- •В.С. Іваноўскі
- •Беларуская драматургiя на пачатку хх стагоддзя
- •Драматургiя Каруся Каганца
- •Драматургiя Янкi Купалы
- •Драматургiя Якуба Коласа
- •Iгнат Буйнiцкi і яго Першая беларуская трупа
- •Францiшак Аляхновiч (1883–1944)
- •Фларыян ждановiч (1884--1942) Першае таварыства беларускай драмы і камедыі
- •Творчасць еўсцiгнея мiровiча (1878--1952)
- •Беларуская студыя ў маскве
- •Беларуская драматургія 1920 – пачатку 1930-х гадоў Драматургiя Мiхася Чарота
- •Драматургiя Мiхайлы Грамыкi
- •Драматургiя Яўгена Рамановiча
- •Драматургiя Дзмiтрыя Курдзiна
- •Драматургiя Рыгора Кобеца
- •Тэатр юнага гледача бсср імя н.К. Крупскай
- •Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы
- •Нацьіянальны акадэмічньі драматычны тэатр імя якуба коласа
- •Агульныя тэндэнцыі развіцця драматычнага тэатра на мяжы хх—ххі стагоддзяў
- •Сцэнічнае ўвасабленне твораў нацыянальнага класічнага рэпертуару
- •Сцэнічнае ўвасабленне твораў сучаснай гістарычнай драматургіі
- •Сцэнічнае ўвасабленне твораў рускай класікі
- •Сцэнічнае ўвасабленне сусветнай класікі
- •Сцэнічнае ўвасабленне сучаснасці
- •Сцэнічнае ўвасабленне драматургіі абсурду
- •Сцэнічнае ўвасабленне драматургіі для дзяцей і моладзі
- •Мінскі абласны драматычны тэатр
- •Слонімскі драматычны тэатр
- •Палескі драматычны тэатр
- •Тэатральная школа
- •Заключэнне
Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь
Установа адукацыі “Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў”
Кафедра гтсторыі і тэорыі мастацтваў
В.С. Іваноўскі
ГІСТОРЫЯ ТЭАТРА БЕЛАРУСІ
Частка 2
Тэатральнае мастацтва Беларусі ХХ – пачатку ХХІ стагоддзя
Курс лекцый
Мінск, 2011
Аматарскi тэатральны рух на Беларусi на мяжы XIX--ХХ ст.
АМАТАРСКІ ТЭАТР, від сцэнічнага мастацтва, у якім выканаўцамі з яуляюцца непрафесіянальныя акцеры, спевакі, музыканты.
У 1880—90-я гады асобныя калектывы аматараў мастацтва (драматычнага, музычнага, харавога і інш.) пачалі самаарганізоўвацца ў больш буйныя аматарскія аб'яднанні — мастацка-творчыя гурткі і таварыствы. Гэта Мінскае музычна-літаратурнае таварыства, Гродзенскае літаратурна-музычнае таварыства (1883), музычна-драматычныя гурткі аматараў -- Полацкі (1884), Брэсцкі (1885), Магілеўскае музычна-драматычнае таварыства (1886), Мінскае таварыства аматараў прыгожых мастацтваў (1898), пазней — Гомельскае музычна драматычнае таварыства (1908) і інш.
Усе гэтыя культурна-грамадскія арганізацыі мелі асветніцкія мэты, садзейнічалі далучэнню шырокага гледача да тэатральнага мастацтва, да абуджэння і развіцця самасвядомасці і творчасці шырокіх слаеў гарадскога насельніцтва. У атмасферы грамадска-палітычнага ўздыму пачатку 20 ст. яшчэ больш актывізаваўся агульны культурна-гістарычны працэс. Гэтаму спрыяла і дзейнасць аматарскіх тэатральных аб'яднанняў. Пашыралася сетка аматарскіх “народных тэатраў”. Існавалі драматычныя калектывы пры “народньк дамах” і чайных, таварыстваў папячыцельства аб народнай цвярозасці. Напрыклад, у Сянно Магілёўскай губерніі ў 1898—99 мясцовы “народны тэатр” на сцэне чайной паставіў 10 спектакляў. У Гарадку Віцебскай губерніі аматары паказалі ў будынку чайной (мела прыстасаваную для гэтай мэты залу і дэкарацыі) спектаклі ў 1899 і 1900, у т.л. “Святочны сон да абеду” А. Астроўскага. Падобныя калектывы існавалі ў Гродне, Гомелі, Нясвіжы, Слуцку і інш. гарадах. Сярод калектываў пры народным доме вылучаўся аматарскі тэатр у Маскоўскім прадмесці Магілёва.
Дзейнасць аматарскіх тэатр калектываў набывала культурна-асветніцкі характар, несла ў шырокія масы дэмакратычныя, гуманістычныя ідэі, рабіла свой уклад у развіццё духоўнай культуры народа.
Пад уздзеяннем нацыянальна-вызваленчага руху аматары робяць спробы наладзіць тэатральныя паказы на беларускай мове. Такія паказы адбыліся ў Радашковічах (так ажыццявілася Радашковіцкая тэатральная задума 1892 г.) і фальварку Карлсберг каля Радашковіч, у 1902 г., у 1906 г. на хутары Пятроўшчына на Міншчыне, у 1906 г. у Карэлічах, у 1907 г. у Станькаве, у 1909 г. у в. Клёнікі Бельскага павета на Гродзеншчыне, у 1910 г. у Гродне, у 1911 г. у Капылі і Давыд-Гарадку, у 1912 г. у сядзібе Дольцы Барысаўскага павета і інш.
Шырока наладжвалі аматары беларускія вечарынкі, якія абавязкова ўключалі драматычныя паказы. Асаблівай папулярнасцю ў драматычных гуртках пачатку 20 ст. карысталіся п'есы “Пашыліся ў дурні” і “Па рэвізіі” украінскага драматурга М.Крапіўніцкага, “Мядзведзь” А. Чэхава, “Модны шляхцюк” К.Каганца, “Міхалка” бр. Далецкіх, інсцэніроўкі твораў Э.Ажэшкі “У зімовы вечар” і “Хам”, пазней “Паўлінка” Я.Купалы і інш.
Пакінуў след у гісторыі аматарскага тэатральнага руху Гродзенскі гурток беларускай моладзі (1909—14). Шматлікія беларускія студэнцкія і вучнёўскія гурткі ствараліся таксама ў Вільні, Пецярбургу, Маскве, Варшаве і інш. гарадах, у т.л. вядомы Беларускі навукова-літаратурны гурток студэнтаў у Пецярбургу.
Вялікую ролю ў развіцці аматарскага тэатральнага руху адыграла газета “Наша ніва”, якая друкавала беларускі рэпертуар і давала кароткія парады аматарам тэатра, рэгулярна асвятляла дзейнасць беларускага аматарскага тэатра.
Дзейнасць аматарскіх тэатраў была скіравана перш за ўсё на абуджэнне нацыянальнай свядомасці народа, распаўсюджванне дэмакратычных ідэй, культурна-нацыянальнае адраджэнне, прапаганду беларускага мастацтва і стварэнне прафесійнага нацыянальнага тэатра.