2.3. Міхась лынькоў

(1899—1975)

Біяграфія пісьменніка. Сацыяльны асяродак, дзяцінства і юнацтва. Агульная і прафесійная адукацыя. Роля працы ў друку. Станаўленне творчага таленту.

Праблематыка і мастацкія асаблівасці зборнікаў “Апавяданні” (1927), “Гой” (1929). Адлюстраванне грамадска-палітычных падзей пачатку ХХ ст., героіка Кастрычніка, вызначэнне трагізму грамадзянскай вайны, фарміраванне гуманістычных асноў грамадства (“Гой”, “Радо”, “Крот”, “Чыгунныя песні”, “Над Бугам”, інш.). Асаблівасці мастацкага стылю твораў 20-х гадоў. Інверсійная пабудова сюжэта, каментарыі лірычнага героя, рамантычная падсветка гераічнага, асаблівасці арнаментальнай прозы.

Творчасць 30-х гадоў. Усталяванне ў грамадстве новай эканамічнай палітыкі, падзеі калектывізацыі сельскай гаспадаркі, вынікі і страты (“Саўка-агіцірнік”, “На вялікай хвалі”, “Світка”). Дзейнасць М. Лынькова на пасадзе рэдактара газеты “Камуніст”, творчыя набыткі гэтага перыяду. Аўтарская пазіцыя ў выкрыцці бюракратызму, лакіроўкі рэчаіснасці, парушэння законнасці і праяў таталітарызму ў грамадстве (“Світка”, “Саўка-агіцірнік”, “Салавей-разбойнік”, “Баян”, “На вялікай хвалі”).

Раман “На чырвоных лядах” (1934). Беларуская вёска дакастрычніцкага часу, падзеі Першай сусветнай вайны, пярэдадзень Кастрычніка ў адлюстраванні пісьменніка. Пошукі каранёў хвароб грамадства 30-х гадоў. Аптымістычнае святло будучыні. Значэнне рамана для развіцця эпічных тэндэнцый у творчасці пісьменніка.

Апавяданне “Андрэй Лятун” (1930) — сведчанне мастацкага ўвасаблення новага часу. Вобраз Андрэя. Адносіны да працы. Гераізм у час грамадзянскай вайны. Дабрата, чалавечнасць, душэўная спагадлівасць героя. Паэтызацыя чыгункі і ўслаўленне працы чыгуначнікаў, высокай прафесіянальнай годнасці, грамадзянскага калектывізму. Сродкі тыпізацыі ў творы. Рознабаковае выкарыстанне гумару для вызначэння індывідуальных асаблівасцей характараў, лірычнай афарбоўкі твора, вобраза лірычнага героя.

Аповесць “Міколка-паравоз” (1937). Гістарычныя падзеі ў творы. Паказ вызваленчай барацьбы народа. Вобраз Міколкі. Уплыў падзей на станаўленне яго светапогляду. Адлюстраванне побыту і працы чыгуначнікаў. Аўтабіяграфічныя элементы твора. Аповесць — класічны твор беларускай літаратуры. Дзіцячыя творы “Пра смелага ваяку Мішку і яго слаўных таварышаў” (1937), “Янка-парашутыст” (1947). Сродкі псіхалагічнага аналізу ў раскрыцці вобраза падлетка.

Удзел М. Лынькова ў 1939 годзе ў паходзе Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь. Рэдактар газеты “Беларуская звязда”. Публіцыстычныя допісы і апавяданні пра жыццё беларусаў у буржуазнай Польшчы. Паказ нацыянальна-вызваленчага руху і чалавечых лёсаў ва ўмовах санацыйнага рэжыму (“Тры злоты”, “Капля малака”, “Ядвісін дуб”, “Тонкая сітуацыя”).

Аповесць “Сустрэчы” (1939). Час і гістарычныя абставіны барацьбы Захара Крымянца за свабоду працоўнага люду, незалежнасць роднага краю, справядлівасць у грамадстве, высокую годнасць асобы. Моладзь — прадаўжальніца гераічных традыцый бацькоў. Стаўленне тагачаснай улады Польшчы да носьбітаў рэвалюцыйнага нацыянальна-вызваленчага руху беларусаў. Сюжэт, кампазіцыйная пабудова, роля мастацкай дэталі, партрэта, пейзажу ў раскрыцці ідэі твора і характарыстыцы персанажаў. Прататыпы герояў твора. Гістарычныя калізіі ў пабудове сюжэта.

М. Ц. Лынькоў — удзельнік Вялікай Айчыннай вайны. Лёс пісьменніка-вайскоўца. Праца ў франтавым друку. Публіцыстыка часу вайны. Зборнік апавяданняў “Астап” (1944). Адлюстраванне ўсенароднай барацьбы ў Беларусі з фашысцкімі захопнікамі. Вобраз савецкага грамадзяніна-ваяра, самаахвярнага змагара за свабоду Радзімы, за сваю незалежнасць, за будучыню дзяцей і ўнукаў (“Астап”, “Недапетыя песні”, “Пацалунак”, інш.). Трагічныя выпрабаванні, гераічны подзвіг, маральная непарушнасць народа. Беларусь у час фашысцкай акупацыі, палітычная і маральная аснова партызанскага руху, барацьба падпольшчыкаў (“Салют”, “Ірына”, “Пацалунак”, “Кавалак хлеба”, “Васількі”, інш.). Трагедыя растаптанага фашызмам дзяцінства.

Раман “Векапомныя дні” (1958). Творчая гісторыя. Нарысы аб будучых яго героях. Мастацкая трансфармацыя гістарычных фактаў у рамане. Эпічны характар народнай вайны супраць фашыстаў. Вобраз камуністаў — арганізатараў і кіраўнікоў партызанскага і падпольнага руху (Саколіч, Слышэня, Мірон Іванавіч і інш.). Эстэтычная пераканальнасць, псіхалагічная грунтоўнасць вобраза Канстанціна Заслонава. Вобразы савецкіх патрыётаў, партызанаў і падпольшчыкаў. Прататыпы герояў твора. Элементы рамантызацыі ў паказе станоўчых герояў. Моўная індывідуальнасць, асаблівасці партрэтнай паэтыкі, пейзажнага жывапісу, сатырычныя сродкі тыпізацыі здраднікаў народа і выкрыццё чалавеканенавісніцкай філасофіі фашызму, шматфарбнасць аўтарскага аповеду ў рамане. Гераічнае, трагічнае і гумарыстычнае ў раскрыцці ідэі твора. Лірызм і адкрытая паэтызацыя ў мастацкім стылі рамана.

Творчая і грамадская дзейнасць у пасляваенныя гады. Высокая ацэнка літаратурнай працы М. Лынькова: народны пісьменнік БССР (1962), лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР (1968).

Паездкі ў ЗША ў якасці члена ўрадавай дэлегацыі БССР на Генеральную Асамблею ААН. Зварот да распрацоўкі дыпламатычнай тэматыкі ў беларускай прозе, публіцыстычныя замежныя нататкі. Праблематыка апавяданняў зборніка “За акіянам” (1962). Методыка арганізацыі працы ўдзельнікаў сесіі ААН, вырашэння палітычных, рэгіянальных праблем на пасяджэннях. Рэакцыя далёкага замежжа на выступленні пераможцаў фашызму — грамадзян СССР — у Другой сусветнай вайне (“Кацюша”, “У акіяне”, “У булачнай”, “Прыгоды з чамаданам”). Знаёмства з законамі дэмакратыі ў ЗША (“Сабака на мосце”, “Бізнесмены”, інш.). Пісьменнік і яго час.

Крытычныя і літаратуразнаўчыя працы пісьменніка, іх роля ў развіцці эстэтычнай думкі ў Беларусі. Лынькоўскія традыцыі ў сучаснай беларускай прозе. Пераклады твораў пісьменніка на замежныя мовы. М. Лынькоў у ацэнцы крытыкі і літаратуразнаўства.