Tryby czasowników

Tryb to jest sposób przedstawienia czynności, wyrażający pogląd na jej związek z rzeczywistością. W języku polskim rozpoznajemy nastąpujące tryby:

– tryb oznajmujący – to czynność rzeczywista, np.: myjesz;

– tryb przypuszczający – czynność uwarunkowana, np.: mógłbyś;

– tryb rozkazujący – czynność nakazana, np.: myj.

Tryb oznajmujący

Tryb oznajmujący to czynność, która jest wykonywana w czasie rzeczywistym. Do trybu oznajmującego należą czasowniki czasu teraźniejszego (I, II, III, IV koniugacji), czasu przeszłego, czasu przyszłego.

Proszę zastosować czasowniki w trybie oznajmującym: czas teraźniejszy.

1. Ja (iść) na wycieczkę do Wawelu. 2. Ty nie (móc) iść do biblioteki Narodowej. 3. W tej książce (być) dużo ciekawych opowiadań.

Proszę zastosować czasowniki w trybie oznajmującym: czas przeszły.

1. Na szkolnym przedstawieniu (być) dużo widzów. 2. Na szerokich oknach (wiesieć) firanka. 3. O Jeziorach Mazurskich (śpiewać) piosenki.

Proszę zastosować czasowniki w trybie oznajmującym: czas przyszły.

1. Jutro (zwiedzać) stare miasto. 2. Później (powędrować) wąskimi uliczkami. 3. Przy wejściach (być) malusieńkie okienko.

Tryb przypuszczający

T ryb przypuszczający tworzymy od 3 osoby czasu przeszłego za pomocą cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście, -by.

Tryb przypuszczający używa się w znaczeniach prośby, pytania, życzenia:

1) możliwości spełnienia: mógłbym ci pomóc;

2) możliwości spełnienia pod warunkiem: mógłbym ci pomóc, ale teraz nie mam czasu.

WZÓR: Czy mógłbym pomóc?

Chciałbym to przeczytać.

Gdybym to miał!

Przykłady czasowników w trybie przypuszczającym

Liczba pojedyncza
Zaimek	rodzaj męski	rodzaj żeński		rodzaj nijaki
ja	chciałbym	chciałabym		–
ty	chciałbyś	chciałabyś		–
on, ona, ono	chciałby	chciałaby		chciałoby
Liczba mnoga
Zaimek	forma męskoosobowa		forma niemęskoosobowa
my	chcielibyśmy		chciałybyśmy
wy	chcielibyście		chciałybyście
one / oni	chcieliby		chciałyby

Proszę odmienić w trybie przypuszczającym czasowniki.

Chcieć, móc, jeść.

Proszę przeczytać podane zdania oraz wpisać do tabelki czasowniki trybu przypuszczającego według wzoru.

1. Poczytałbym książkę, ale najpierw muszę odrobić lekcje. 2. Chętnie pojechałabym w lecie do Odessy. 3. Może poszłabyś ze mną do biblioteki? 4. Czy chcielibyście zwiedzić Zakarpacie? 5. Moglibyśmy pojechać tam w czasie wakacji. 6. Nasza klasa mogłaby zająć pierwsze miejsce w konkursie deklamacji, gdyby nie zachorował Jurek. 7. Mam dwa rogi, nie mam nóg, szedłbym prędko, gdybym mógł. 8. Nasza wycieczka wypadłaby wyśmienicie, gdyby nie deszcze. 9. Dziewczynki z naszej klasy bardzo chciałyby się spotkać ze słynną aktorką filmową.

WZÓR:

Czasownik	Rodzaj	Osoba	Liczba	Postać
przeczytałbym	męski	1.	pojed.	dokon.

Proszę ułożyć zdania według wzoru.

WZÓR: Przyjdziemy do ciebie, jeżeli nas zaprosisz. – Przyszlibyśmy do ciebie, gdybyś nas zaprosił.

1. Pójdę z tobą na koncert, jeżeli kupisz bilet. 2. Powiemy wam o tym, jeżeli będziemy wiedzieć. 3. Oddam ci książkę, jeżeli przeczytam. 4. Napiszę do ciebie, jeżeli mi odpowiesz. 5. Przyjedziemy na wieś w sierpniu, jeżeli będzie pogoda. 6. Mama wypierze bieliznę, jeżeli jej pomożemy. 7. Kupicie świeżą gazetę, jeżeli kiosk będzie otwarty. 8. Zapytam kolegę, jeżeli go spotkam.

Proszę ułożyć zdania według wzoru.

WZÓR: Pojadę z tobą na wieś. – Czy mógłbym pojechać z tobą na wieś?

1. Napiję się gorącej herbaty. 2. Pójdziemy razem do teatru. 3. Napiszesz list do babci. 4. Odwiedzicie chorego kolegę wieczorem. 5. Mama kupi nowy tornister. 6. Uczniowie wypożyczają książki w bibliotece. 7. Pomagacie dziadkowi. 8. Spędzamy wakacje w górach.

Proszę przetłumaczyć na język polski.

1. Якби він жив у місті, ми б часто бачилися. 2. Оля здібна учениця і могла б добре вчитися. 3. Коли б ви встигли на цей автобус, то доїхали б вчасно. 4. Коли б ви могли поїхати у село? 5. Якщо б тато мав відпустку, то вже б поїхав. 6. Чи хотів би ти поїхати з ним? 7. Якби дівчата були готові, вони б також вирушили з татом.

Proszę przekształcić poniższe zdania według wzoru.

WZÓR: Nie miałem pieniędzy. Nie kupiłem mebli. – Gdybym miał pieniądze, kupiłbym meble.

1. Jesteś bardzo niepunktualny. Musimy czekać na ciebie.

2. Nie umiem gotować. Nie zaproszę was do siebie na obiad.

3. Nie mam szczęścia. Nie dostałem tej nowej pracy w banku.

4. Kasia zawsze powtarza, że jestem za gruby. Jest mi przykro.

5. Nigdy nie uczysz się przed egzaminem. Teraz musisz zdawać jeszcze raz.

6. Szkoda, że nie jedziesz do Tomaszowa. Chętnie wybiorę się z tobą.

Proszę uzupełnić zdania według własnego pomysłu.

WZÓR: Gdybym miał czas, poszedłbym na spacer.

1. Gdybym był bogaty,

2. Gdyby teraz padał śnieg,

3. Gdybym był na bezludnej wyspie,

4. Gdybym był ważnym politykiem,

5. Gdybym mógł być kimś innym,

6. Gdybym mógł żyć w innych czasach

7. Gdybym mógł mieszkać w innym kraju

8. Gdybym znał dobrze język polski,

Podane w nawiasach czasowniki proszę napisać w odpowiedniej formie trybu przypuszczającego.

WZÓR: Gdybym lubiła ciastka, (ja – kupować) kupowałabym ich dużo.

1) Gdyby miał talent, (on – być) artystą. 2) Gdybym wiedziała, że przyjdą goście, (ja – upiec) ciasto. 3) Gdybyście potrzebowali pieniędzy, (wy – pracować) więcej. 4) Gdyby znały dobrze te reguły, (oni – mylić się) o wielej rzadczej. 5) Gdybyś kupił tę książkę, nie (ty – musieć) chodzić do biblioteki. 6) Gdyby był starszy, (on – móc) oglądać ten film. 7) Gdybym cię poznała wcześniej, (ja – nauczyć) cię tańczyć. 8) Gdyby dziadek miał zdrowe serce, (on – pojechać) z nami w góry. 9) Gdybyś słodziła mniej, (ty – być) zdrowsza. 10) Gdybyś znała go lepej, (ty – żartować) z niego.

Podane w nawiasach czasowniki proszę napisać w odpowiedniej formie trybu przypuszczającego.

WZÓR: Gdybyś znał angielski, (ty – rozumieć) rozumiałbyś, o czym mówią.

1. (oni – móc) cię zaprosić do Anglii.

2. (ty – zadzwonić) do Ambasady Amerykańskiej.

3. (ja – pożyczyć) ci tę książkę.

4. (on – rozmawiać) z tobą, a nie ze mną.

5. (my – przeczytać) ci ten artykuł.

6. Babcia (być) z ciebie dumna.