5. Әртүрлі бағыттағы мектептердің қосқан үлесі. Ғылыми басқару мектебі мен басқарудың классикалық мектептерінің қараған мәселелері

менеджмент мектептері:

1. Ғылыми басқару

2. Басқарудың классикалық немесе әкімшілік мектебі

3. Адамгершілік қарым қатынас мектебі

4. Бихевиористік мінез құлық мектебі

Ғылыми басқару мектебі және оның негізін қалаушылардың басқару теориясына қосқан үлесі. (1856- 1920).

Ең алғаш Ф.Тэйлордың есімімен байлан-лып аталды.Оның негізгі еңбектері: «Кәсіпорынды басқару», «Ғылыми басқару принцип-рі».Ол еңбек өнімділгін арттыру қожайынға да жұмысшыға да мол пайда алып келеді деп ұйғарған.Оны «менеджмент ғылым-ң атасы деп санады.Ол тұжырым-ң нег.ережелерін бөліп көрсетті:ғылыми критери-ің негізінде жұмысшы-ды іріктеп,оларды іріктеп,оларды жаттык-у,әкімшілік пен жұмысшы-ың ара-ғы ынтым-тык.

а)Міндетті орындаудың таңдаулы әдістерін анықтауда ғылыми таңдауды пайдалану;б)мақсатқа қол жеткізу үшін ең қолайлы қызметкерлерді таңдау, оларды баулып отыруды қамтамасыз ету;в)қызметкерлерді өз міндеттерін тиімді орындауға қажетті ресурстармен қамтамасыз ету.г)еңбек өнімділігін арттыруда материалдық ынталандыруды ұдайы және дұрыс қолдану. Бетлехем стильде ғылыми менеджментті 4 стильде дамытады: 1)нормалау; 2)уақыт және міндетті зерттеу; 3)ұдайы сұрыптау және баулу; 4)ақшалай ынталандыру. Тейлор концепцияларының негізгі қағидалары: 1)Бұрыннан қалыптасқан ескі дәстүрлі жұмыс тәсілінің орнына ғылыми іргетасты құру оның әрбір элементін ғылыми тұрғыда зерртеу; 2)Қызметтерді ғылыми критерий бойынша таңдау, оларды жаттықтыру; 3)Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми ұйымдастырылған жүйесін тәжірибегеенгізу ісінде әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы ынтымақтастық. 4)Еңбекті біркелкі бөлісу және әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы ынтымақтастық.

Басқарудың классикалық (әкімшілік) мектебі және оның басқару теориясына қосқан үлесі (1920-1950). Келесі өкілі А.Файоль пікірі бойынша әкімшілік өзіне мына функцияларды құрайды: өндірістік, коммерциялык, қаржылық, несиелік, есептік бухлік,әкімшілік.

а)Басқару қағидаларын дамыту; б)Басқару функциясын бейнелеу; в)Ұйымды басқарудағы жүйеленген әдіс. Файоль әкімшілік басқару көрнекті өкілі. Файоль өзінің негізгі «жалпы және өнеркәсіптік әкімшілік» (1916) атты еңбегінде капиатлисттің әкімшілік қызметіне жалпы көзқарасын қарастырып, осының негізінде әкімшіліктің етудің кейбір қатаң міндетті принциптерін тұжырымдайды. Файоль пікірінше әкімшілік ету жан жақты қызмет ауқымын қамтитын басқарудың бір бөлігі және техникалық, коммерциялық, ақша қаражаттарын іздестіру, қорғаныстың, бухгалтерінің әкімшілік салаларын қамтиды. Файоль әкімшілікбасқарудың бірқатар принциптерін ойластырып мұның өзі оның пікірінше кез келген ұйымға қолдануға жарайды. Оның менеджменттерге арналған 14 қағидаларына басқарушының қызмет міндеттерін қалай орындауы тиіс екендігін көрсетеді: 1)жұмысты бөлісу, 2)билік, 3)тәртіп, 4)дара басшылық, 5)бағыт билігі, 6)жеке мүддені жалпы мүддегебағындыру, 7)ақы төлеу, 8)орталықтандыру, 9)ерархиялық тізбек, 10)Реттілік, 11)Әділеттілік, 12)Қызметшілердің тұрақтылығы және қызмет лауазымына бөлу мерзімі, 13)ынта ықылас, 14)ерекше рух. Әкімшілік функцияныталдай отырып Файоль оның 5 элементін бөліп көрсетті: жоспарлау, ұйымдастыру, басшылық ету, үйлестіру, бақылау.

6. АҚШ-тағы және жапондық менеджмент

АҚШта өндірістік қызметтің ұйымдық нышандарын мемлекеттік-монополистік капитализмнің жаңа жағдайына бейімдеу, өндірісті одан әрі қарқынды өркендету және неғұрлым көп пайда табу үшін ұйымдық ірі резервтерді пайдалану міндеттері қойылып отыр.Әр ел өз менеджментінің басқару моделін түрлі стандарттар, ережелер арқылы құрады, ұйымдастырады.

Американдық менеджментте « МИ ШАБУЫЛЫ» әдісі кеңінен қолданылады, мұнда қысқа мерзімде ғалымдардан құралған арнайы команда нендей бір проблемаға «шабуылдап» қажетті шешімді табады. Соңғы жылдары басқарудың бағдарламалық-мақсаттық құрылымына ауысуы кең етек алады. Қорытындылай келе американдық басқару моделінің ерекшеліктері мыналар:шешім қабылдаудың дербес сипаты, дербес жауапкершілік, басқарудың қатаң ресми құрылымы, бақылау процедурасының нақты ресмилілігі, басшының жекелей бақылауы,бас-ң басты қасиеті професционализм және инициатива, жеке адамдарға басшылық етуді ұйымдастыру, қара-мен ресми қарым-қатынас орнату, жеке нәтижелеріне негізделген іскерлік мансабы, тар мамандықтағы басшыларды даярлау, жеке жетістіктері бойынша еңбекақы төлеу. Басқаруды тиімді ету, басқару және қызмет көрсету буындарын арзанату, компанияның табыстылығын арттырудың жаңа жолдарын қарастыруда ғылыми зерттеулер мен ізденістерді тиімді етуге ерекше көңіл бөлінеді.

Жапондық менеджментінің ерекшеліктері.

Жапон экм-ң жетістігі басқарудағы әлеуметтік кәсіптік саланың қызметіне негізделген.Мұны менеджерлер деп атайды. Жапондықтар адамдар арасындағы салқын көзқарасқа қатты күйзеледі. Сол себептен менеджерлер арасында «ГАКУБАУХ» д.а. кландар болады, яғни белгілі бір университетті бітірген кландар. Нағыз жапондық фирма пирамида түрінде ұйымд.3 деңгейі болады:

• жоғарғы әкімшілік «кэйэйся»

• орта басқару буыны «канрися» бұған бөлімше меңгерушісі БУТЕ жатады

• басқармадағы қарапайым жұмыскерлер иппансия

Синетизы жүйесінің талабына сәйкес : фирмаға орналасқаннан кейін 7 жылдан соң, яғни 30 жас – сенкция бөлімшесіне басшылық ете алады; 40 жас – сенкция меңгерушісі; 50 жас- бөлімше меңгерушісіне және ары қарай директорлық қызметіне дейін жоғарылай алады.

Қорытындылай келе жапондық менеджменттің басқару моделінің ерекшеліктері мыналар: басқару шешімі ұжымда бірауыздан қабылданады, ұжымдық жауапкершілік, басқарудың стандартсыз икемді құрылымы, бақылауды ұйымдастырудың бейресмилігі, жұмысты баяу бағалау жне қызмет-ң жоғарылауы, басшының негізгі критериі қарамағындағыларды дұрыс үйлестіру және бақылай білу, топқа басшылық етуді ұйым., қарамағындағылармен жеке бейресми қарым-қатынас орнату, жасының үлкендігіне және жұмыс стажына қарап қызметін жоғарылату, әмбебап типтегі басшыларды даярлау, топ жұм-ң көрсеткіші, қызмет стажы т.б. б-ша еңбекақы төлеу.

Қазіргі басшылар мен бизнесмендердің адамдармен тіл табыса білуі, басқалардың пікіріне құлақ қою, икемді болуы, істің ретін тауып, ынтымақтаса білуі қажет. Бұл жағынан Американың іскер адамдары жапондықтардан көп нәрсе уйренуде, жапондықтар да кезінде олардан уйренген болатын.

Жапондық менеджмент ерекшеліктері қызметшілерді басқару.Жапондықтардың айтуы бойынша, бір-ақ байлық бар, ол – адамдар.

Басқарудың жапондық стилі – бірегей. Жапондық стильге тән нәрсе – басқарудың Коноске Мацусити принципі. Оның ең бастысы қызметшілерді басқара білу. Мацусити бойынша жапондық басқару жүйесінің 3 түрі қалыптасқан. Адам-қаржы-технология. Технология тәуелділік жағдайда, ал бірінші орында – қызметшілер.