4.Социологияның өмірге келуінің саяси, әлеуметтік, экономикалық, рухани алғышарттары.

ХХ ғасырдағы ғылыми техникалық революция, қоғамды ақпараттандыру ғылымдағы үлкен серпіліс болып табылады. ХХ ғасырдың аяғы экономикалық қарым-қатынас, сауда-саттықтың дамуымен көзге түсті. Бірақ мұнымен қоса дүниеде болып жатқан табиғаттың нашарлауы, адамзаттың азғындауы, адамзаттың қаруланудағы жарысы сияқты келеңсіз оқиғаларға көз жұмып қарауға болмайды.

Сонымен, адамзат 2 мыңыншы жылдың аяғына қарай экономикалық емес социомәдениеттік факторларға басты назар аударды. Адамдардың арасындағы байланыс арта түсті, ғаламға жаңа бір біріне түснікті тіл керектігі туындады. Ғаламның қай нүктесінде болмасын адамдардың бір-біріне тигізетін әсері анық көріне бастады. Ұлтаралық қатынаста жаңа сапаға көтерілді. Қоғам дамуының маңызды көзі адам мен табиғат байланысының дұрыстығында деген түсінік қалыптасты.

Ресейдегі ең алғашқы болып 1920 жылы Петроград унтверситетінде социология факультететі ашылды. Оны алғаш басқарған П.А. Сорокин. 30 жылдарадағы қалыптасқан тоталитарлық жүйе кезінде социология пәні қудалана бастады. Себебі социология өкіметке қауіпті болды. Социология қоғамдағы жүріп жатқан нақты процестерді зерттеп, ақпарат құралдары арқылы адамдардың санасын оятты. Ал санасы оянған адам өкіметтің жүргізіп отырған саясатына наразы болатын. Сондықтан өкімет социология ғылымын жапты. Социология ғылымы ең бірінші болып репрессияға ұшыраған ғылым.

КСРО- да ХХ ғасырдың 60 жылдары социология қайта жаңғыра бастады. 1958 жылы Кеңестік социологиялық ассоцияция құрылды. 1968 жылы социологиялық зерттеу институты ашылды. Бұған қарамастан социология бұл заманда да жақсы дами алмады. Кеңестік социология өз шарықтау шегіне 80 жылдарда Қайта құру кезеңінде жетті десек болады. Себебі сол кезеңнің теориялық негізінде биліктің, басқару жүйенің бұқара халықтың нақты жағдайын толық білмейді, ал бұл кемшілікті жоюдың бірден бір жолы социологиялық зерттеулер жүргізіп халықтың пікірін біліп, соны ескере отырып саясат жүргізу керек деген тұжырым болатын. Бірақта, социологияның теориясы марксистік-лениндік ілім болғандықтан қолданбалы социологиялық зерттеулер соның аясында жүргізілді.Сондықтан да барлық жиналып алынған деректер сол ілім елегінен өткізіліп отырды, ал оған сәйкес келмейтін немесе қарсы келетін деректерді жариялауға, тіптен дұрыстап талдауға мүмкіндік берілмеді. Ал Америкада бұл пән 1892 жылы Чикаго университетінде әлемде ең алғашқы социология факультеті ашылғаннан бастап тек жоғарғы оқу орындарында емес орта мектептерде де оқытылып жүр.

Осындай қиыншылықтардан өткен социология Қазақстанда екінші рет туғандай болады.Бұл сала кәзір телеарналарда, газеттерде көп қолданылып жүр. Бірақ әлі де үлкен зерттеулерге қол жеткізе алған жоқпыз. Оның себебі мемлектіміздің де, қоғамымыздың да қазіргі саяси, экономикалық, технологиялық, рухани жағдайымен байланысты. Бұл өтпелі кезең, Құқықтық мемлекет, азаматтық қоғам қалыптасқан кезде социологиялық зерттеулерсіз басқару жүйесін ғылыми негізге қою мүмкін емес екені белгілі. Социологияны өмір кітабы десек те болады. Бұл пән реалды өмірді, мұндағы қоғамды, оның даму кезеңдерін, және қоғамдағы өз орнымызды табуға, қоғамға деген өз үлесімізді косуға мүмкіндік туғызатын ғылым саласы.