32. Силлабо-танічная сістэма вершаскладання.

Вершы, пабудаваныя па силлабо-танічныя прынцыпе, адрозніваюцца значна большай унутранай рытмічнай арганізаванасцю. У силлабо-тоніка спалучаюцца абодва прынцыпу: і сілабічны, і танічныя сістэмы вершаскладання, а менавіта равноударность і равносложность. «Якасць» арганізаванасці - гэта ступні, кожная з якіх уяўляе сабой пэўны кол-у складоў з вызначаным месцам у ім рытмічнага акцэнту. Силлабо-танічная = склада-ўдарная. (Сістэма створана працамі Ламаносава). Силлабо-танічная сістэма заснаваная на раўнамерным чаргаванні ўдарных і ненаціскных складоў. Пры гэтым улічваецца вопыт метрычнай сістэмы. Двусложные памеры: Двусложные памеры - кожная іх ступня складаецца з двух складоў. Харэй - двусложный памер, з націскам ў стопе на першым складзе (схема ступні харэя (-È), а ў радку ў цэлым - на першым, трэцім, пятым, сёмым і г.д ямб - двусложный памер з націскам ў стопе на другім складзе (схема ступні ямба (È ¾), а ў вершы ў цэлым - на другім, чацвёртым, шостым, восьмым і г.д.

Трехсложные памеры

Тэрмін уведзены сімвалістаў, жыве і цяпер. Напрыклад, Л. Цімафееў.Танічная сістэма: Двусложные памеры, Трехсложные памеры Са слабога-ямб, З моцнага-Харэй, Тыя адрозніваюцца не па ўнутранай структуры, а па зачын.Але ў рэальнай прамовы даўжыня словы = 3 складах (суадносіны удалых і няўдалых складоў у урыўку прамовы = 1:3), тыя наяўнасць пиррихии (толькі паглядзі ў слоўніку, што гэта такое, раптам спытае) на моцных складах з'ява паўсюднае ў двусложных памерах (акрамя апошняй ступні !!!!!!!) На апошняй стопе націск нерухомае-канстанта. Выключэнне для слабых складоў-наяўнасць націску: часцей за ўсё на першым складзе або ўнутры пасля сінтаксічнай паўзы, тыя ў пачатку новага перыяду. У трехсложных памерах націск або моцны склад прыпадаюць праз 2 склада на 3-й: Дактыль, амфібрахій, Анапест У дактыль, у прыватнасці ў шасцістопны, норма-сцягнуты ненаціскных слоў (з'яўленне "харэя"). Силлабо-тоннический верш ўмоўна распадаецца на ступні, асноўнай яго рытмічнай мерай з'яўляецца радок. Трехсложные памеры больш рэзка прапускаюць магчымыя націску і часцей месцяць у сябе дадатковыя, сверхсхемные націску. Напрыклад, у радку п'ю за здароўе Мэры! Перад намі двустопный Анапест. Кожнаму памеры адказвае толькі яму ўласцівая канфігурацыя асноўных націск, кот абавязкова праступае, як бы не была яна ўскладнена пропускамі націску або ўстаўнымі націскамі: ямб: 2-4-6-8, Харэй: 1-3-5-7, Дактыль: 1 - 4 -7-10, амфібрахій: 2-5-8-11 Анапест: 3-6-9-12 Слова, якое губляе націск, перадаючы яго наступнаму Дарэчы, пазначаецца тэрмінам праклятыя; слова, якое перадае націск папярэднім слове-энклитика. У вершы гэтыя з'явы асабліва частыя!

33. Рытміка. Метрыка (стапа. Памер, местр, рытм).

Рытміка - раздзел вершазнаўства, які вывучае рытмічныя асаблівасці верша ўвогуле ці вершаў якога-небудзь паэта. У бел паэзіі аналізам рытмікі заняўся М. Багдановіч . У 70-я гг пашырэне набыў статыстычны метад даследвання рытмікі бел мовы.

Метрыка – Раздзел вершазнаўства, які вывучает сукупнасць правіл вершаванне як – неб літаратуры (сістэмы вершавання. Памеры вершаваныя.). Стапа – асноўная метрычная адзінка верша. У сілабатанічнай вершы – двухскладовым (з націск на першым складзе – харэй, з націскам на другім - ямб) або трохскладоў (з націскам на перўым складзе – дактыль, на другім, сярэднім – амфібрахій, на апошнім, трэці складзе -анапест). Памер – паняцце. Якое ужываецца найчасцей для вызначэння рытмічнай канвы метрычнага верша і паказвае колькасць і характар стоп у вер-х радках (трохстопны амфібрахій, пяцістопны ямб.) Асобыя памеры у антычнай і сілабатанічнай схемах – гекзаметр, пентаметр, александрыйскі верш і г. д. У сілабатанічнай сістэме вершавання памер вызначае колькасцю складаў у вершаваных радках () дзесяціскладовіч, 13-ціскладовік) У сілабатоніцы – двухскладовыя памеры у основе якіх – поўная колькасць ямбаў і харэяў і трохскладовыя ўто ўлічваюць колькасць дактыляў, амфібрахіяў і анапестаў. Памер верша прымяняецца я для характэрыстыкі асноўных рытмічных асаблівасцей дысметрычнага верша – акцэнтна-складовага, дольніка, тактавіка, акцэнтнага, або чыстага танічнага (двухакцэнтны, пяціскладовік, чатырохскладовік, дальнік, трохітны тактавік.) Памер актыўна ўплывае на рытм, а тым самым і на змест, паэтыч твора. Метр – іэальная схема чаргавання ў верш-х радках матрычн верша пэўных рытмастваральных кампанентаў (доўгі і кароткіх складоў – у антычным, націск і ненаціск – у сілаюатанічным вершаванні)

Харэічны метр (/-/-/…) у сілаба-танічнай сістэме чаргавання націск і ненаціск складоў

Ямбічны метр (-/-/-/…) чаргаванне ненаціскных і націскных. У адрозненні ад двухскладовых, трохскладовыя метры, паміж націскнымі складамі маюць па два ненаскныя. Іх вылучае хар-р анакрузы (ненаціскны склад ў пачатку верш радка перад першым метрычным націскам.) У дактылічным метры янга нулявая (//-/-/-…) у амфібрахічным – аднаскладавая (-/-/-/-…) у анапестычным – двухскладовая (-/-/-/…). Дзякуючы метру ствараецца багатае рытміч варыянтнасці метрыч верша, з’ўляючыся адным з важнейшых яго стваральнікаў.

Рытм роўнае чаргаванне як-небудзь з’яў ці прасторы. Па тым, як чаргуюцца гэтым з’явы адрозніваюць і рытмы 1)Часавы. 2)Прасторавы.

Рытм – самая істотная прыкмета верша. Прыйшоў рытм з працлўнай дзейнасці чалавека праз пасрэдніцтва працоўных песні і музыкі.

Вершаваны рытм – выяўляецца ў раўнамерным чаргаванні як-небудзь аднатыпных моўных з’яў – т зв рытмастваральных кампанентаў (ненаціск і націск або доўгіх і кароткіх складоў, адновалькавай колькасці складой)

Вершаваны рытм выконвае шэраг функцый: 1)генетычная функцыя – дае жыцце вершу як цэласнай моўнай эстэтычнай з’яве. 2)Эмацыянальнастваральн здольнасці. 3)Сэнсавыяўленчае – адна з самых галоўных функцый (выяўленне настрою!)