12. Ұйымға сыртқы ортадан жанама әсер ететін факторлар
Ұйымның сыртқы ортасы – ұйым жұмысына әсер етуші сыртқы факторлар жиынтығы. Ұйым ашық жүйе болғандықтан сыртқы ортамен тығыз байланыста болады.
Сыртқы орта сипаттамалары:
Сыртқы орта күрделілігі. Сыртқы ортаның әсер етуші фактор санының көптігі.
Сыртқы ортаның қозғалмалығы. Ол дегеніміз ұйым жұмысына сыртқы ортадан әсер етуші фактордың жиі өзгерістерге ұшырауы.
Сыртқы ортаның белгісіздігі. Ұйым бәсекелестерінің әрекеттерін немесе саяси жағдайды алдын ала білу мүмкін емес.
Сыртқы орта факторларының өзара байланысы.
Ұйымға жанама әсер ету ортасы – ұйым қызметіне әсер етеді, бірақ ұйым қызметкерлері бұл әсерді басқарып не реттеп отыра алмайды. Бұл факторларды менеджерлер ескеруі қажет. Жанама әсер ету факторларына саяси, экон/лық, әлеу/к-мәдени, ғылыми-тех-қ, табиғи, халық-қ,ж/е т.б. факторлар жатады. Саяси: Ұйым қызметіне саяси тұрақтылық не тұрақсыздық, елдегі әлеу-к жағдай, экон-ға мем-тің кірісу дәрежесі ж/е бизнес дамуына жағымдвы көзқарасынан туатын шаралар, экон-ка секторларын мем/т меншігіне не жекешелендірушаралары, қоғамның демократизац-ның даму деңгейі ж/е т.б. жатады. Экон/қ жағдай: ұйым басқармасымен бағалануы тиіс. Себебі экон/ка циклдың қай стадиясында болуы, инф-ның болуы ж/е оның түрі, инв-р үшін тартымдылығы және т. б. Факторлар ұйым іс-әрекетінің нәтижесіне үлкен әсер жасайды. Әлеу/к фактор:Қоғамда қалыптасқан өмірлік құндылықтар, стеоретиптер, дәстүрлер, ережелер, жеке тұлғалар мен топтардың ұйым ішінде жүргізілетін іс әрекет әдістеріне айтарлықтай әсерін тигізеді, Мысалға: ТМД елдеріндегі орын алған заңсыз бюрократия қалдықтары. Технология ұйымның тек ішкі ортасының құрамдасы болмай, сонымен қатарсыртқы ортаның маңызды факторы б.т. Оның маңызы әсіресе бүгінгі ҒТП-ң ғасырында жаңалықтарды ашуж/е енгізу қарқыны жоғарылағанда зор боп бөлінеді. Қорыта келгенде аты аталған факторлар ұйымға жекеленіп емес, комплексті, бір-бірімен тығыз б/сты түрде әсерін тигізеді.
13. Басқару шешімінің мәні, қасиеті және рөлі. Шешімдер жіктелуі. Шешімдерді шығару және қабылдау технологиясы
Басқару қызметі процесінде шешім қабылдау ең түйінді мәселе. Шешім қабылдау д/з қажетті бір шараға байланысты қабылданатын адамның ойлау ісінің нәтижесі. Сонымен қататр басқару шешімі альтернативаны таңдау болып табылады.Шешім қабылдау сонымен бірге үдеріс ретінде де қарастырылады.
«Басқару шешімі» термині екі негізгі мәнде қолданылады. Бірінші жағдайда, ол белгіленген басқару актісін, қабылдаған іс-әрекет жоспарын, т.б. екінші жағдайда – проблемалар мен міндеттер шешімін қабылдаудың және жүзеге асырудың ең қолайлы вариантын білдіреді.Басқару шешімінің ең маңызды белгісі, объекті: өндіріс немесе басқару жүйесінің өзі болып саналады.
Шешім қабылданатын орта 3 түрге бөлінеді:
Анықталған орта
Тәуекелді орта
анықталмаған орта
Анықталған ортада шешімнің бірінші баламасын анықтап оны талдау негізінде шешім қабылдаймыз
Тәуекел ортада шешімнің екі ғана баламасы болуы мүмкін
Анықталмаған ортада мәселе бойынша ешқандай ақпарат,ешқандай шешім баламасы болмауы мүмкін
Басқару саласындағы шешімдердің сапасына қойылатын негізгі талаптар.
• Ғылыми жағынан негізделуі: Шешім экономикалық және басқа әлеуметтік заңдардың әрекеттерін есепке алу және өндірістің нақты жағдайларына талдау жасау арќылы қабылдануға тиіс.
• Бірлік. Белгілі бір міндетті шешер кезде әдетте басты міндеттер келіп туатын бірқатар қосалқы, екнші дәрежелі міндеттермен де айналысуға тура келеді. Олар шешім қабылданып отырған басты міндетке бағындырылуға тиіс.
• Бағытталуы. Әрбір шешім нақты бір адреске бағытталуы және орындаушы адамдарға түсінікті болуы тиіс. Шешім тұжырымдамасы ойда айқын құрылуы керек және түрлі мағынада болмауға тиіс.
• Мерзімнің нақтылығы. Басшы бағынышты адамға тапсырманы жєне оны орындау мерзімін көрсетпей бермеуге тиіс. Шешімде наќты іс-қимыл бағдарламасы баяндалып орындалуына жауапты адамдар жєне орындалу мерзімдері белгіленуі ќажет.
Шешімдер жіктелуі. Шешімдерді шығару және қабылдау технологиясы
Басқару шешімдерін жіктеудің теориялық және практикалық мәні зор. Басқару шешімдердің табиғаты алуан түрлі. Олардың алуан түрлілін жүйелеу, реттеу үшін түрліше белгілері бойынша жіктейді.
Басқару субъектісі бойынша шешімдерді былайша бөлуге болады:
Әкімшілік ш
Қоғамдық ұйымдар шешімі т.б.
Басқаруобъектісі б-ша шешімдерді жалпы және жекелей, күрделі және қарапайым. Жалпы шешім әдетте, бүкіл шаруашылықтың мүддесін қозғайды, ал жекелей шешімнің жедел сипаты болады, бұл көбінесе басқарудың төменгі буынына тән.
Ықпал ету объектісі б-ша шешімді сыртқы және ішкі деп бөледі. Сыртқы шешім халық шаруашылығы өндірісінің ерекшелігін айқындайды. Ішкі шешім ауыл шаруашылығы кәсіпорынның өзіндегі қызмет саласына жатады.
Шешім қабылдау процесінің интуитивтік, пйымдауға негізделген немесе тиімді сипаты болады.
Интуитивтік шешім – бұл бір нірсенің дұрыстығын сезуге негізделген таңдау.
Пайымдауға негізделген шешім – бұл білімге немесе жинақталған тәжірбиеге негізделген таңдау.
Шешімді жүзеге асыру 3 кезеңнен тұрады: шешімді әзірлеу, қабылдау, жүзеге асыру.
Шешімді жасаудың және қабылдаудың принципіосы схемасы, шешімді қабылдаудың «технологиялық» процессінің енгізілу енгізілмеуіне қарамастан, оның барлық кезеңдері мен линиясы шешім түріне байл.
