21. Бел земли в войне1812.Общ-полит движения. Восстание 1831.

Гэта была вайна паміж 2 моцнымі краінамі – Францыяй і Расіяй. Напаліон, што імкнуўся да сусветнага уладання галоўным ворагам лічыў Расію. Беларусь уваходзіла ў склад Расіі, таму асноўныя дзеянні вайны будуць адбывацца на яе тэр-ыі.

12 чэрвеня – войска Напаліона (600 тыс) пераправілася праз раку Неман і ўступіла на Б. Ужо 16 чэрвеня захоплена Вільня, а 24 – Мінск.

Абараняліся 3 рускія арміі:

1. Барклай дэ Толі – на Пецярбург

2. Баграціен – на Маскву 300 тыс.

3. Тормасаў – Кіеў

Рускае войска адступае. Аб’яднанне 1 і 2 армій пад Смаленскам,разбіць іх на тэр Б не ўдалося, але Б папала пад уладу Напаліона.

Магнаты і шляхта сустрэлі Напаліена з задавальненнем: яны дапамагалі збіраць сродкі на вайну, фарміравалі войска, бо хацелі аднавіць РП у межах 1772 з дапамогай Напаліона. А для сялян чужой была і руская і фр. ўлада, аля яны спадзяваліся, што Напаліен адменіць прыгоннае права.

1 ліпеня – Напаліен стварае Часовы ўрад ВКЛ, быў абвешчан акт аб далучэнні ВКЛ да Польшчы, але гэта не было аднаўленнем РП.

Урад абавязаны быў забяспечваць фр.войска і ахоўваць парадак. Паводле ўказу Часоваму Ураду дэпартаменты павінны былі прадставіць рэкрутаў, але ж негледзячы на зварот урада да сялян, у якім абяцалася, што служба будзе толькі 6 гадоў і за яе будуць плаціць грошы, у рэкруты паступалі слаба(сяляне, да і памешчыкі не былі зацікаўлены ў тым, каб аддаваць сваіх лепшых прыгонных). Т. ч. урад быў вымушаны адпраўляць у войскі марадзераў і дэзерціраў.

Пачалося марадзерства – рабаўніцтва насельніцтва. Для абароны ад марадзераў у паветах пачалі ствараць жандармерыю, а ў буйных гарадах – народную гвардыю.

Пачаліся рэквізіцыі – прымусовае адыманне каштоўнасцей у час вайны (харч, коні, фураж).

Тым часам армія Барклая дэ Толі злучылася пад Смаленскам з арміяй Баграціена. 26 жніўня 1812 года адбыўся Барадзінскі бой.

У верасні-лістападзе Беларусь зноў стала арэнай дзеянняў асноўных сіл рас. і фр. армій. Галоўнай мэтай расійскага камандавання ў гэты час з’яўлялася акружэнне і знішчэнне рэшткаў “вялікай арміі” Напаліена у раене р.Бярэзіны.

Войскі Напаліена адступалі па спустошанай Смаленскай дарозе, іх праследваў казацкі корпус Платава, на іх пастаянна нападалі партызаны. 14 лістапада каля вескі Студзенка пачаўся пераход франц. часцей праз Бярэзіну. 8 снежня было вызвалена Гродна. Праз Неман перайшло 30 тыс французаў. Ужо ў пачатку снежня 1812 г. ўся тэр.Беларусі была вызвалена.

З аднаго боку, была адстояна свабода зямель, а з другога загінула шмат людзей, разбурана гаспадарка і культура. Прычыны перамогі: высокі баявы дух, гераізм салдат, дапамога партызан, мудрасць Кутузава.

Общественно-полит. движение в Беларуси против царизма.

Пасля вайны 1812 года бел. шляхта, што змагалася на баку Францыі, атрымала амністыю і вярнулася на Радзіму. У гэты перыяд ў Беларусі пачалі стварацца першыя тайныя таварыства. Яны дзейнічалі легальна, але сапраўдныя свае паліт. мэты хавалі за іншай, напрыклад, дабрачыннай, асветніцкай дзейнасцю. Такія арганізацыі адрозніваліся дысцыплінай, імкненнем да барацьбы, самаахвярнасцю сваіх прыхільнікаў, моцнай цэнтралізаванай падпарадкаванасцю. Менавіта гэтым арганізацыям належылі ідэі барацьбы за свабоду, роўнасць і братэрства.. У гэты час былі створаны таварыства “філаматаў” (1817 г, ликвидация крепотничества) і “філарэтаў” (1820 г., политические и национально-осводительске цели), якія дзейнічалі ў Віленскім універсітэте. Афіцыйна студэнты вывучалі родную мову, гісторыю і культуру Б., але ў сапраўдн. яны рыхтаваліся да паліт. барацьбы за адраджэнне Б.

Товарищество любителей наук (1819 г) пропагандировало идеи патриотизма в польском духе, воли и равенства людей.

Таварыствы такого тыпу былі створаны і ў Расіі, але палітычны накірунак у іх быў больш выразны, яны дзейнічалі больш рашуча. Гэта прывяло да знакамітага паўстання дзекабрыстаў, што адбылося 14 снежня 1825 г. Але ліквідаваць самадзяржаўе дзекабрыстам не ўдалося.

Паспрабавалі падтрымаць сваіх расійскіх сяброў і іх беларускія аднадумцы. У 1823 г. быў распрацаваны план бабруйскага паўстання, з арыштам цара ў час агляду бабруйскай крэпасці. Але план не быў выкананы. 24 снежня 1825 г. была сарвана прысяга Мікалаю І. У лютым дзекабрысты Палтаўскага палка паспрабавалі авалодаць бабруйскай крэпасцю. Усе гэтыя выступленні дзекабрыстаў ў Б. скончыліся паражэннем. У 1826 г. урад Расіі афіцыйна забараніў дзейнасць любых таварыств і ў любой форме.

Пасля забароны члены тайных таварыств, якіх ў Беларусі налічвалася каля 800 чалавек, разам з польскімі сябрамі пачалі рыхтаваць паўстанне. Падрыхтоўка паўстання вялася ў Варшаве. Гэтае паўстанне пачалося ў канцы лістапада 1830 г. У паўстанні вызначылася дзве плыні: арыстакратычная і дэмакратычная. Дэмакраты абяцалі сялянам землю і заклікалі змагацца “за вашу і нашу свабоду”. Арыстакраты спадзяваліся на падтрымку Францыи і ставілі на мэце адрадзіць РП ў межах 1772 г.

У паўстанні ўдзельнічала каля 10 тысяч шляхцічаў і 2 тысячы сялян.

З такой паўстанскай арміяй перамагчы Расію было немагчыма, а Францыя і іншыя краіны Захаду паўстанне не падтрымалі - ні дыпламатыяй, ні войскамі. Таму паўстанне пацярпела паражэнне. Яно скончылася ў верасні 1831 г.

Т. ч. грамадска – палітычнае жыццё Беларусі ў першай палове ХІХ ст. вызначалася барацьбой паліт. арганізацый і рухаў Польшчы, Літвы і Беларусі супраць царызма, за свабоду і адраджэнне незалежнасці.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Напалион, что стремился к мировому обладания главным врагом считал Россию. Беларусь входила в состав России, поэтому основные действия войны будут происходить на ее термо-лВ. 12 июня - армия Напалиона (600 тыс) переправилась через реку Неман и вступила на Б. Уже 16 июня увлеченно Вильнюс, а 24 - Минск. Защищались 3 русские армии: 1) Барклай де Толли - на Петербург 2) Баграциен - на Москву 300 тыс. 3) Тормасав - Киев Русская армия отступает. Объединение 1 и 2 армий под Смоленском, разбить их на территории Б не удалось, но Б попало под власть Напалиона. Магнаты и шляхта встретили Напалиена с задающий-ние: они помогали собирать средства на войну, формировали армию, потому что хотели восстановить РП в пределах 1772 с помощью Напалиона. А для крестьян чужой была и русская и фр. власть, аля они надеялись, что Напалиен отменит крепостное право. 1 июля - Напалиен создает Временное правительство ВКЛ, был провозглашен акт о присоединении ВКЛ к Польше, но это не было восстановлением РП. Правительство обязан был обеспечивать фр.войска и охранять порядок. Согласно указу Временному Правительству департаменты должны были представить рекрутов, но несмотря на обращение правительства к крестьянам, в котором обещалось, что служба будеттолько 6 лет и за нее будут платить деньги, в рекруты поступали сла-ба (крестьяне, да и помещики не были заинтересованы в том, чтобы отдавать своих лучших крепостных). Т. ч. правительство было вынуждено отправлять в войска марадерав и дезертира. Началось марадерства - грабеж населения. Для защиты от марадерав в уездах начали создавать жандармерию, а в крупных городах - народную гвардию. Начались реквизиции - принудительное вычитание ценностей во время войны (продовольствие, лошади, фураж). Тем временем армия Барклая де Толли соединилась под Смоленском с армией Баграциена. 26 августа 1812 года произошел Бородинский бой. В сентябре-ноябре Беларусь снова стала ареной действий основных сил рос. и фр. армий. Главной целью российского командования в это время являлось окружение и уничтожение остатков "великой армии" Напалиена в районе р.Бярэзины. Войска Напалиена отступали по разоренной ВМО-Ленская дороге, их праследвав казачий корпус Плата-ва, на них постоянно нападали партизаны. 14 ноября около деревни Студенко начался переход франц. чаще через Березину. 8 декабря было освобождении лена Гродно. Через Неман перешло 30 тыс. французов. Уже в начале декабря 1812 вся тэр.Беларуси была освобождена. С одной стороны, была адстояна свобода земель, а с другой погибло много людей, разрушено хозяйство и культура. Причины победы: высокий боевой дух, героизм солдат, помощь партизан, мудрость Кутузова. Общественно-полит. движение в Беларуси про-тив царизма. После войны 1812 года бел. знать, что ЗМА-голоса на стороне Франции, получила амнистию и вернулась на Родину. В этот период в Беларуси начали создаваться первые тайные общества. Они действовали легально, но настоящие свои полит. цели прятали за другой, например, благотворительной, просветительской деятельностью. Такие организации отличались дисциплиной, стремлением к борьбе, самоотверженностью своих сторонников, сильной централизованной подчиненностью. Именно этим организациям принадлежали идеи борьбы за свободу, равенство и братство .. В это время были созданы общества "филоматов" (1817, ликвида-ция крепотничества) и "филаретов" (1820 г., поли-тические и национально-осводительске цели), которые действовали в Виленском университете. Официально студенты изучали родной язык, историю и культуру Б., но в настоящий. они готовились к полит. борьбы за возрождение Б. Товарищество любителей наук (1819 г) пропаган-дировало идеи патриотизма в польском духе, воли и равенства людей. Общества такого типа были созданы и в России, но политическое направление у них был более выразительный, они действовали более решительно. Это привело к знаменитого восстания декабристов, что произошло 14 декабря 1825 г. Но ликвидировать самодержавие декабристов не удалось. Попытались поддержать своих российских друзей и их белорусские единомышленники. В 1823 г. был разработал-ный план бобруйского восстания, с арестом царя во время смотра бобруйской крепости. Но план не был выполнен. 24 декабря 1825 г. была сорвана присяга Николаю И. В феврале декабристы Полтавского полка попытались овладеть бобруйской крепостью. Все эти выступления декабристов в Б. закончились поражением. В 1826 г. правительство России официально запретил деятельность любых общества и в любой форме. После запрета члены тайных общества, которых в Беларуси насчитывалось около 800 человек, вместе с польскими друзьями начали готовить восстание. Подготовка восстания велась в Варшаве. Это восстание началось в конце ноября 1830 г. В восстании определилось два течения: аристократическая и демократическая. Демократы обещали крестьянам землю и призывали бороться "за вашу и нашу свободу". Аристократы надеялись на поддержку Францыи и ставили своей целью возродить РП в границах 1772 г. В восстании участвовало около 10 тысяч шляхтичей и 2 тысячи крестьян. С такой павстанскай армией победить Россию бы-ло невозможно, а Франция и другие страны Запада восстание не поддержали - ни дипломатией, ни войсками. Поэтому восстание потерпело поражение. Оно закончилось в сентябре 1831 Т. ч. общественно - политическую жизнь Беларуси в первой половине XIX в. определялась борьбой полит. организаций и движений Польши, Литвы и Беларуси против царизма, за свободу и возрождение независимости.