŞNE i. söyl. k. kües.

KÜCE i. étn. Bodaynı kiléde töyép vaklagannan soñ kazanda yaki çuyında kaynatıp péşérélgen sıyık botka.

KÜÑÉL i. 1. Kéşénéñ éçké, ruxi dényası; anıñ kiçéréşleré, xis-toygıları. || Kéşénéñ xisleré, ruxi üzénçe-légé; ayırım şexéske xayı üzénçelékler.