Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

UDMURT_KYLYS_OGMET_YoSTY_ESKERON

.pdf
Скачиваний:
39
Добавлен:
13.05.2015
Размер:
1.5 Mб
Скачать

5.КЫЛКАБЕЗЭСКЕРОН

1.Кылтэчетысь якешуосысь кылкабезвисъяно.

2.Вераськон люкетсэверано.

3.Пусъёнокабпӧрмытӥсь кылдӥньзэ;кабпӧрмытӥсь кылӥтэтсэ яке кылпырызэ,нимберзэ,кылазьзэ (верано,мае возьмато).

4.Пусъёно,огшоры кылкаб яке кушетокылкаб.

5.Верановерантодосвалатонзэ, ёз луэмзэ.

Кылсярысь:

Нимъёсмес нымы-кибыосын герӟам асьмелы али умойтэм кылӥськекадь(М. Иванова).

1.Герӟам – каронкыллэсь макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез герӟам-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -Ø (м. ш. ниман вошъетын одӥг лыдын). Огшоры кылкаб, субъект валатонэн (мар кылӥське кадь?), бадӟымъёзлуэ.

2.Кылӥське кадь – кылпырыен каронкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез кылӥськ-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз (ивортон сямысь али дырын одӥг лыдын 3-тӥ мурт каблэн), кабпӧрмытӥсь кылпырыез кадь (оскытэкгес верамез возьматэ). Кушето кылкаб (кык кыллэсь), предикат валатонэн (герӟаммакаре?),йыръёзлуэ.

3.Нимъёсмес – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез ним-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -м – 1-тӥ мурт кабез возьматӥсь асъян кылӥтэт, -ес – адӟон вошъет каблэн (асъян кылӥтэтэн ӵош кутӥськись – кузёез трос, арбериез трос). Огшоры кылкаб,меӵакобъект валатонэн (маегерӟам?),меӵакватсанъёз.

4.Нымы-кибыосын – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез ны- мы-кибы-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ос – трос лыдлэн, -ын – лэсьтон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, объект валатонэн (маин герӟам?),ватсанъёз.

5.Асьмелы – нимвоштос; кабпӧрмытӥсь кылдӥнезасьме-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -лы – сётон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, объект валатонэн (кинлы кылӥськекадь?), ватсанъёз.

30

6.Али – сямкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез али-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, дыр валатонэн (ку кылӥське кадь?), югдуръёз.

7.Умойтэм – сямкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез умойтэм-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, кызьыез возьматӥсь валатонэн (кызьы кылӥськекадь?),югдуръёз.

Толилэн атаез, Очей агай, секыт ожъёсты ортчем мар ке, праздник дыръёсы калыкен шулдыръяськыны туж усто быга-

тылӥз(А. Уваров).

1.Атаез – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез атаj-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ез – одӥг лыдын 3-тӥ мурт кабез возьматӥсь асъян кылӥтэт (кузёез одӥг, арбериез одӥг), -Ø – ниман вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, субъект валатонэн (кин шулдыръяськыны быгатылӥз?),бадӟымъёз.

2.Шулдыръяськыны быгатылӥз:

а) шулдыръяськыны – каронкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез шул- дыръяськы-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -ны – инъет каблэн. Огшоры кылкаб, предикат валатонэн (быгатӥз ма карыны?), йыръёзлэн люкетэз;

б) быгатылӥз – каронкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез быгатыл-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ӥ – ивортон сямысь тодмо ортчем дырлэн, -з – 3-тӥ мурт каблэн, -Ø – одӥг лыдлэн. Огшоры кылкаб, предикат валатонэн (атаезмакарылӥз?), йыръёзлэн люкетэз.

3.Толилэн – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез Толи-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -лэн – возьматон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб,тодмет валатонэн (кинлэн атаез?),тодметъёз.

4.Очей агай:

а) Очей – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез Очей-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -Ø – инъет каблэн. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе агай?), выжыятӥсь тодметъёз – ватсэтнимлэн (приложенилэн) люкетэз;

б) агай – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез агай-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -Ø – инъет каблэн. Огшоры кылкаб, ватсам субъект валатонэн (кин / кыӵе атаез?), выжыятӥсь тодметъёз – ватсэтнимлэн (приложенилэн) люкетэз.

31

5. Секытожъёсты ортчеммар ке:

а) мар ке – нимвоштос; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез мар-… ке, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -Ø – инъет каблэн. Огшоры кылкаб, ватсам субъект валатонэн (кин / кыӵе атаез?), выжыятӥсь тодметъёз – ватсэтнимлэн люкетэз;

б) ортчем – каронним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез ортч-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -ем – каронкыл бордысь кароннимез кылдытӥсь. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе мар ке?), выжыятӥсь тодметъёз– ватсэтнимлэн люкетэз;

в) ожъёсты – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез ож-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -ты – адӟон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, объект валатонэн (мае ортчем?), выжыятӥсь тодметъёз– ватсэтнимлэн люкетэз;

г) секыт – тодметним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез секыт-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе ожъёсты?),выжыятӥсь тодметъёз– ватсэтнимлэн люкетэз;

6. Праздникдыръёсы:

а) праздник – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез праздник-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -Ø – инъет каблэн. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе дыръёсы?),югдуръёз;

б) дыръёсы – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез дыр-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -ы – пырон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, дыр валатонэн (ку шулдыръяськыны быгаты-

лӥз?– праздникдыръёсы),югдуръёз.

7.Калыкен – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез калык-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -ен – лэсьтон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, объект валатонэн (кинэн шулдыръяськыныбыгатылӥз?),ватсанъёз.

8.Тужусто:

а) усто – сямкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез усто-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, кызьыез возьматӥсь валато-

нэн (кызьы шулдыръяськыны быгатылӥз?),югдуръёз.

б) туж – сямкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез туж-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, макемез возьматӥсь валатонэн (макемусто?),югдуръёз.

Шонерзэ вераса, таиз кырӟан пересь кышноослы кельшылӥз-

гес(Г. Павлов).

32

1.Кырӟан – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез кырӟан-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз: -Ø – ниман вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, субъект валатонэн (маркельшылӥзгес?),бадӟымъёз.

2.Кельшылӥзгес – каронкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез кельшыл -, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ӥ – ивортон сямысь тодмо ортчем дырлэн, -з – 3-тӥ мурт каблэн, -Ø – одӥг лыдлэн, -гес – действилэн степенезлэн. Огшоры кылкаб, предикат валатонэн (кырӟан ма карылӥз(гес)?),йыръёз.

3.Таиз – нимвоштос; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез та-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -из – висъян, -Ø – ниман вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, висъям тодмет шоры возьматон валатонэн (кыӵе / кудӥзкырӟан?),тодметъёз.

4.Кышноослы – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез кышно-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ос – трос лыдлэн, -лы – сётон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, объект валатонэн (кинъёслы кельшылӥзгес?),ватсанъёз.

5.Пересь – тодметним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез пересь-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе

кышноослы?),тодметъёз.

6.Шонерзэ вераса – мылкыд кылтэчет; мылкыдэз (шонертыса) возьматӥсь валатонэн,пыртэмкылтэчет – шуослэн ёзэзуг луы.

а) вераса – каронсям; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез вера-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -са – каронкыл бордысь каронсямез кылдытӥсь. Огшоры кылкаб.

б) шонерзэ – макеним (мае вераса?); кабпӧрмытӥсь кылдӥнез шонер-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -з – висъян, -э – адӟон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб.

Озьы люкам тодонъёс, удмуртъёслэсь гинэ ӧвӧл, мукет финно-угор калыкъёслэсь но историзэс валэктыны юрттозы, малы ке шуоно поръёслэн, мордваослэн, комиослэн таӵе бадӟым, узыр памятникъёссы тодмо ӧвӧлна (М. Иванова).

I.1. Тодонъёс – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез тодон-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -Ø – ниман вошъет каблэн. Огшоры кылкаб,субъект валатонэн (маръёсвалэктыны юрттозы?),бадӟымъёз.

33

2. Валэктыны юрттозы:

а) валэктыны – каронкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез валэкты-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -ны – инъет каблэн. Огшоры кылкаб, предикат валатонэн (юрттозы макарыны?),йыръёзлэн люкетэз.

б) юрттозы – каронкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез юртт-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -о – ивортон сямысь вуоно дырлэн, -з

3-тӥ мурт каблэн, -ы – трос лыдлэн. Огшоры кылкаб, предикат валатонэн (тодонъёсмакарозы?),йыръёзлэн люкетэз.

3.Люкам – каронним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез люка-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -м – каронкыл бордысь кароннимез кылдытӥсь. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе тодонъёс?), тодметъёз.

4.Озьы – нимвоштос выллем сямкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез озьы-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, кызьыезвозьматон валатонэн (кызьы люкам?),тодметъёз.

5.Историзэс – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез истори-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -з3-тӥ мурт кабез возьматӥсь асъян кылӥтэт, -эс – адӟон вошъет каблэн (асъян кылӥтэтэн ӵош кутӥськись

кузёез трос, арбериез одӥг). Огшоры кылкаб, меӵак объект валатонэн (валэктыны юрттозы мае?),меӵакватсанъёз.

6.Удмуртъёслэсь – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез уд- мурт-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -лэсь – люкон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кинлэсь историзэс?),тодметъёз.

7.Гинэ ӧвӧл… но – герӟет (итӥсь, пумит карись); кабпӧрмытӥсь кылдӥнез гинэ ӧвӧл… но, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Кушето кылкаб,вачепумит карись,шуослэн ёзэз углуы.

8.Калыкъёслэсь – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез калык-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -лэсь – люкон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кинлэсь историзэс?), тодметъёз.

9.Финно-угор – тодметним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез финно- угор-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе калыкъёслэсь?),тодметъёз.

34

10. Мукет – нимвоштос; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез мукет-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн

(кыӵе финно-угор калыкъёслэсь?),тодметъёз.

II. 1. Памятникъёссы – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез па- мятник-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -сы – трос лыдын 3-тӥ мурт кабез возьматӥсь асъян кылӥтэт (кузёез трос, арбериез трос), -Ø – ниман вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, субъект валатонэн (маръёстодмо ӧвӧлна?),бадӟымъёз.

2.Тодмо ӧвӧл на – тодметним + кылпыры + кылпыры; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез тодмо-, кабпӧрмытӥсь кылпыры ӧвӧл – ӧвӧлтӥсь каблэн. Кушето кылкаб, тодмет валатонэн (памятникъёссы кыӵе ӧвӧлна?),йыръёз.

3.Бадӟым – тодметним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез бадӟым-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе памятникъёссы?),тодметъёз.

4.Узыр – тодметним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез узыр-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе

памятникъёссы?),тодметъёз.

5.Таӵе – нимвоштос; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез таӵе-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет шоры возьматон валатонэн (кыӵе бадӟым,узыр памятникъёссы?),тодметъёз.

6.Поръёслэн – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез пор-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ёс – трос лыдлэн, -лэн – возьматон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кинлэн памятникъёссы?),тодметъёз.

7.Мордваослэн – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез мордва-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ос – трос лыдлэн, -лэн – возьматон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кинлэн памятникъёссы?),тодметъёз.

8.Комиослэн – макеним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез коми-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -ос – трос лыдлэн, -лэн – возьматон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кинлэн памятникъёссы?),тодметъёз.

35

9. Малы ке шуоно – герӟет (пыриськон, мугез возьматӥсь); кабпӧрмытӥсь кылдӥнез малы ке шуоно, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Кушетокылкаб,мугшоры возьматӥсь,шуослэн ёзэзуг луы.

Собере, мае ке тодаз вайыса сямен, ури-бери бызиз сьӧд нюлэспала(Л. Малых).

1.Бызиз – каронкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез быз’-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -и – ивортон сямысь тодмо ортчем дырлэн, -з

3-тӥ мурт каблэн, -Ø – одӥг лыдлэн. Огшоры кылкаб, предикат валатонэн ((со) макариз?),йыръёз.

2.Собере – сямкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез собере-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, дырез возьматӥсь валатонэн (ку бызиз?),югдуръёз.

3.Маекетодазвайыса сямен(ӵошатон вӧлскет):

а) тодаз вайыса сямен – каронсям + кылпыры; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез тодэ вайы-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтъёсыз: -са – каронкыл бордысь каронсямез кылдытӥсь. Кушето кылкаб, кызьыез возьматӥсь валатонэн (кызьыбызиз?),югдуръёзлэн люкетэз.

б) мае ке – нимвоштос; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез ма-… ке-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -е – адӟон вошъет каблэн. Огшоры кылкаб, арбери шоры возьматон валатонэн (мае тодаз вайыса?), югдуръёзлэн люкетэз.

4.Ури-бери – сямкыл; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез ури-бери-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, кызьыез возьматӥсь валатонэн (кызьы бызиз?),югдуръёз.

5.Нюлэс пала – макеним + нимбер; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез нюлэс-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз -Ø – инъет каблэн, кабпӧрмытӥсь нимберез пала – действилэсь кудпала ортчемзэ возьматӥсь. Кушето кылкаб, действилэсь кудпала ортчемзэ возьматӥсь валатонэн (кудпалабызиз?),югдуръёз;

6.Сьӧд – тодметним; кабпӧрмытӥсь кылдӥнез сьӧд-, кабпӧрмытӥсь кылӥтэтэз ӧвӧл. Огшоры кылкаб, тодмет валатонэн (кыӵе

нюлэспала?), тодметъёз.

36

6.КЫЛТЭЧЕТЭЗЭСКЕРОН

Пыриськись кылтэчетъёсты эскерон

1.Шуосысь кылтэчетэзвисъяно.

2.Пушлыкезъя пӧртэмлыкез: огшоры, кушето (кылтэчет кушето ке, огшоры кылтэчетъёсты висъяськом но котькудзэ нимаз эскериськом).

3.Герӟаськон амалэз (пыриськон).

4.Кылтэчетлэн моделез. Кылтэчетысь валтӥсь но валэктӥсь кылъёсыз.

5.Валтӥсь кылъя пӧртэмлыкез (валтӥсь кыллэн вераськон люкетэзъя).

6.Верантодоскусыпъёсъя пӧртэмлыкез.

7.Пыриськись герӟаськон амаллэн пӧртэмлыкез: тупатскон, валтон,вошъяськытэкитӥськон яке изафет.

8.Шуосын ёзлуэмез.

Предикативной тэчетъёсты эскерон

1.Шуосысь тэчетэзвисъяно.

2.Пушлыкезъя пӧртэмлыкез:огшоры,кушето.

3.Герӟаськон амалэз (предикативной).

4.Тэчетлэн моделез.

5.Шуосын ёзлуэмез.

Итӥськись тэчетъёсты эскерон

1.Шуосысь тэчетэзвисъяно.

2.Пушлыкезъя пӧртэмлыкез:огшоры,кушето.

3.Герӟаськон амалэз (итӥськон).

4.Тэчетлэн моделез.

5.Верантодоскусыпъёсъя пӧртэмлыкез.

6.Шуосын ёзлуэмез.

37

Кылсярысь:

Соиз валамон, туала шуръёсыз быдӟалазыя но, чылкытсыя но вашкала вакытъёсынӵошатыны уг луы ни (М. Иванова).

макарыны?

1.Ӵошатыны углуы ни – кылтэчет кушето, пыриськон; моделез: каронкыл – валэктӥсь кыл + (ӧвӧлтӥсь каронкыл + каронкыл) – валтӥсь кылъёс + кылпыры; каронкыллэн кылтэчетэз, йылтон кусып, вошъяськытэкитӥськон герӟаськон амал,шуосын йыръёзлуэ.

2.Туала шуръёсызӵошатыны углуы ни – кушетокылтэчет:

мае?

а) шуръёсыз ӵошатыныуг луы ни – кылтэчет кушето, пырись-

кон; моделез: макеним – валэктӥсь кыл + (каронкыл + ӧвӧлтӥсь каронкыл + каронкыл) – валтӥсь кылъёс + кылпыры; каронкыллэн кылтэчетэз, ватсан кусып, валтон герӟаськон амал, шуосын ватсанъёзнойыръёзлуо;

кыӵе?

б) туала шуръёсыз – кылтэчет огшоры, пыриськон; моделез: тодметним – валэктӥсь кыл + макеним – валтӥсь кыл; макенимлэн кылтэчетэз, тодметэз возьматон кусып, вошъяськытэк итӥськон герӟаськон амал, шуосын тодметъёзноватсанъёзлуо.

3. Вашкала вакытъёсын ӵошатыны уг луы ни – кушето кыл-

тэчет:

маин?

а) вашкала вакытъёсын ӵошатыныуг луы ни – кылтэчет ку-

шето, пыриськон; моделез: (тодметним + макеним) – валэктӥсь кыл + (каронкыл + ӧвӧлтӥсь каронкыл + каронкыл) – валтӥсь кылъёс + кылпыры; каронкыллэн кылтэчетэз, ватсан кусып, валтон герӟаськон амал (вакытъёсын ӵошатыны уг луы ни), шуосын ватсанъёз но йыръёзлуо;

кыӵе?

б) вашкала вакытъёсын – кылтэчет огшоры, пыриськон; моделез: тодметним – валэктӥсь кыл + макеним – валтӥсь кыл; макенимлэн кылтэчетэз, тодметэз возьматон кусып, вошъяськытэк итӥськон герӟаськон амал, шуосын ватсанъёзлуэ.

4. Быдӟалазыя но, чылкытсыя но ӵошатыны уг луы ни – ку-

шетокылтэчет:

38

кызьы? / мая?

а) быдӟалазыя ӵошатыныуг луы ни – кылтэчет кушето, пы-

риськон; моделез: макеним – валэктӥсь кыл + (каронкыл + ӧвӧлтӥсь каронкыл + каронкыл) – валтӥсь кылъёс + кылпыры; каронкыллэн кылтэчетэз, ватсан но югдурез возьматон кусып3, валтон герӟаськон амал,шуосын ватсан / кызьыезвозьматӥсь югдуръёзнойыръёзлуо.

кызьы? / мая?

б) чылкытсыя ӵошатыныуг луы ни – кылтэчет кушето, пы-

риськон; моделез: макеним – валэктӥсь кыл + (каронкыл + ӧвӧлтӥсь каронкыл + каронкыл) – валтӥсь кылъёс + кылпыры; каронкыллэн кылтэчетэз, ватсан но югдурез возьматон кусып, валтон герӟаськон амал,шуосын ватсан / кызьыезвозьматӥсь югдуръёзнойыръёзлуо.

5.Быдӟалазыя но, чылкытсыя но – тэчет огшоры, итӥськон;

моделез: макеним + герӟет + макеним + герӟет; огкадь ёзъёсты валчеян кусып,огкадь ватсан / югдуръёзъёс.

6.Соиз валамон – тэчет огшоры, предикативной; моделез: нимвоштос + каронним; пыртэм шуос луэ бере, шуосын ёзъёсыз уг висъясько.

Автосалон доры дугдӥзы гинэ но – пумитазы бызьыса потӥз тужчырткемпиосмурт(Г. Павлов).

кытчы?

I. Автосалон доры дугдӥзы – кылтэчет огшоры, пыриськон; моделез: (макеним + нимбер) – валэктӥсь кыл + каронкыл – валтӥсь кыл; каронкыллэн кылтэчетэз, югдурез возьматон кусып, нимберен валтон герӟаськон амал, шуосын интыез возьматӥсь югдуръёз но йыръёзлуо.

гинэ но – пыриськись герӟет, шуосысь мукет кылъёсын уг герӟаськы,шуослэн ёзэзуг луы.

II. 1. Потӥз пиосмурт – тэчет огшоры, предикативной; моделез:каронкыл+ макеним;йыръёзнобадӟымъёз.

3 Шуосысь кыл кык пӧртэм юанлы вера ке, сыӵе ёзэз синкретичной шуыны луэ. Асьме шуосын быдӟалазыя но чылкытсыя кык юанлы верало: быдӟалазыя но чылкытсыя кызьы? но мая? Нырысетӥ юанэзъя соос кызьыез возьматӥсь югдуръёз луо, нош кыкетӥезъя–ватсанъёз.

39

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]