Общее / O'z DSt 8.010.1-2002 Метрология. Термины и определения. Основные и общие
.pdfO'z DSt 8.010.1:2002
ЎЗБЕКИСТОН ДАВЛАТ СТАНДАРТИ
_____________________________________________
ЎзбекистонРеспубликасининг ўлчашлар бирлилигини таъминлаш давлат тизими МЕТРОЛОГИЯ. АТАМАЛАР ВА ТАЪРИФЛАР.
1-қисм. Асосий ва умумий атамалар
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Расмий нашр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ГОСУДАРСТВЕННЫЙ СТАНДАРТзУЗБЕКИСТАНА |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
___________________________________________________________р |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Государственная система обеспечения единства измерений |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
Узбекистан |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Республиким |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
И ОПРЕДЕЛЕНИЯ. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
МЕТРОЛОГИЯ. ТЕРМИНЫл |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Частьм1. Основные и общие термины |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
. |
|
|
|
|
|
|
Изданиеофициальное |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ўзбекистон давлат стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш маркази
Тошкент
O'z DSt 8.010.1:2002
Сўзбоши |
Предисловие |
1 Ўзбекистон стандартлаштириш, метрология, сертификатлаштириш ва
маҳсулот сифатини бошқариш соҳасидаги тадқиқотлар ва мутахассислар тайёрлаш институти (ЎзТМТИ) томонидан ИШЛАБ
ЧИҚИЛДИ ВА ТАСДИҚЛАШГА ТАҚДИМ ЭТИЛДИ
1 РАЗРАБОТАН И ВНЕСЕН
Узбекским институтом исследований и подготовки кадров в области стандартизации, метрологии,
сертификации и управления качеством продукции (УзИИПК)
|
|
|
2 Ўзбекистон Республикасининг |
|
2 УТВЕРЖДЕН И |
ВВЕДЕН |
В |
|
" |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
т |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
Вазирлар |
Маҳкамаси ҳузуридаги |
ДЕЙСТВИЕ |
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|||||||||||||||
|
|
Постановлениемд |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
Ўзбекистон |
|
|
|
стандартлаштириш, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|||||||||||
|
|
|
Узбекского государственного центрат |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
метрология |
ва сертификатлаштириш |
стандартизации, |
|
|
|
з |
|
|
и |
|
|
||||||||||||||||
|
метрологии"У |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
давлат маркази (Ўздавстандарт) нинг |
сертификации |
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
прив Кабинете |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
2002 йил "03" |
май 12-17 - сонли |
|
|
|
|
|
т |
|
Узбекистан |
|
|
||||||||||||||||
Министров Республикин |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
қарори билан |
|
ТАСДИҚЛАНДИ ВА |
|
|
|
|
г |
от 2002 г. "03" мая |
|
|
|||||||||||||||||
|
(Узгосстандарта) |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ЖОРИЙ ЭТИЛДИ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
№ 12-17з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 Ўз РСТ 8.010-93 ЎРНИГА |
|
о |
|
3 ВЗАМЕН РСТ Уз 8.010-93 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мазкур |
cтандарт |
Ўздавстандарт |
Настоящий стандарт не может |
|||
рухсатисиз |
расмий |
нашр сифатида |
быть полностью |
или |
частично |
|
тўлиқ ёки қисман қайта чоп этилиши, |
воспроизведен, |
тиражирован |
и |
|||
кўпайтирилиши ва |
тарқатилиши |
распространен |
в |
качестве |
||
мумкин эмас |
|
официального |
издания |
|
без |
|
|
|
|
разрешения Узгосстандарта |
|
|
II
O'z DSt 8.010.1:2002
|
|
|
|
|
Мундарижа |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Содержание |
|
|
|
|
|
|
||||||||
1 Қўлланиш доираси |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 Область применения |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
2 Метрология ва унинг |
|
|
|
|
|
|
|
2 Метрология и ее |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
бўлимлари |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
разделы |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
||||||
3 Катталиклар |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
3 Величины |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|||||||||
4 Катталикларнинг |
|
|
|
|
|
|
|
4 Единицы величин |
|
|
|
|
10 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
бирликлари |
|
|
|
|
10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
5 Катталикларни ўлчаш |
|
|
15 |
|
|
|
5 Измерения величин |
|
|
15 |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
6 Ўлчаш принциплари, |
|
|
|
|
|
|
|
6 Приципы, методы и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
усуллари ва усулиятлари 24 |
|
|
|
|
методики измерений |
|
|
24 |
|
|
|
|
" |
||||||||||||||||||
7 Катталикларни ўлчаш |
|
|
|
|
|
|
|
7 Результаты измерений |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
натижалари |
|
|
|
|
27 |
|
|
|
|
величин |
|
|
|
|
|
|
|
27 |
|
|
|
а |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
8 Ўлчаш хатоликлари |
|
|
31 |
|
|
|
8 Погрешности измерений 31 |
|
а |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
т |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
9 Ўлчаш шароитлари |
|
|
46 |
|
|
|
9 Условия измерений |
|
|
з |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
"46У |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
10 Назарий метрология |
|
|
48 |
|
|
|
10 Теоретическая |
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
||
Алфавит кўрсаткич |
|
|
52 |
|
|
|
|
метрология |
|
|
т |
|
|
48 |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
56 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Алфавитныйауказатель |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
III
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
Кириш |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Введение |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
Ушбу Ўзбекистон давлат стандар- |
|
Настоящий |
|
|
|
|
государственный |
|
|
|||||||||||||||||||||
ти "Ўзбекистон |
|
Республикасининг |
стандарт Узбекистана состоит из че- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
ўлчашлар |
бирлилигини |
таъминлаш |
тырех логически |
|
законченных |
|
и |
|
|
||||||||||||||||||||||
давлат тизими. МЕТРОЛОГИЯ. |
структурно самостоятельных частей, |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
АТАМАЛАР ВА ТАЪРИФЛАР" уму- |
объединенных общим заголовком |
- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
мий сарлав а билан бирлаштирилган |
"Государственная система обеспече- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
мантиқан тугалланган |
ва |
таркибан |
ния единства измерений Республики |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
мустақил тўрт қисмдан иборат: |
|
|
Узбекистан. МЕТРОЛОГИЯ. ТЕР- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
МИНЫ И ОПРЕДЕЛЕНИЯ": |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
- 1-қисм Асосий ва умумий атама- |
|
- часть 1 Основные и общие тер- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
лар; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мины; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
||
|
- 2-қисм Ўлчаш воситалари ва |
|
|
|
- часть 2 Средства измерений и их |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
т |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
уларнинг параметрлари; |
|
|
|
|
|
параметры; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
- 3-қисм Метрологик хизмат; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
- часть 3 Метрологическая служт - |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
- 4-қисм Аналитик текширувни |
|
|
ба; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
"У |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
метрологик таъминлаш. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
обес- |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
- часть 4 Метрологическоев |
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
контроля. |
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
печение аналитическогон |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Стандарт метрология |
ва |
ўлчаш |
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
Стандартавводится с целью уни- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
техникаси |
со асида |
миллий |
атама- |
|
|
|
и |
|
|
|
гармонизации |
|
на- |
|
|
||||||||||||||||
фикацииз |
и |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ларни |
|
бирхиллаштириш |
|
ва |
|
к |
|
терминологии в области |
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
циональнойр |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
уй унлаштириш, |
|
|
|
кўрсатилган |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
метрологии и измерительной техни- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
ки, содействия взаимопониманию |
и |
|
|
||||||||||||||||
йўналишда турли тармоқларда ишлам- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ётган |
мутахассисларни |
|
|
л |
|
- |
согласова-нию |
|
действий |
специали- |
|
|
|||||||||||||||||||
тушунишлиъ |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
гига |
қумаклашиш |
|
м |
|
|
|
стов различных |
|
отраслей, |
работаю- |
|
|
|||||||||||||||||||
ва- |
уларнинг |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
аракатларини |
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
щих в указанном направлении и об- |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
мувофиқлаштиришр |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
амда |
|
|
б |
|
|
ва |
техник |
легчения контактов |
с |
зарубежными |
|
|
|||||||||||||||||||
иқтисодийх, |
илмий |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
партнерами экономической, научной |
|
|
||||||||||||||||
фаолиятниячет эл шериклари билан |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
енгиллаштириш |
мақса- |
и технической деятельности. |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
алоқаларнир |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
лдида жорий этилмоқда. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Э |
Стандарт метрология со асидаги |
|
Стандарт базируется на терминах, |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
РМГ 29 давлатлараро тавсияномалари |
установленных |
|
|
межгосударственны- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||
ва халқаро атамалар лу атлари билан |
ми рекомендациями РМТ 29 и меж- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
бел-гиланган атамаларга асосланган: |
|
дународными |
|
|
терминологическими |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
- "International vocabulary of basic |
словарями в области метрологии: |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
and general terms in metrology", ISO, |
|
- "International vocabulary of basic |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
1993 ("Международный словарь ос- |
and general terms in metrology", ISO, |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
новных и общих терминов в об-ласти |
1993 ("Международный словарь ос- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
метрологии", ИСО, 1993); |
|
|
|
|
новных и общих терминов в об-ласти |
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
метрологии", ИСО, 1993); |
|
|
|
|
|
|
IV
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
||||||||||
|
|
- "Vocabulary of legal metrol- |
|
- "Vocabulary of legal metrol- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
ogy. Fundamental terms", BIML, ogy. Fundamental terms", BIML, |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
1998 ("Словарь законодательной |
1998 ("Словарь законодательной |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
метрологии. |
|
|
|
|
|
Основные |
метрологии. |
|
|
Основные |
|
òåð- |
|
|
||||||||||||||||||||||
термины", МБЗМ, 1978). |
|
|
|
ìèíû", ÌÁÇÌ, 1978). |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
Óøáó |
|
|
|
|
|
|
стандартда |
|
Термины, приведенные в на- |
|
|
|||||||||||||||||||||||
келитирилган |
|
|
|
атамаларни |
стоящем |
|
|
|
|
|
|
|
|
стандарте, |
|
|
||||||||||||||||||||
ìåú¸ðèé |
|
|
|
âà |
|
техникавий |
рекомендуется |
|
|
|
применять |
|
|
â |
|
|
||||||||||||||||||||
ужжатларда, ўқув, илмий, |
нормативных |
|
|
è |
|
|
технических |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
техник |
|
|
|
âà |
|
|
|
|
маълумот |
документах, учебной, |
|
научной, |
|
|
||||||||||||||||||||||
адаби¸тларида, оммавий ахборот |
технической |
|
|
|
è |
|
|
справочной |
|
|
||||||||||||||||||||||||||
воситаларида |
|
|
(ÎÀÂ) |
|
øó |
литературе, |
|
|
|
â |
|
|
|
средствах |
|
" |
||||||||||||||||||||
жумладан |
|
электрон ОАВ |
àì |
массовой информации |
|
(ÑÌÈ), |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
қўллаш тавсия этилади. |
|
|
|
|
|
включая электронные СМИ. |
|
|
|
р |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
V
O'z DSt 8.010.1:2002
ЎЗБЕКИСТОН ДАВЛАТ СТАНДАРТИ
____________________________________________________________
ЎзбекистонРеспубликасининг ўлчашлар бирлилигини таъминлаш давлат тизими МЕТРОЛОГИЯ. АТАМАЛАР ВА ТАЪРИФЛАР.
1-қисм. Асосий ва умумий атамалар
|
|
Государственнаясистема обеспечения единства измерений |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Республики Узбекистан |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
МЕТРОЛОГИЯ. ТЕРМИНЫ И ОПРЕДЕЛЕНИЯ. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Часть 1. Основные и общие термины |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
State system for ensuring the uniformity of measurements |
|
|
|
|
а |
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
of the Republic of Uzbekistan |
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
METROLOGY. TERMS AND DEFINITIONS. |
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
"У |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Part 1. Basic and general terms |
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Жорий этиш санаси ______ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
_______ |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
Дата введенияа |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 Қўлланиш доираси |
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
применения |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 Областьр |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мазкур |
|
стандарт |
|
|
|
|
|
м |
|
Настоящий |
|
стандарт устанавливает |
|
|||||||||||||||||||
|
|
метрологиядагиу |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
асосий тушунчаларнинг |
|
л |
ва |
термины |
и |
|
|
определения |
|
основных |
|
|||||||||||||||||||||
|
атамаъ |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
понятий метрологии. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
таърифларини белгилайдит. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
атамалар, |
|
Термины, |
|
установленные |
настоя- |
|
|||||||||||||||||
|
Стандартда белгилангано |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
меъёрий |
|
|
|
х |
|
|
ҳамма тур- |
щим стандартом, рекомендуются для |
|
|||||||||||||||||||||||
|
ҳужжатларнингА |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
ларида, |
|
|
" |
|
-техникавий, ўқув ва |
применения в документации всех ви- |
|
|||||||||||||||||||||||||
|
илмийя |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
с |
|
|
адабиётларда қўллани- |
дов, |
учебниках, |
учебных |
пособиях, |
|
|||||||||||||||||||||||
|
маълумотномар |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
технической и справочной литерату- |
|
|||||||||||||||||
лши тавсия этилади. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ре. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
Ҳар бир тушунча биргина стандарт- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
лаштирилган атама билан ифодалан- |
|
Для |
каждого понятия |
установлен |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
ган. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
один стандартный термин. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
Стандартларда айрим стандартлаш- |
|
Для |
отдельных |
стандартизованных |
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
тирилган |
|
атамалар |
учун |
маълумот |
терминов в стандарте в качестве спра- |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
сифатида |
уларни қисқача |
шакллари |
вочных приведены их краткие формы, |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
келтирилган бўлиб, уларни ҳар хил |
которые |
разрешается применять в |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
талқин қилиш мумкинлиги бартараф |
случаях, |
исключающих возможность |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
қилинган |
ҳолларда |
қўллашга |
|
йўл |
их различного толкования. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
қўйилади. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
________________________________ |
________________________________ |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
Расмий нашр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Издание официальное |
|
|
|
|
|
|
|
|
1
O'z DSt 8.010.1:2002
Стандартда атамаларнинг алфавит В стандарте приведен алфавитный кўрсаткичи келтирилган. указатель содержащихся в нем тер-
минов.
2 Метрология ва унинг бўлимлари |
2 Метрология и ее разделы |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
2.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Метрология |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Метрология |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
metrology |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
ўлчашлар, |
уларнинг |
бирлилигини |
наука об измерениях, методах и |
|
|||||||||||||||||||||||||
таъминлаш |
усуллари |
ва |
|
|
воситалари |
средствах обеспечения их единства и |
|
||||||||||||||||||||||
ҳамда |
керакли |
аниқликка эришиш |
способах достижения требуемой точ- |
|
|||||||||||||||||||||||||
йўллари ҳақидаги фан. |
|
|
|
|
|
|
|
ности. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
2.2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
Назарий метрология |
|
|
|
|
|
|
|
Теоретическая метрология |
|
а |
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
метрологиянинг фундаментал асос- |
раздел метрологии, |
|
|
з |
|
ко- |
|
||||||||||||||||||||||
предметомУ |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
ларини |
ишлаб |
чиқиш |
|
|
предмети |
торого |
является |
|
|
|
а |
фунда- |
|
||||||||||||||||
|
|
разработкав |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
бўлган |
|
соҳасидаги |
|
|
метрология |
ментальных основ |
|
с |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
тметрологии |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
бўлими. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Изоҳ - Баъзан "фундаментал метрология" |
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
Примечаниеи- Иногда применяют термин |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
атамаси қўлланилади. |
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
метрология". |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
"фундаментальнаяк |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т2.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
Законодательнаяметрология |
|
|
|
|
|||||||||||
Қонунлаштирувчиметрологияу |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
legal metrology |
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
метрология |
|
|
|
- |
|
идора |
часть |
метрологии, |
относящаяся |
к |
|
||||||||||||||||||
бўйича миллийт |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
фаолиятига |
|
|
р |
ва |
|
|
бирликлар, |
деятельности, |
|
совершаемой |
нацио- |
|
|||||||||||||||||
қарашлио |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
нальным органом по метрологии, |
и |
|
|||||||||||||
ўлчаш усуллариА, ўлчаш воситалари ва |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
давлат та- |
содержащей государственные требо- |
|
|||||||||||||||||
ўлчаш лабораторияларигаи |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
ўз ичига олган метрология |
вания, |
|
касающиеся единиц, |
методов |
|
|||||||||||||||||||||
лаблариние |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
измерений, средств измерений и из- |
|
||||||||||||||
қисми. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
мерительных лабораторий. |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
2.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Амалий метрология |
|
|
|
|
|
|
|
Практическая(прикладная) |
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
метрология |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
назарий метрология ишланмаларини |
раздел метрологии, предметом ко- |
|
|||||||||||||||||||||||||||
ва қонунлаштирувчи |
|
метрология |
торого являются вопросы практиче- |
|
|||||||||||||||||||||||||
қоидаларини амалий қўлланиш маса- |
ского применения разработок теоре- |
|
|||||||||||||||||||||||||||
лалари билан шуғулланувчи метроло- |
тической метрологии и положений |
|
|||||||||||||||||||||||||||
гия бўлими. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
законодательной метрологии. |
|
|
|
|
|
|||||||||||||
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
||||||||||
3 Катталиклар |
|
|
|
|
|
|
|
|
3 Величины |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
3.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Катталик |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Величина |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
quantity |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
сифат |
|
жиҳатидан |
ажратилиши ва |
свойство явления, материальной сис- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
миқдор жиҳатидан аниқланиши мум- |
темы, вещества, которое может быть |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
кин бўлган ҳодисалар, моддий тизим, |
выделено качественно и определено |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
модданинг хоссасидир. |
|
|
|
|
|
|
количественно. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
Изоҳ - Физик объектнинг (физик тизим, |
Примечание - В тех случаях, когда речь |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
ҳодиса ёки жараённинг) физик хоссаси |
идет о величине, являющейся физическим |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
бўлган |
|
катталик |
|
ҳақида |
|
гапирилган |
свойством |
физического объекта (физиче- |
|
" |
|||||||||||||||||||||||
ҳолларда |
"физикавий |
катталик" |
атамаси |
ской системы, явления или процесса) при- |
|
||||||||||||||||||||||||||||
т |
|||||||||||||||||||||||||||||||||
қўлланилади. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
меняется термин "физическая величина" |
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|||
3.2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
Ўлчанадиган катталик |
|
|
|
|
|
|
Измеряемая величина |
|
|
У |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
||
measurand quantity |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
ўлчаш вазифасининг асосий мақса- |
|
|
|
|
|
т |
|
|
измерению, |
|
|
||||||||||||||||||||||
величина, подлежащаян |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
дига |
|
мувофиқ |
|
ўлчаниши |
лозим |
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
измеряемая"или измеренная в соот- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
бўлган, |
|
ўлчанадиган ёки |
ўлчанган |
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
ветствииас основной целью измери- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
катталик. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
задачи. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тельнойа |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
у |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
л |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
3.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
3.3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Катталик ўлчами |
|
|
- |
|
|
|
|
Размер величины |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
magnitude of a physicalо |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
б |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
quantity |
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
количественная определенность ве- |
|
|
|||||||||||||||
муайянимиқдорий объект, тизим, |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
личины, |
|
присущая конкретному ма- |
|
|
||||||||||||||
ҳодисае |
ёки жараёнга тегишли бўлган |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
териальному объекту, системе, явле- |
|
|
|||||||||||||||
лкатталикнинг миқдорий аниқланган- |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
нию или процессу. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
лиги. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
3.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Катталикнинг қиймати |
|
|
|
|
|
Значение величины |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
value (of a quantity) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
катталик учун қабул қилинган бир- |
выражение размера величины в виде |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
ликларнинг маълум бир сони билан |
некоторого числа принятых для неё |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
катталикнинг ўлчамини ифодалаш. |
|
единиц. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3
O'z DSt 8.010.1:2002 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
3.5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Катталикнинг сонли қиймати |
|
|
Числовое значение величины |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
сонли қиймат |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
числовое значение |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
numerical value (of a quantity) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
катталикнинг |
|
қийматига |
кирувчи |
|
отвлеченное число, входящее в значе- |
|
||||||||||||||||||||||||||
номсиз сон. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ние величины. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
3.6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Чин қиймат |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Истинное значение |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
true value (of a quantity) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
маълум катталикни сифат ва миқдор |
значение величины, которое идеальным |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
жиҳатдан идеал тавсифлай оладиган |
образом характеризовало бы в качест- |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
катталик қиймати. |
|
|
|
|
|
|
|
|
венном |
и |
количественном отношении |
" |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
соответствующую величину. |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
Изоҳ - Катталикнинг чин қиймати абсолют |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
||||||||||||||||
|
Примечание - Истинное значение величиныа |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
чин тушунчасига мос келтирилиши мумкин. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
||||||||||||||||||
может быть соотнесено с понятием абсолютн- |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
||
Чин қиймат ўлчаш усуллари ва воситалари- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
толь- |
|
||||||||||||||||
ной истины. Оно может быть полученос |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
ни |
тўхтовсиз такомиллаштириб, чексиз |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
изме- |
|
|||||||||||||||
ко в результате бесконечного процесса" |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
ўлчашлар |
жараёни |
натижасида |
олиниши |
рений с |
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
бесконечным совершенствованиемв |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
мумкин. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
методов и средств измеренийт . |
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
г |
|
|
|
|
|
|
|
|
||
3.7 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.7 |
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ҳақиқий қиймат |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
значение |
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Действительноек |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
conventional true value |
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
(of a quantity) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тажриба |
орқали |
топилган |
|
|
у |
|
значение |
величины, полученное |
|
экс- |
|
|||||||||||||||||||||
|
лқиймат |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ъ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
чин |
қийматга |
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
периментальным |
|
путем и настолько |
|
||||||||||||||||||
|
шу даражада яқинки, |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
берилган |
масалада |
т |
|
|
|
|
|
близкое к истинному значению, |
что в |
|
||||||||||||||||||||||
обунинг ўрнида |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
поставленной |
|
измерительной |
задаче |
|
|||||||||||||
фойдаланилиши бмумкин. |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
х |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
А |
|
|
|
|
|
|
|
|
может быть использованы вместо него. |
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
я |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.8 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.8 е |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Параметр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
лПараметр |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Э |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
величина, рассматриваемая при изме- |
|
||||||||||||||
берилган катталикни ўлчашда ёр- |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
дамчи сифатида қараладиган катта- |
рении данной величины как вспомога- |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
лик. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тельная. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Мисол |
- |
|
|
Ўзгарувчан токнинг |
|
Пример - При измерении электриче- |
|
|||||||||||||||||||||||||
электр кучланишини ўлчашда ток |
ского напряжения переменного тока |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
частотаси кучланиш пара-метри |
частоту тока рассматривают как |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
сифатида кўрилади. |
|
|
|
|
|
|
|
параметр напряжения. |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
Рентген нурланиш майдонининг би- |
При измерении мощности поглощен- |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
рор |
нуқтасида |
бу |
нурланишнинг |
ной дозы рентгеновского излучения в |
|
|||||||||||||||||||||||||||
ютилган дозаси қувватини ўлчашда |
некоторой точке поля этого излуче- |
|
||||||||||||||||||||||||||||||
нурланишни |
|
генерациялаш |
|
кучла- |
ния напряжение генерирования излу- |
|
||||||||||||||||||||||||||
ниши кўпинча бу майдон параметр- |
чения |
|
часто |
рассматривают |
|
как |
|
|||||||||||||||||||||||||
ларининг бири сифатида кўрилади. |
один из параметров этого поля. |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
O'z DSt 8.010.1:2002 |
Изоҳ - Маҳсулот сифатини баҳолаш да |
Примечание - При оценивании качества |
кўпинча "ўлчанадиган параметрлар" ифода- |
продукции нередко применяется выражение |
си қўлланилади. Бунда параметрлар деб, |
"измеряемые параметры". Здесь под пара- |
одатда, буюмларнинг ёки жараёнларнинг |
метрами, как правило, подразумеваются ве- |
сифатини тўлиқ ифодалайдиган катталик- |
личины, обычно наилучшим образом отра- |
лар тушунилади |
жающие качество изделий или процессов |
3.9
Таъсир этувчи катталик influence quantity
ўлчанадиган катталикнинг ўлчамига ва (ёки) ўлчашлар натижасига таъсир этувчи катталик.
3.9
Влияющая величина
величина, оказывающая влияние на размер измеряемой величины и (или) результат измерений.
3.10 |
|
|
|
|
|
3.10 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
Катталиклар тизими |
|
|
Система величин |
|
|
|
|
|
|
|
р |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
д |
|
system of physical quantities |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
н |
|
|||||
|
совокупность величин, образованнаяа |
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
катталикларнинг бирлари мустақил, |
в соответствии с принятыми |
|
с |
|
|
|
||||||||||||||
зпринци- |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
У |
|
|
|
||
бошқалари эса |
мустақил катталик- пами, |
когда |
|
одни |
|
|
|
" |
|
прини- |
|
|||||||||
|
величиныа |
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
в |
|
|
|
|
|
|
ларнинг функцияси деб қабул қили- |
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
||||||
маются за независимыес , а другие яв- |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
||
надиган принципларга мувофиқ таш- |
|
|
|
|
|
н |
независимых ве- |
|
||||||||||||
ляются функциямиге |
|
|
||||||||||||||||||
кил этилган катталиклар тўплами. |
личин. |
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
и |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
з |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
а |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
к |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Изоҳ - Катталиклар тизими номида асо- |
р |
|
|
- В названии системы вели- |
|
|||||||||||||||
Примечаниеа |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
о |
м |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
сий деб қабул қилинган катталикларнингтчин применяют символы величин, приня- |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
м |
тых за основные, например, система вели- |
|
|||||||||||||
символлари қўлланилади, масалан, механиу - |
|
|||||||||||||||||||
кавий катталиклар |
|
|
|
л |
чин механики, в которой в качестве основ- |
|
||||||||||||||
тизими, бундаъасосий |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
а |
|
ных приняты длина L, масса М и время Т, |
|
|||||||||||||
катталиклар сифатида йўл -L,ммасса М ва |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
т |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
о |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
должна называться системой LMT. Система |
|
|||||||||||||
вақт Т қабул қилинган бўлиб, LMT тизими |
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
о |
|
|
основных величин, соответсвтующая дей- |
|
|||||||||||||
деб аталиши лозимб. ҳозир кучга эга бўлган |
|
|||||||||||||||||||
|
х |
тизими (СИ) га мос |
ствующей в настоящее время Международ- |
|
||||||||||||||||
Халқаро бирликлар"А |
|
|
||||||||||||||||||
|
я |
тизими LMTI θ NJ сим- |
ной системе единиц (СИ), должна обозна- |
|
||||||||||||||||
асосий катталиклари |
|
|||||||||||||||||||
|
с |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
р |
|
|
|
|
чаться символами LMTI θ NJ, обозначаю- |
|
|||||||||||||
волларие билан белгиланиши лозим, булар |
|
|||||||||||||||||||
в |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
щими соответственно |
|
символы |
основных |
|
||||||||||
лмос ҳолда асосий катталиклар - L йўл, М |
|
|
||||||||||||||||||
Э |
|
|
|
|
|
величин - длины L массы М, времени Т, си- |
|
|||||||||||||
масса, Т вақт, I электр токининг кучи, θ |
|
|||||||||||||||||||
температура, N модда миқдори ва J ёруғлик |
лы электрического тока I, температуры θ, |
|
||||||||||||||||||
кучининг символларини ифодалайди. |
количества вещества N и силы света J. |
|
|
|
3.11
Асосий катталик base quantity
тизимга кирадиган ва тизимнинг бошқа катталикларидан мустақил деб шартли равишда қабул қилинган кат-
талик
3.11
Основная величина
величина, входящая в систему вели-
чин и условно принятая в качестве независимой от других величин этой системы.
5