30 Абвастрэнне мiжнароднага становiшча у Еуропе у пачатку XIX ст. Беларусь у вайне 1812 г.

12 чэрвеня 1812 600-тыс-я армiя Напалеона без аб"яулення вайны уступiла у межы Расiйскай iмперыi, на землi Беларусi i Лiтвы.16 чэрвеня была занята Вiльня, 24 - Мiнск. Для апалячанай бел. шляхты франц. войскi - вызваляльнiкi ад рускiх захопнiкау. Напалеону у межах Лiтвы i Беларусi супрацьстаялi 2 рускiя армii: 1-ая (127 тыс.) - Барклая дэ Толлi (штаб у Вiльнi); 2-ая (45 тыс.) - Баграцiёна (Ваукавыск). Пры такiх суадносiнах сiл, разрозненныя рус. армii не маглi даць генеральную бiтву Напалеону. Гал. задача: рус. армiй на першым этапе вайны: аб"яднанне 1 i 2 рускiх армiй без разгрома паасобку. Рус. армiя - абаронныя баi. Значныя бiтвы на бел.: ля мястэчка Мiр(27- 28 чэрвеня ),ля мястэчка Раманава (2 лiпеня),ля вёскi Салтанаука (11 лiпеня), ля мястэчка Астроуна ( 13 лiпеня 1812 года ). Да жнiуня =уся тэр. Б. была захоплена Напалеонам. Адносiны насельнiцтва Б. былi неадназначнымi. Сяляне i гараджане: i рускiе, i французскiя - прышлыя, прыгнятальнiкi, прымушалi працаваць на пана,плацiць велiзарныя падаткi, забiралi апошняе. Але руск. улада давала магчымасць селянiну жыць у мiрных умовах. Французы прынеслi вайну. Стварэнне партызан. атрадау, камандзiры =мясцовыя жыхары. Напалеон аставiу на Беларусi 100-ты сячнае войска. Шляхта i магнаты Б. вiталi французау i паступалi на службу у iх армiю, прывiлеi шляхты захоувалiся. Напалеон абяцау магнатам Б. аднауленне ВКЛ у межах РП. Кастрыч. 1812, адступленне войск Напалеона з Масквы. Французы адступалi у напрамку Ушачы-Лепель-Чашнiкi. 26 кастр. рускае войска уступiла у Вiцебск, 4 лiстапада вызвалiлi Мiнск, 9- Барысау, 12 - Магiлёу. 14-15 лiстапада каля вескi Студзенкi, на поунач ад Барысава,адбылася самая значная бiтва гэтай вайны: загiнула =20 тыс. французау. Праз Бяразiну пераправiлася не больш 60 тыс. 24 лiстапда Напалеон пакiнуу армiю i ад'ехау у Парыж. 8 снежня рус. армiя без бою заняла Гародню. Да Немана дайшло =30 тыс.франц.,што было катастрофай для Напалеона. Спаленыя, разрабаваныя гарады, мя¬стэчкi,вескi. Холад,голад,хваробы - масавая пагiбель людзей. Мiнску 1811 - 11 тыс чалавек, 1812 - 3480. 1816 колькасць мужчыц. насель-ва ад 1811 г. скарацiлася на 73 тыс. у Магiлеускай вобл., на 37 тыс., у Вiцебскай. Пасяуныя плошчы скарацiлiся напалову. Цар,дараваушы здраду мясцовых памешчыкау, нiчога не зрабiу для сялан, што змагалiся, а прыгон у бел. весках пасля вайны 1812 рэзка узмацнiцнiуся.

31 Сацыяльна-эканамiчнае развiццё беларускiх зямель у першай палове XIX ст. Пачатак прамысловай рэвалюцыi

2 гал. прычыны абумовiлi адмену прыгоннага права ў Расii: iснаванне прыгоннiцтва стрымлiвала эканамiчнае развiцце дзяржавы; узрастанне антыпрыгоннiцкага руху, перш за ўсе сярод сялянства, пагражала моцным сац. выбухам. Прыгоннiцкая сiстэма гаспадаркi значна праiграе капiталiстычнай. Рэформу вырашана было пачаць з заходнiх губерняў. 19 лютага 1861 г. Аляксандр II зацвердзiў заканадаўчыя акты, якiя тычылiся адмены прыгоннага права i звярнўся да народа з “Манiфестам”: селянiн атрымлiваў асабiстую свабоду i шэраг грамадз. правоў.Для правядзення рэформы на месцах стваралiся спец. органы – павятовыя мiравыя з’езды i губернскiя па сялянск. справах установы.Калi да рэформы ў селянiна зямлi было звыш нормы, памешчык меў права адрэзаць лiшак на сваю карысць. Свой палявы надзел зямлi сяляне павiнны былi выкупiць ва ўласнасць. У вынiку сяляне станавiлiся даўжнiкамi дзяржавы i на працягу 49 гадоў павiнны былi выплочваць выкупныя плацяжы разам з працэнтамi за пазыку. Паўстанняе 1863–1864гг. прымусiла ўрад унеслi iстотныя змены ў ажыццяўленне сялянскай рэформы на Беларусi. Тут уводзiўся абавязковы выкуп сялянскiх надзелаў; спынялася часоваабавязанае становiшча сялян, яны станавiлiся ўласнiкамi; выкупныя плацяжы знiжалiся; былi створаны павятовыя паверачныя камiсii для праверкi i выпраўлення ўстаўных грамат; у адпаведнасцi з законам 1867 г. дзяржаўныя сяляне на Беларусi пераводзiлiся з аброку на выкуп i станавiлiся ўладальнiкамi сваiх надзелаў.