36 Культура Беларусi XIX ст. Гiстарычныя умовы фармiравання беларускай нацыi.

Асветніцтва і рамантызм. К. XVIII-10-я гг. XIX эпоха Асветніцтва ў Б.: заклікі да пераўтварэння грамадскага ладу на разумных. = з 10-х гг. XIX ст. у культуры Беларусі ўзнікаюць парасткі новага ідэйнага і мастацкага напрамку - рамантызму. У Заходняй Еўропе рамантызм узнік раней: расчараванне вынікамі фр. буржуазн. рэв-i к. XVIII ст. У процівагу асветніцка-рацыяналізму светапогляд эпохі рамантызму прасякнуты сцвярджэннем перавагі духоўнага пачатку над розумам. Выяўленчае мастацтва: класіцызм і рамантызм. Класіцызм - афіцыйны стыль, прытрым-ся Пецярбургская акадэмія мастацтваў, аднак пранікаюць і эл-ы рамантызму (Іосіф Аляшкевіча, бел., жыў у Пецярбургу, часта прыязджаў у Б., дзе стварыў шэраг партрэтаў (партрэт А. Чартарыйскага)). Валенцій Ваньковіч, рамантызм, яго майстэрня ў Мінску была цэнтрам, вакол якога групаваліся лепшыя мастацкія сілы горада. Стварыў шэраг іх партрэтаў у стылі рамантызму («Міцкевіч на скале Аюдаг» - рамантычн. Партрэт). Ян Дамель пакінуў значны след =ва ўсіх жанрах выяўленчага мастацтва, ас. - у гістарычным («Смерць князя Панятоўскага», «Смерць Глінскага ў няволі», «Вызваленне Т. Касцюшкі з цямніцы», «Адступ-ленне французаў праз Вільню ў 1812 г.») Класічныя творы - Іван Хруцкі (за нацюрморт «Кветкі і садавіна» атрымаў званне акадэміка.) Шмат нацюрмортаў, пейзажаў і партрэтаў. Класіцызм ў архітэктуры. Адмаўляліся ад складанасці і заблытанасці барока і ракако. Пачалі выкарыстоўвацца выразныя геаметрычныя формы. Распаўсюджанне - антычная ордэрная сістэма і простыя дэкаратыўныя ўпрыгожванні. Iнтэнсіўнае развіццё горадабудаўніцтва. Новыя тыпы будынкаў: правільныя абрысы. Горадабудаўніцтва станавілася дзярж.справай. У п. XIX - планы забудовы звыш 40 беларускіх гарадоў. Петрапаўлаўскі сабор у Гомелі, 1809- 1819: ідэі класіцызму атрымалі перавагу над традыцыямі будаўніцтва праваслаўных храмаў. Палацава-сядзібнае будаўніцтва: ад невялікіх сядзіб дробнай шляхты да манументальных пабудоў буйных магнатаў. Го-мельскі, Жыліцкі, Сноўскі (Нясвіжскі раён) палацы. Пры гэтых збудаваннях =ствараліся паркі ў стылі рамантызму, аздобленыя штучнымі гротамі, каскадамі, руінамі. Класіцызм панаваў да сярэдзіны XIX ст. Альтэрнатывай класіцызму выступаў рамантызм, які праявіўся пераважна ў пейзажна-паркавым мастацтве.

37 Беларусь на рубяжы XIX-XX. Грамадска-палiтычны I нацыянальна-вызваленчы рух

Пасля падаўлення паўстання 1863–1864 гг. на Беларусi адбыўся рэзкi спад сялянскiх выступленняў i на працягу наступных 40 год сялянскi рух нiколi не дасягаў таго ўзроўню.Арганiзаваны рэвалюцыйны рух на Беларусi пачаў адраджацца толькi ў сярэдзiне 70-х гг.З самага пачатку ў народнiцтве iснавалi дзве плынi – рэвалюцыйная i рэфарматарская. Прадстаўнiкi першай асноўным сродкам дасягнення сваiх мэт лiчылi сялянскую рэвалюцыю. Памяркоўныя народнiкi хацелi перайсцi да сацыялiзму шляхам паступовага рэфармавання iснуючага ладу Расii.Народнiцкi рух на Беларусi быў iдэйна i арганiзацыйна звязаны з агульнарасiйскiм.Тым не меньш, выступленняў рабочых на Беларусi было ня шмат. Толькi ў 90-я гады назiраецца ўздым барацьбы. Паступова рабочы рух набывае ўсе большую арганiзаванасць i ў канцы ХIХ ст. вылучаецца ў самастойную плынь.У дугой палове 80-х – пачатку 90-х гг. у некаторых гарадах Беларусi былi арганiзаваны гурткi, у якiх вывучалiся працы К. Маркса, Ф. Энгельса i iх паслядоўнiкаў.Аднак ужо з сярэдзіны 90-х гадоў у сацыял-дэмакратычным руху Расіі адбываюцца значныя змены. Пачынаецца пераход ад вузкай гуртковай прапаганды марксізму да масавай эканамічнай і палітычнай агітацыі.