- •Вопрос1. Мова и соцыум
- •Вопрос7.Білінгвізм і інтэрферэнцыя. Віды інтэрферэнцыі
- •Вопрос 15. Асабливасци афицыйна-справавога стылю
- •Вопрос2. Бел мова у сями индаеурапейских моу.
- •Вопрос 26. Паняцце «культура маўлення».
- •Вопрос 19. Семантычныя працэссы у бел. Навуковай тэрминалогии
- •Вопрос 20. Спосабы тэрминаутварэння.
- •Вопрос4.Беларуская мова часоу вкл
- •Вопрос 6. Паняцце білінгвізму.
- •Вопрос 10. Навуковы стыль, яго функцыянальна‑камунікатыўныя характарыстыкі. Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю
- •Вопрос 5. Новая беларуская литаратурная мова
- •Вопрос 11. Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю
- •Вопрос 12. Синтаксичныя асабливасци навуковага стылю.
- •Вопрос 13.Навуковы тэкст: структура і моўная арганізацыя
- •Вопрос3. Славянская моуная група
- •Вопрос 27. Я.Ф Карскі і беларускае мовазнаўства
- •Вопрос 21. Лексика паводле пажоджання
- •Вопрос 23. Лексіка паводле сферы выкарыстання
- •Вопрос18. Асаблівасці развіцця беларускай навуковай тэрміналогіі.
- •Вопрос 16. Паняцце дакумента. Аписанне и узоры дакументау.
- •1. Асабістыя дакументы.
- •2. Распарадчыя дакументы
- •3.Адміністрацыйна-арганізацыйныя дакументы
- •4.Інфармацыйна-даведачныя дакументы
- •Вопрос 17. Паняцце тэрміна і тэрміналогіі
- •Вопрос 22. Лексіка паводле актыўнага і пасіўнага складу
Вопрос 6. Паняцце білінгвізму.
Білінгвізм ( двухмоўе) – валоданне і папераменнае карыстанне дзвюма мовамі. Калі ва ўжытку знаходзяцца тры і больш моў – гэта шматмоўе або полілінгвізм. У навуковай літаратуры можна знайсці і некаторыя іншыя азначэнні гэтага паняцця. І гэта зразумела, бо білінгвізм – гэта вельмі складаны моўны і маўленчы працэс. На думку даследчыка Дэшырэева , двухмоўе пачынаецца тады, калі ступень авалодання другой мовай шчыльна набліжаецца да ступені валодання першай. У. Вайнрайх лічыць, што білінгвізм – гэта папераменнае карыстанне дзвюма мовамі ў залежнасці ад сітуацыі, а асоб, якія ў той ці іншай ступені валодаюць дзвюма мовамі, называе білінгвамі.
На тэрыторыі Беларусі двухмоўе існавала даўно. Ужо ў перыяд ВКЛ існавала беларуска-царкоўнаславянскае пісьмовае і вуснае двухмоўе.У раёнах сумеснага пражывання беларусаў з іншымі народамі фарміравалася беларуска-польскае, беларуска-рускае,беларуска-літоўскае,беларуска-ўкраінскае,беларуска-латышскае двухмоўе.
Сучасная моўная сітуацыя на Беларусі характарызуецца пераважна суіснаваннем і выкарыстаннем беларускай і рускай моў і можа быць вызначана як беларуска-рускае двухмоўе. Нацыянальнае беларуска-рускае двухмоўе прадстаўлена індывідуальным беларуска-рускім (калі побач з роднай беларускай двухмоўны індывід выкарыстоўвае і рускую мову), руска-беларускім двухмоўем і індывідуальным беларускім і рускім аднамоўем..
Білінгвізм – з'ява складаная і таму даследуецца ў трох аспектах: псіхалагічным, педагагічным, сацыялінгвістычным.
Псіхалагічны аспект двухмоўя звязаны з асаблівасцямі псіхалагічнага складу індывіда, з яго разумовымі здольнасцямі, эмацыйнай прыстасаванасцю, з праблемамі пераключэння з аднаго моўнага кода на другі. Увогуле, з пазіцый псіхалінгвістыкі білінгвізм – гэта здольнасць ужываць у камунікацыі дзве моўныя сістэмы. Е.М. Верашчагін выдзяляе тры ўзроўні білінгвізму: рэцэптыўны (разуменне маўлення, якое належыць другаснай маўленчай сістэме), рэпрадуктыўны (уменне ўзнавіць прачытанае і пачутае), прадуктыўны (уменне не толькі разумець і ўзнаўляць, але і будаваць асэнсаваныя выказванні). Існуе таксама перакананне, што носьбіт двухмоўя – гэта асоба, якая валодае як роднай, мацярынскай мовай, так і няроднаснымі мовамі. Родная мова – мова, засвоеная першай, у дзяцінстве, «ад маці». У пасіўным білінгвізме звычайна сістэма роднай мовы выступае як дамінантная, адпраўная, яна перадае другой моўнай сістэме свае катэгорыі і формы. Пры актыўным білінгвізме кожная з моў функцыянуе незалежна, самастойна. Носьбіт такога двухмоўя пры карыстанні якой-небудзь адной мовай не звяртаецца да паслуг іншай.
Педагагічны бок двухмоўя закранае розныя аспекты навучання другой мове, у тым ліку і ўплыў адной мовы на працэс засваення другой.
Сацыялінгвістычны аспект праблемы двухмоўя ахоплівае кола пытанняў, звязаных з вывучэннем адносін «білінгвізм – грамадства», такіх, як: сфера выкарыстання першай і другой мовы; ступень авалодвання мовамі; размеркаванне камунікатыўных функцый паміж мовамі; кантынгент ахопленых двухмоўем членаў соцыуму, моўная палітыка дзяржавы і г.д.
Вылучаюць наступныя разнавіднасці двухмоўя:
індывідуальнае, калі дзвюма мовамі валодаюць толькі асобныя члены калектыву;
групавое, калі двухмоўнымі з'яўляюцца цэлыя групы або асобныя слаі;
поўнае( двухмоўе з'яўляецца характэрным для ўсіх груп народа)
дзяржаўнае( ў адной краіне статус афіцыйнай, дзяржаўнай маюць дзве мовы, напрыклад, у Фінляндыі – фінская і шведская; у Канадзе – англійская і французская.)
Па іншых крытэрыях можна выдзеліць такія тыпы двухмоўя: кантактнае, якое ўзнікае ў выніку сумеснага жыцця двух народаў (беларуска-польскае, беларуска-літоўскае), і некантактнае, калі непасрэдны кантакт паміж групамі адсутнічае (беларуска-нямецкае).