2.5. Міхась зарэцкі

(1901—1937)

Міхась Зарэцкі (Міхаіл Яўхімавіч Касянкоў) як адзін з найбольш яркіх прадстаўнікоў рамантычнага кірунку ў беларускай прозе 20-х гг. Біяграфія пісьменніка. Яго актыўны ўдзел у літаратурна-грамадскім жыцці.

Праблематыка, вобразы і мастацкія асаблівасці апавяданняў “У віры жыцця”, “Адкупіўся”, “Ворагі”, “Адна партыя ў шашкі”, “Бель”, “Дзіўная”, “Кветка пажоўклая”, “Ракавыя жаронцы”. Пранікнёны погляд на рэчаіснасць і глыбокая цікавасць да псіхалогіі чалавека на пераломе гістарычных эпох. Гуманістычны пафас. Маральна-этычныя праблемы. Загадкавасць і таямнічасць кахання ў творах. Узнёслая апавядальнасць. Драматызм і трагізм зместу. Востры дынамічны сюжэт, элементы дэтэктыва. Адметнасць вобразна-выяўленчай палітры ў апавяданнях.

Аповесць “Голы звер” (1926). Раскрыццё ў вобразе Яроцкага праяў філасофіі эгаізму, індывідуалізму. Неадназначнасць, жывучасць і тыповасць гэтага вобраза. Прыёмы эмацыянальна-лірычнага і сатырычна-іранічнага пісьма ў творы.

Раман “Сцежкі-дарожкі” (1927). Лёс і пакутлівыя духоўныя пошукі інтэлігенцыі ў перыяд Першай сусветнай вайны і замежнай інтэрвенцыі, яе адносіны да рэвалюцыйных метадаў і формаў грамадскага ўладкавання. Асэнсаванне складанасці і супярэчлівасці тагачаснай рэчаіснасці. Праблемы рэвалюцыі і інтэлігенцыі, рэвалюцыі і гуманізму. Вобраз Васіля Лясніцкага, яго псіхалагічная адметнасць. Каханне ў творы. Івобразы Андрэя Матруніна, Халімы. Шырыня і дакладнасць у перадачы грамадскай атмасферы, духу і каларыту эпохі. Дасканаласць сюжэтна-кампазіцыйнай структуры. Майстэрства ў раскрыцці характараў і адносін паміж людзьмі, у выкарыстанні выяўленчых сродкаў.

Эстэтычная і грамадзянская пазіцыя пісьменніка ў артыкулах “Два экзамены (Да пытання аб тэатральнай крытыцы)”, “Чым пагражае нам Белдзяржкіно” (1928), нарысе “Падарожжа на новую зямлю” (1928). Нападкі вульгарызатарскай крытыкі ў канцы 20-х — пачатку 30-х гг. на М. Зарэцкага. Лёс рамана “Крывічы” і гістарычнай драмы “Рагнеда”.

Драматургія М. Зарэцкага: “Віхор на балоце” (1928), “Белыя ружы” (1928—1929), “Ная” (1936) і інш. Праблематыка і мастацкія асаблівасці гэтых п’ес. Ацэнка М. Зарэцкім стану тагачаснай драматургіі, усведамленне ім ролі тэатра ў культурным жыцці грамадства.

Раман “Вязьмо” (1932). Глыбіня ў паказе трагізму масавай калектывізацыі і гуманістычнае гучанне твора. Псіхалагічная змястоўнасць вобраза Карызны. Вобраз Пацяроба як “страшнага калектывізатара”, прыхільніка гвалтоўных, камандна-адміністрацыйных метадаў кіравання. Сэнсавая напоўненасць вобраза Галілея (Ахрэма Пунціка). Праўдзівае ўзнаўленне часу і падзей. Праблема асабістага і грамадскага ў рамане. Філасафічнасць твора. Вобраз вязьма, думка пра сілу грамадскіх абставін, фатальную наканаванасць, лёс чалавека. Складаны свет інтымных пачуццяў. Адметнасць лірычна-рамантычнага стылю. Канцэпцыя “пазітыўнага” рамантызму. Тыпалогія рамана з творамі пра падзеі “вялікага пералому” (П. Галавач, Я. Колас, С. Баранавых, Б. Мікуліч, інш.).

Бібліяграфія арыгінальных выданняў М. Зарэцкага. Крытычныя і літаратуразнаўчыя працы пра яго творчасць.