Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
0083319_8AD9F_korsunskiy_a_r_gotskaya_ispaniya_...doc
Скачиваний:
1
Добавлен:
14.11.2019
Размер:
1.59 Mб
Скачать

Глава II

1 CEur., 320; LVis., VIII, 4, 28; X, 1, 9; 13.

2 LVis., VIII, 1,4 Ch.

3 Isid. Elymol., XVII, 4; XX, 14.

4 LVis, VIII, 3, 5; VIII, 3, 10; VIII, 3, 11; VIII, 3, 13; VIII, 3, 15. В «Этимологиях» Исидора Севильского виноделию посвящена отдельная глава (Lib. XVI, сар. 5); когда в Вестготской правде рассматривается случай самовольной обработки земледельцем чужого участка, предполагается, что «узурпатор» посадил на нем именно виноград (LVis., X, 1, 6—7); в формулах дарений и завещаний при перечислении владений виноградники всегда следуют за пахотными полями (Form. Wis., No. 9, 21). Виноградники особенно тщательно охранялись от всяких покушений. Тот, кто вырубил или сжег чужой виноградник, должен был дать в возмещение собственнику два равноценных виноградника (помимо его прежнего виноградника). Похитивший виноград возмещал ущерб в двойном размере.

5 В готских законах V—VI вв. еще нет упоминаний об оливковых насаждениях, но в законах VII в. о них уже говорится (LVis., X, 1, 6; Antiqua emend.; XII, 2, 18 Egica).

6 LVis., VIII, 3, 1 Antiqua emend.

7 LVis., VIII, 2, 2.

8 Isid. Etymol., XV, 13, 12: Novalis ager est, primum proscissus, sive qui alternis annis vacat, novandarum sibi virium causa. Novalia enim semel cum fructu erant, et semel vacua. Isid. Etymol., XVII. 2, 2: Duplex est autem aratio: vernalis et autumnalis. Intermissio est qua alternis annis vacuus ager vires recipit. Одной из причин, тормозивших применение в Испании трехполья, было широкое распространение в этой стране виноградарства. Сбор винограда и жатва хлебов совершались не в одно и то же время. Хлеб убирался с середины августа до середины сентября (а в картахенской провинции уборка начиналась уже в июле); сбор же винограда происходил с середины октября до середины ноября (LVis., II, 1, 12 Ch.). Ср. в кн.: «Агрикультура в памятниках западного средневековья». М.—Л., 1936. стр. 11. О влиянии виноградарства на систему земледелия см. Н. П. Грацианский. Из истории сельскохозяйственной техники во Франции в феодальный период. В кн.: «Из социально-экономической истории западноевропейского средневековья», стр. 228—229.

9 Isid. Etymol., XVII, 2. В источниках не упоминаются четыре вспашки, обычные для римских времен. В «Этимологиях» говорится о proscissio (XVII, 2, 5), что указывает на существование в VII в. второй вспашки. О применении римской системы пахоты в германских государствах см. А. И. Неусыхин. Возникновение зависимого крестьянства..., стр. 26—27.

10 Isid. Etymol., XVII, 2, 3.

11 Ibid., XVII, 3, 13.

12 LVis, VIII, 4, 31 Recces.: Multarum terrarum situs, que indiget pluviis, foveri aquis studetur inriguis, aquarum solitus usus, disperetur confisus ex fruge proventus.

13 Isid. Etymol., XIII, 21, 4: Rivi dicti deriventur ad irrigandum, id est inducendum aquas in agros.

14 Ibid., XX, 15, 3: Telonem hortulani vocant lignum longum quo auriunt aquas... hoc instrumentum Hispani ciconiam dicunt propter quod imitetur eiusdem nominis avem levantes aqua ac deponentes rostrum dum clangit.

15 LVis., VIII, 4, 31 Recces.

16 Isid. Etymol., XVII, 2, 2; XX, 14, 1.

17 Ibid., XX, 14, 2.

18 «The miniatures of the Ashburnham Pentateuch» ed O. Gebhardt. London, 1883, plate III, p. 12.

19 Ibid.

20 A. G. Haudricourt et M. Delamarre. Ľ homme et la charrue à travers le monde. Paris, 1955, pp. 102—103, 145—147.

21 J. Саrо Ваrоja. Le vida agraria tradicional reflejada en el arte español. «Estudios de historia social de España» Madrid 1949, р. 94.

22 Ibid., p. 101.

23 Isid. Etymol., XX, 14, 3—13. О применении в Испании на протяжении всего средневековья римских сельскохозяйственных орудий — плуга с железным лемехом и отвальной доской, молотильной доски, приводимой в движение волами, см. Е. Г. Кагаров. Исторические наслоения в земледельческой технике Испании. СЭ, 1938, № 1, стр. 202—203.

24 LVis., VIII, 4, 30.

25 J. de Serra Rafols. La «villa» romana de la dehesa de «la Cocosa». Badajoz, 1952, pp. 38, 46—48. Вилла, о которой идет речь в работе испанского археолога, существовала вплоть до арабского завоевания.

26 LVis., VIII, 3, 13; VIII, 4, 15: VIII, 4, 18; VIII, 4, 4; VIII, 4, 6; VIII, 4, 8; VIII, 5, 1—6. Исидор Севильский в «Этимологиях» специально разбирает вопрос о корме для скота (VII, 4, 8). Большая роль скотоводства в хозяйстве магнатов, монастырей и крестьян видна также из агиографической литературы. Так, в одном из произведений св. Валерия рассказывается, что вследствие похищения быков у мелких посессоров последние, оставшись без рабочего скота, как и их рабы, оказались в нищете (S. Valerii abbatis opuscula. PL., t. 87, col. 446; S. Fruct. Regula monastica. Ibid., col. 1117— 1118).

27 LVis., VIII, 6, 1; Isid. Etymol., XV, 13, 7.

28 LVis., VIII, 4, 22; 23.

29 LVis., VIII, 4, 29.

30 Isid. Etymol., XVII, 4, 1—11.

31 LVis., VIII, 3, 13; VIII, 3, 15; X, 1, 6. Структура сельского хозяйства юго-восточной Испании к началу VIII в. в известной мере характеризуется компонентами натуральной подати, которую население Мурсии должно было выплачивать арабам. Эта подать состояла из зернового хлеба, ячменя, сусла, уксуса, меда и оливкового масла (Е. Lévi-Provençal. Histoire de ľ Espagne musulmane, t. I. Paris, 1950, р. 33).

32 Это относится, разумеется, к Испании V— VII вв. в целом. У готов же и свевов уровень производства в VI—VII вв. оказался намного выше, чем в период, предшествовавший их поселению в Галлии и Испании.

33 Римские законы облегчали оккупацию пустующих земель теми, кто был в состоянии их обработать (CTh., V, 12; V, 14, 30; X, 12, 3).

34 LVis., X, 1, 9: De silvis, que indivise forsitan residerunt, sive Gotus sive Romanus sibi eas adsumscrit, fecerit fortasse culturas..; LVis., X, 1, 13: Quid ad placitum terras suscipit, hoc tantum teneat, quod eum terrarum dominus habere permiserit, et amplius non presumat. Quod si culturas suas longius extendisse cognoscitur et sibi alios ad excolendos agros forte coniunxerit... aut silvam, que ei data non fuerat propter excolendos agros aut conclusos aut facienda forsitan prata succiderit...

35 LVis., VIII, 4, 25.

30 Ibid., VIII, 4, 28: Qui in eо loco, ubi transitus fluminis est, culturam fecerit vel preruptum ripe, aut ubi pecora transeunt, potuerit exeludere et fecerit fortasse culturas, sepem etiam facere non moretur.

37 См. А. И. Неусыхин. Ук. соч., стр. 27—28.

38 См. Н. Д. Фюстель де Куланж. История общественного строя древней Франции, т. IV. СПб., 1910, стр. 205—207.

39 Е. Levу. West Roman Vulgar Law, pp. 85—86.

40 Г. Л. Маурер. Введение в историю общинного, подворного, сельского и городского устройства и общественной власти. СПб., 1880, стр. 151—152.

41 LVis.,V, 7, 2; X, 1, 14.

42 Ibid., X, 3, 5: Ut, si aliqua pars de alio loco tempore Romanorum remota est, ita persistat... et tamen nullus novum terminum sine consortis presentia aut sine inspectore constituat.

43 LVis., VIII, 5, 5: Consortes vero vel ospites nulli calumnie subiaceant, quia illis usum erbarum, que concluse non fuerant, constat esse communem.

44 LVis., X. 1, 6: Si vineam aut domum quis in consortis terram construxerit; LVis., X, 1, 7: Si vineam in aliena terra quis plantet, in qua sortem non habet.

45 LVis., X, 1, 6: ...si... ignoraverit quod portio sit consortis...

46 LVis., X, 1, 6. Ср. LRVis., Gr. VI, 1.

47 LBurg, XXXI, § 1.

48 А. И. Неусыхин. Ук. соч., стр. 295.

49 LVis., VIII, 5, 2: De porcis inter consortes ad glandem in communi fructu susceptis.

50 CEur., 276.

51 LVis., X, 3, 5: ...nullus novum terminum sine consortis presentia aut sine inspectore constituat. Cp. LVis., X, 1, 3.

52 LVis. III, 4, 17; IX, 1, 21 Egica; Isid. Etymol., XV, 2, 11.

53 LVis., VIII, 6, 2; IX, 1, 21 Egica; Conc. Tolet. XII, Tomus Ervigii regis concilio oblatus. MGH, Legum sectio I, t. I, p. 476.

54 LRVis., CTh., III, 1, 2 I.: ...jubetur, ut vicini rei quae venditur, testes esse debeant et praesentes, in tantum, ut etiam de mediocribus rebus si quid in usum venditur, ostendi vicinis placeat, et sic comparari ne aliena vendantur. LRVis., PS, V, 7, 7; Isid. Etymol., XV, 2, 11.

55 Isid. Etymol., XV, 13, 9: ...compascuus ager dictus, qui a divisoribus agrorum relictus est ad pascendum communiter vicinis. Э. Леви высказал предположение, что в Поздней империи прежняя римская практика использования ager compascuus уже не применялась (Е. Levу. West Roman Vulgar law. The law of property. Philadelphia, 1951, pp. 85—86). Но, как показал Н. П. Грацианский (Ук. соч., стр. 277—283), в Галлии и Испании в тот период прибегали к таким способам межевания земли, с которыми связано именно употребление ager compascuus.

56 Isid. Etymol., XV, 15, 4: Actus quadratus undique finitur pedibus centum viginti. Hunc Baetici Arapennum dicunt, ab arando scilicet; Ibid., XV, 15, 5: Actus provinciae Baetici rustici Agnam vocant.

57 А. Наlbаn. Ор cit., S. 41. Ср. А. Ваllеstеrоs у Веretta. Historia de España, t. I, р. 912; И. В. Лучицкий. Поземельная община в Пиренеях. ОЗ, 1883, № 12, стр. 424—430.

58 Об этом говорит глава Вестготской правды, запрещающая преследовать родственников и соседей преступника—LVis., VI, 1, 8: Omnia crimina suos sequantur auctores, nec pater pro filio... nec frater pro fratre, nec vicinus pro vicino, nec propincus pro propinquo ullam calumniam pertimescat. «Vicini», упоминаемые здесь, были готами, ибо, как отмечает Гальбан, нельзя предположить, что римлянина могли преследовать за преступление, совершенное готом, или наоборот (А. Наlbаn. Das römische Recht in den germanischen Volksstaaten, S. 166). В римском праве имеется сходное установление, но в нем ничего не говорится о соседях. LRVis., CTh., IX, 30, 4: Propinqui vero adfines vel amici, familiares vel noti, si conscii criminis non sunt, non teneantur obnoxii.

59 Соседи (vicini) определяют ущерб, нанесенный в результате потравы полям какого-либо общинника (LVis., VIII, 3, 15), присутствуют в качестве свидетелей при восстановлении нарушенных пограничных знаков между земельными владениями (ibid., X, 3, 2). Во время поселения готов в Галлии и Испании соседи, вероятно, принимали участие в разделе земель (ibid., X, 1, 8). О роли соседей в деревенской жизни см. также ibid., VIII, 5, 4; VIII, 4, 17; IX, 1, 8. О собраниях общинников (conventus publicus vicinorum) и о должностных лицах общин см. ниже, стр. 268—269.

60 LVis., VIII, 3, 9; см. также И. В. Арский. Сельская община... «Уч. зап. ЛГУ», серия историч., 1939, вып. 4, стр. 207.

61 Ibid., VIII, 3,9. Ср. Edictus Rothari, 358. «Die Gesetze der Langobarden», hrsg. von F. Beyerle. Weimar, 1947.

62 LVis., VIII, 4, 26.

63 LVis., VIII, 3, 11; 13.

64 LVis., VIII, 3, 12.

65 Ibid., VIII, 5, 5: Si quorumcumque animalium grex in pascuis intraverit alienis... Consortes vero vel ospites nulli calumnie subiaceant, quia illis usum erbarum, que concluse non fuerant, constat esse communem. Поскольку на общих пастбищах скот какого-либо крестьянина легко мог попасть в чужое стадо, вестготские законы, подобно другим варварским правдам, регламентируют порядок оповещения о таких случаях и устанавливают правила временного содержания этого скота (ibid., VIII, 5, 4; VIII, 5, 5; VIII, 5, 7; см. Th. Melicher. Der Kampf zwischen Gesetzes — und Gewohnheitsrecht im Westgotenreiche. Weimar, 1930, S. 237).

66 LVis., VIII, 4, 7; VIII, 4, 13.

67 В главе, посвященной выпасу свиней, признается право владельца леса взимать десятину с тех, кто пасет своих свиней в его лесу. Если он делает это самовольно и не заключает договора, несмотря на повторное предупреждение, то владелец леса вправе уничтожить часть его свиней. Но и в этом случае их хозяин не лишается вовсе возможности использовать для выпаса этот лес (LVis., VIII, 5, 1: ...et nihilhominus tertia vice eum, cuius porcos invenit, admoneat, ut porcos suos in silvam eius, si voluerit, introducat et decimum iuxta consuetudinem solvat).

68 LVis., VIII, 4, 23. У нас нет, однако, оснований вслед за И. В. Арским утверждать, будто в Вестготской правде отразились периодические переделы земли готскими общинниками (см. И. В. Арский. Ук. соч., стр. 210). Законы, на которые ссылается этот исследователь (LVis., X, 1, 8; X, 1, 3), предполагают раздел владений между римлянами и готами — его условия и не должны нарушаться.

69 В некоторых случаях готские и римские консорты в течение некоторого времени вовсе не осуществляли реального раздела своих земель, в том числе и пахотных (LVis., X, 1, 8; X, 1, 9).

70 Характерно, что Вестготская правда прямо сопоставляет право совместного пользования альмендой общинников-консортов с правами госпитов, т. е. готов и римлян, на общие пастбища (LVis., VIII, 5, 5).

71 CEur., 320, 321, 322.

72 LVis., IV, 1, 1—7.

73 LRVis., PS, IV, 10, 1.

74 По римским законам незаконнорожденные дети были лишены этого права.

75 LVis., III 1, 1; III 1, 3; III, 1, 5; III, 1, 6; III, I, 7; III, 2, 3; III, 3, 2; III, 3, 11 Ch.; III, 4, 5 Ch.; III, 4, 13 Ch.; IV, 3, 3; IV, 2, 13 Erv.; IV, 2, 18 Ch.

76 LVis., III, 1, 5 Ch.

77 LVis., III, 1, 6.

78 LVis, V, 2, 4; V, 2, 5.

79 LVis, III, 4, 13 Ch.

80 LVis., III, 2, 3.

81 LVis., III, 1, 7; ср. III, 1, 3 Ch.

82 LVis, IV, 3, 3.

83 LVis., IV, 3, 3. Опекунами они выступают и в том случае, когда дети их родича оставались без матери, а отец приводил в дом мачеху. Опекунство мог взять на себя и сам отец, но в случае его отказа опекуном становился кто-нибудь из родственников (отцовского рода согласно закону Вамбы — LVis., IV, 2, 13 Nov., рода материнского согласно редакции Эрвигия — IV, 2, 13 Erv.).

84 LVis., VI, 5, 18 Erv.; VI, 5, 16 Erv. Ср. VI, 1, 2 Ch.

85 LVis, VII, 3, 3.

86 LVis., III, 6, 2 Ch. Речь идет о родственниках первой жены.

87 LVis., III, 3, 2.

88 В монастырском уставе Фруктуоза предусматривалась возможность совместного выступления такой родственной группы против монастырских властей. Fruсt. Regula monastica: Si quis sane ex nobis contra regulam cum parentibus, germanis, filiis, cognatis vel propinquis aut certe cum fratre secum habitante consilium de absente supradicto patre nostro inierit...

89 LVis., III, 2, 2.

90 LVis., IV, 2, 2; IV, 2, 13; IV, 2, 18 Ch.; IV, 5, 1 Ch.; IV 5, 4 Ch.; VI, 5, 21 W.

91 LVis., IV, 2, 20 R.: Omnis ingenuus vir adque femina sive nobilis seu inferior, qui filios vel nepotes aut pronepotes non reliquerit, faciendi de rebus suis quidquid voluerit indubitanter licentiam habebit; nec ab aliis quibuslibet proximis, ex superiori vel ex transverso venientibus, poterit ordinatio eius in quocumque convelli... В закон Кодекса Леовигильда, касавшийся прав на наследование сестрами имущества отца и матери, Эрвигием была включена оговорка — «если он (т. е. брат наследницы) умер без завещания». LVis., IV, 2, 7 Erv.

92 LVis., IV, 5, 2 Ch.; V, 2, 2 Ch.; V, 2, 4.

93 LVis., III, 1, 2; III, 1, 7; III, 4, 5; IV, 3, 3. Интересно отметить, что во время реконкисты, согласно фуэрос, в число наиболее близких родственников включались примерно такие же родичи. Так, право убивать врага при осуществлении кровной мести имели отец, сын, брат, дядья, двоюродные братья, деверь. Fuero de Sepulvedo, с. 51. См. Е. Hinojosa. Das germanische Element im spanischen Recht, S. 53.

94 О большой семье у франков см. А. И. Неусыхин. Ук. соч., гл. III, § 1.

95 LVis., X, 1, 13: Quod si culturas suas longius extendisse cognoscitur et sibi alios ad excolendos agros forte coniunxerit, aut plures filii vel nepotes in loci ipsius habitatione subcreverint...

96 LVis., IV, 2, 18 Ch.: Quod si filius, habens uxorem et filios, patre vivente recesserit, antequam ci pater suus omnem portionem, que ei contingebat, inplesset, et ipse cum patre vivens filios, quos reliquerat, vivente avo mortui fuerint... Si vero filius cum patre in commune vivens nihil ab со portionis acceperit...

97 LVis., IV, 5, 1 Ch.: ...utilitatibus publicis nihil possint omnino prodesse, quos oportuerat cum virtute parentum iniundum sibi laborem inexcusabiliter expedire.

98 CEur., 321: Qui novercam superduxerit, omnes facultates maternas filiis mox ferormet; ne, dum filii cum rebus ad domum transeunt alienam, novercae suae vexentur iniuriis.

99 CEur. 321; ср. LVis., IV, 5, 5.

100 LVis., IV, 2, 2; IV, 2, 5 Ch.; X, 1, 2: Divisione factam inter fratres, etiam si sine scriptura inter eos convencrit, permanere iubemus... Form. Wisig. 33. Cartula pactionis.

101 LRVis., G, 6, 3: ...per emancipationem filii sui iuris efficiuntur. LRVis., CTh. V, I, 3; Filia quam fiduciatam nominavit, hoc est emancipata.

102 Form. Wis., 34.

103 LVis., IV, 5, 5: ...nec sibi aliquid, dum filius vivit, exinde pater vel mater vindicare presumant.

104 LVis., III, 1, 8: ...portionem suam, sive divisam sive non divisam, quam de faculatate parentum fuerat consecutura, amittat (если вопреки воле братьев выходит замуж за человека низшего звания).

105 Отец в случае нужды мог даже продать детей в рабство (LRVis., N. Val. XI, 1); дети при жизни отца не могли вступать в брак без его разрешения (LRVis., Р. S. II, 20, 2); все, приобретенное сыном, жившим в доме отца, принадлежало главе семьи (LRVis., G. 2, 1); отец в завещании назначал опекунов своим детям (LRVis., G. I, 7).

106 CEur., 321. Ср. LVis., IV, 2, 13.

107 LVis., IV, 5, 1 Ch.: ...flagellandi tamen et corripiendi eos, quamdiu sunt in familia constituti, tam avo quam avie, seu patri quam matri potestas manebit.

108 LVis., III, 1, 2: Si quis puellam cum volumtatem patris sponsatam habuerit, et ipsa puella, contemnens volumtatem patris ad alium tendens, patri contradicat, ut illi non detur, cui a patre fuerit pacta, hoc ita eam nullo modo facere permittimus.

109 Ibidem: Et si fratres vel mater eius aut alii parentes malo volumtati eius consenserint, ut eam illi traderent, quam ipsa sibi contra paternam volumtatem cupierat, et hoc ad effectum perduxerint, illi, qui hoc macinaverunt, libram auri dent, cui rex iusserit. Обычное право, сохранявшееся в Вестготском королевстве наряду с официальным, очевидно предоставляло родственникам более обширные возможности. Характерно, что в цитируемом законе, там, где речь идет о выдаче девушки замуж, вместо «отца» (как было в первоначальной редакции) Эрвигием вставлено parentes (в данном случае — «родственники»).

110 LVis., III, 3, 7; LVis, III 4, 7.

111 LVis., III, 1, 8.

112 LVis., III, 2, 8.

113 Conc. Tolet. III, can. 10: Ut viduis pro castitate violentiam nullus inferat, et ut mulier invita virum non ducat. LVis., III, 3, 11 Ch.: Illi quoque, qui puellam ingenuam viduam vel absque regiam iussionem marito violenter presumserint tradere, quinque libras auri ei, cui vim tecerint cogantur exolvere; et huiusmodi coniugium, si mulier dissentire probatur, irritum nihilhominus habeatur.

114 LVis., III, 4, 2.

115 CEur., 276: Si quodcumque ante adventum Gothorum de alicuius fundi iure remotum est et aliqua possessione aut vinditione aut donatione aut divisione aut aliqua transactione translatum est, id in eius fundi, adque a Romanis antiquitus probatur adiunctum, iure consistat.

116 CEur, 289.

117 Ibid., 277.

118 Ibid., 286, 294, 296, 308, 309, 320.

119 CEur., 276: Cum autem proprietas fundi nullis certissimis signis aut limitibus probatur... eligat inspectio iudicantium... Cp. CEur., 274, 275.

120 В этом отношении законы Эйриха шли даже дальше, чем судебник Гундобада — в высокой степени романизированная варварская правда. Согласно этой правде, фактический владелец мог сохранить за собой чужую землю, если владел ею 30 лет (L. Burg., tit. 79, §3). Готские же законы в аналогичных случаях не признавали какой-либо давности и требовали восстановления права собственности. СЕur., 275: Nec contra signa evidentia ullum longe possessionis tempus opponat.

121 Paul. Pell. Eucharist., v. 520.

122 CEur., 306.

123 CEur., 308.

124 А. д’Орс высказывает предположение будто в одном из фрагментов кодекса Эйриха имеется в виду продажа готских sortes (СЕur., 304.) (см. A. ď Ors. Op. cit., р. 210). Однако фрагмент этот настолько испорчен, что ничего определенного о его содержании сказать нельзя.

125 См. А. И. Неусыхин. Ук. соч., стр. 287—290.

126 СЕur., 323; LVis, IV, 5, 5; IV, 2, 16 R.

127 CEur., 308: Ille vero qui falsa donatione circumventus aliquid in utilitate donatoris expendit, aut ab ipso donatore recipiat aut ab eius heredibus... CEur., 312. См. A. Gаrсía Gаllо. Nacionalidad у territorialidad del derecho en la epoca visigoda, p. 104.

128 CEur., 320: ...si parentes sic transierint, ut nulla fuerit testamenti ratio, puella inter fratres aequalem in omnibus habeat portionem; quam usque ad tempus vitae suae usufructario iure possideat, post obitum vero suum terras suis heredibus derelinquat, de reliqua facultate faciendi quod voluerit... in eis potestatem... Здесь речь идет о дочери, ставшей монахиней. Но судя по началу испорченного текста этого фрагмента, подобный же порядок наследования применялся вообще по отношению к дочерям. См. К. Zeumеr. Ор. cit., NA Bd XXVI, S. 97.

129 CEur., 294: Venditionis haec forma servetur, ut, seu res, seu mancipia seu quodlibet animalium genus venditur... Cp. LVis., V, 4, 7: Vinditionis hec forma servetur, ut seu res aliquas vel terras seu mancipia vel quodlibet animalium genus venditur...

130 Fragm. Gaud. XIV: ...neque vicissitudinem requirat.

131 LVis., IV, 2, 1: Ut sorores cum fratribus equaliter in parentum hereditatem succedant. Si pater vel mater intestati discesserint, sorores cum fratribus in omni parentum facultate absque aliquo obiectu equali divisione succedant.

132 LVis., IV, 2, 10: Has hereditates, que a materno genere venientibus, sive avunculis sive consubrinis seu materteris, relincuntur etiam temine cum illis, qui in uno propinquitatis gradu equales sunt, equaliter partiantur.

133 LVis., IV, 2, 9 Ch.: Nam iustum omnino est, ut, quos propinquitas nature consociat, hereditarie successionis ordo non dividat.

134 Ibid.: Femina ad hereditatem patris aut matris, avorum vel aviarum, tam paternorum quam maternarum, et ad hereditatem fratrum vel sororum sive ad has hereditates, que a patruo vel filio patrui, fratris etiam filio vel sororis relinquantur, equaliter cum fratribus veniant.

135 CEur., 327.

136 В Бревиарий Алариха вошло римское постановление сходного характера. См. LRVis., CTh. V, 1, 24 I.

137 LVis., IV, 2, 18 Ch.: ...nepotes ex filio vel filia, qui patre vel matre supreste mortui fuerint, integram de rebus avi vel avie, quam fuerant pater eorum aut mater, si vixissent, habituri, percipiant portionem.

138 CEur., 328: Qui moritur, si avum paternum et maternum relinquit, ad avum paternum hereditas mortui universa perlineat. Но если оставались дед по отцу и бабка по матери, то они получали равные доли наследства.

139 LVis., IV, 2, 6 Ch.: Quotiens qui moritur, si avum paternum aut maternum relinquat, tam ad avum paternum quam ad avum maternum hereditas mortui universa pertineat... Et hec quidem equitas portionis de illis rebus erit, que mortuus conquisisse cognoscitur.

140 H. Brunner. Beitrage zur Geschichte des germanischen Wartrechts. Abhandlungen zur Rechtsgeschichte Bd II, Weimar 1931, SS. 222—223; К. Zеumеr. Op. cit., N. A., Bd. XXVI, SS. 140—141.

141 LVis., IV, 5, 1 Ch.: ...ideo, abrogata legis illius sententia, qua pater vel mater aut avus sive avia in extraneam personam facultatem suam conferre, si voluissent, potestatem haberent, vel etiam de dote sua facere mulier quod elegisset in arbitrio suo consisteret; LVis., IV, 5, 2 Ch.: Quia mulieres, quibus dudum concessum fuerat de suis dotibus iudicare quod voluissent..

142 CEur., 319.

143 LVis., V, 2, 4.

144 В законе отмечается, что в случае недостойного поведения женщина утрачивает подаренное ей имущество; оно переходит не к ее детям, как это следовало бы ожидать, а к наследникам дарителя — ad heredos donatoris legitimos. CEur., 319.

145 G. de Lacoste. Essai sur les mejoras ou avantages legitimaires dans le droit espagnol ancien et moderne. Paris, 1910, pp. 29— 35, 48, 70. К такому же мнению пришли А. Шульце и Э. Брук: см. А. Sсhultzе. Augustin und der Seelteil des germanischen Erbrechts. Leipzig 1928 SS. 10—11; Е. Е. Вruсk. Kirchenväter und soziales Erbrecht, 1956, SS. 152—153.

146 LRVis., Р. S. IV, 5, 6 I; LRVis., CTh., II, 19, 2 I: filiis... ut de inofficioso matris testamento proponant, id est si quarta debitae portionis suae filio dimissa non fuerit. В Бревиарий Алариха включены были также положения римского права, направленные против дарственных выдач, которые делались завещателем еще при жизни для того, чтобы уменьшить размеры обязательной доли, предоставляемой ближайшим наследникам. См. LRVis., CTh.. VIII, 5, 1; LRVis., Gr., VIII, 2.

147 Fragm. Gaud., IX.

148 LVis., V, 2, 5: Maritus si uxori sue aliquid donaverit, et ipsa post obitum mariti sui in nullo scelere adulterii fuerit conversata sed in pudicitia permanserit, aut certe si ad alium maritum honesta coniunctione pervenerit, de rebus sibi a marito donatis possidendi et post obitum suum, si filios non habuerit, relinquendi cui voluerit habeat potestatem.

149 LVis., V, 2, 4.

150 LVis., IV, 2, 15. Вообще же доход, полученный мужем или женой, делился между супругами поровну. LVis., IV, 2, 16 R. К. Цеймер предполагает, что в основе этого закона Реккесвннта лежит закон Эйриха. К. Zeumеr. Ор. cit., N. Д., Bd. XXVI, S. 122.

151 LVis., V, 2, 4; V, 2, 5. Cp. LVis., III, 1, 5 Ch.

152 LVis., IV, 5, 1 Ch.: Sane si filios sive nepotes habentes ecclesiis vel libertis aut quibus elegerint de facultate sua largiendi volumtatem habuerint, de quintam tantum partem iudicandi potestas illis indubitata manebit.

153 Ibid.: ...Exheredare autem filios aut nepotes licet pro levi culpa inlicitum iam dictis parentibus erit, flagellandi tamen et corripiendi eos, quamdiu sunt in familia constituti, tam avo quam avie, seu patri quam matri potestas manebit.

154 Ibid.

155 G. de Lacoste. Ор. cit., p. 99.

156 LVis. IV, 5, 2: ...decernimus, ut de dote sua mulier, habens filios aut nepotes, seu causa mercedis ecclesiis vel libertis conferre, sive cuicumque volnerit, non amplius quam de quarta parte potestatem habebit.

157 LVis., V, 2, 4.

158 LVis., III, 1, 5 Ch.: ...non amplius in puelle vel mulieris nomine dotis titulo conferat vel conscribat, rebus omnibus intromissis, quam quod adpretiatum rationabiliter mille solidorum valere summam constiterit, adque insuper X pueros, X puellas et caballos XX sit illi conscribendi dandique concessa libertas. О различии между приданым (dos) жениха и morgengabe см. А. Sсhultze. Uber westgotisch-spanisches Eherecht. Leipzig, 1944, S. 47.

159 LVis., III, 1, 5 Ch.

160 LVis., III, 1, 5 Erv.

161 Form. Wis., 20: Ecce decem imprimis pueros totidemque puellas tradimus atque decem virorum corpora equorum, pari mulos numero; damus inter cactera et arma ordinis ut Getici est et morgingeba vetusti.

162 LVis., III, 1, 5 Ch.

163 Ibid.: ...non oportebit unius tepiditate multis ad futurum damna nutriri. Обычное право вестготов, по-видимому, предусматривало, что домочадцы и ближайшие родственницы должны давать согласие на отчуждение движимого имущества. Такое положение, как отметил Инохоса, характерно для фуэрос периода реконкисты. См. Е. Нinоjоsа. Das germanische Element im spanischen Recht, S. 14.

164 См. ниже, гл. III, V, VIII.

165 LRVis., CTh., II, 20, 1; LRVis., Gr., VIII. 2.

166 LVis., IV, 5, 1 Erv.