36. Белы верш, вольны верш, свабодны верш.

Белы верш - нерыфмаванымі верш у новоевр-м сілабічны і силлабо-танічныя вершаскладання. У сярэднявечнай паэзіі быў невядомы. З'явіўся ў 16 стагоддзі як сродак імітацыі антычнай паэзіі, не якая ведала рыфмы. Спачатку замацаваўся ў драматычным і эпічнай 5-стопном ямбе, а потым у свабодным вершы. Белым вершам напісаныя быліны. Гэта песенныя танічныя вершы. Свабодны верш - верш, які не мае метра і рыфмы і адрозны ад прозы толькі наяўнасцю зададзенага дзялення на стиховые адрэзкі. Вядомы ў сярэднявечнай літургічнай паэзіі. Вольны верш - у рускай силлабо-танічныя вершаскладання - неравностопный ямб з неўрэгуляваным чаргаваннем радкоў рознай даўжыні. (Разностопный верш). Ужываўся ў 18 стагоддзі ў байках, «казках", у 19 стагоддзі ў пасланнях, элегія («згасла дзённае свяціла» Пушкіна), драме «Гора ад розуму». У 20 стагоддзі выходзіць з ужывання.

37. Асноўныя прынцыпы класіфікацыі рыфмы.

Рыфма - сугучча канчаткаў вершаў, гукавы паўтор. Роля рыфмы ва ўзмацненні рытмічнай арганізацыі вершаў велізарная. У силлабо-танічныя вершаскладання рыфма заняла месца і як узмацняльнік рытму, і як выяўленча-выразнае сродак паэтычнага мовы. У якасці рытмічнага элемента рыфма асабліва падкрэслівае чляненне вершы творы на вершы. Рыфма - паўтор гукаў, якія злучаюць заканчэння двух і больш радкоў або сіметрычна размешчаных частак вершаваных радкоў. У рускай класічным вершаскладання асноўным прыкметай рыфмы з'яўляецца супадзенне ўдарных галосных. Рыфма адзначае гукавым паўторам заканчэння верша (клаузулы), падкрэсліваючы Міжрадковы паўзу, а тым самым і рытм верша

Адрозніваюцца тры асноўных выгляду рыфмаў: Мужчынская (рыфма з націскамі на апошнім складзе ў радку). Прыклад: забаўляць-папраўляць. Жаночая рыфма (націск на перадапошнім складзе ў радку). Прыклад: правілаў-прымусіў. Дактилическая (націск на трэцім ад канца радка складзе). Прыклад: вандроўнікі-выгнаннікі. Больш за шматскладовых рыфмы называюцца гипердактилическими. Але ў паэтычнай практыцы яны ўжываюцца рэдка. Гипердактилическая - з націскам на чацвёртым і наступных ад канца радка складах.

Лясун бараду чухае,

Палку змрочна абчэсваць.

У вельмі многіх творах мужчынскія рыфмы спалучаюцца з жаночымі («Яўген Анегін»), дактилические з мужчынскімі (Някрасаў «Рыцар на гадзіну»). Тым не менш існуюць творы, у якіх пастаянна прысутнічае толькі адзін від рыфмы ("Мцыри» Лермантава). У залежнасці ад ступені сугучча галосных і зычных гукаў рыфмы дзеляцца на дакладныя (калі галосныя і зычныя гукі ў асноўным супадаюць) і недакладныя (заснаваныя на сугуччы аднаго, часам і двух гукаў).

 Рыфмуецца не гукі, а фанемы (гук - прыватная рэалізацыя фанемы) (Р. Якабсон), якія валодаюць побач распазнавальны прыкмет. І дастаткова супадзення часткі гэтых прыкмет, каб стала магчыма рифменное гучанне. Чым менш супадальных прыкмет фанемы, тым аддаляцца, тым "горш" сугучча. Зычныя фанемы адрозніваюцца: 1) па месцы адукацыі.2) па спосабе адукацыі.3) па ўдзелу голасу і шуму. 4) па цвёрдасці і мяккасці. 5) па глухости і звонкости

Прыкметы гэтыя, відавочна, неравноценны. Так, фанемы П супадае з фанемы Б па ўсіх прыкметах, акрамя глухости - звонкости (П-глухая, Б-звонкая). Такое адрозненне стварае рыфму "амаль" дакладную: акопы-асабліваму. Фанемы П і Т адрозніваюцца па месцы адукацыі (губны і переднеязычная). Акопы-асот - таксама ўспрымаецца як рифменное гучанне, хоць і больш аддаленае.

[Далей яшчэ шмат чаго было цікавага, але вы ж усё роўна не вывучыце;)]

Акрамя відаў рыфмаў існуюць і рифмовки.Сумежных (аабб) - першы з другім, трэці з чацвёртым вершы. Перакрыжаваная (абаб) - першы з трэцім, другі з чацвёртым вершы. Кальцавая (АББА) - першы з чацвёртым, другі з трэцім вершы.