- •Беларускі дзяржаўны універсітэт
- •9.Сажалкі
- •10. Кар’ерныя вадаёмы
- •Прадмова
- •П.С. Лопух
- •1. Гідраграфія як частка гідралогіі сушы
- •2. Водныя рэсурсы Беларусі і спецыфіка іх выкарыстання
- •2.1. Паняцці аб водных рэсурсах.
- •2.2. Агульная характэрыстыка водных рэсурсаў Беларусі
- •Размеркаванне водных рэсурсаў некаторых краін
- •Колькасць рэк Беларусі і іх даўжыня
- •Аб’ёмы вады і плошча воднай паверхні вадатокаў і вадаёмаў Беларусі
- •Перыяды аднаўлення вады на Зямлі
- •2.3. Размеркаванне сцёку па порам года
- •2.4 Размеркаванне сцёку па тэрыторыі Беларусі
- •Працягласць стаяння вады на пойме некаторых рэк и азёр Беларусі (па б.У. Фашчэўскаму, 1996)
- •3. Гісторыя фарміравання і сучасныя тэндэнцыі
- •3.1. Сувязь сучаснай гідраграфіі з тэктонікай
- •3.2 Развіццё гідраграфічнай сеткі у галацэне
- •3.3 Роля сучасных геамарфалагічных і рэчышчавых працэсаў, інжынерна-гаспадарчай дзейнасці у фарміраванні сучаснай гідраграфічнай сеткі
- •3.3.1. Роль сучасных геамарфалагічных працэссаў у фарміраванні гідраграфічнай сеткі
- •3.3.2. Сучасныя рэчышчавяыя працэссы і іх уплыў на фарміраванне рэчышчавай сеткі
- •3.3.3 Змяненне рэчышчавых працэсаў і пераутварэнне рэчышчаў у выніку інжынерна-гаспадарчай дзейнасці
- •4. Гідралагічнае раянаванне тэрыторыі Беларусі
- •4.1 Прынцыпы гідралагічнага раянвання.
- •4.2 Характарыстыка гідралагічных раёнаў
- •Гушчыня рачной сеткі 0,40 км/км2. Рэчышчы устойлівыя, слаба звілістыя. Ухілы малых рэк 0,8 – 1,5 о/оо, сярэдніх — 0,3 – 0,5 о/оо.
- •5. Азёры і азёрна-рачныя сістэмы
- •Количество озёр Беларуси и объем водной массы по градациям площадей (о.Ф. Якушко, б.П. Власов и др., 1995).
- •Распределение озер и озёрность по областям Беларуси (б.В. Курзо, с.В. Богданов, 1989)
- •6. Каналы
- •6.1. Дняпроўска-Бугскі водны шлях.
- •6.2. Беразінская водная сістэма.
- •6.3. Аўгустоўская водная сістэма.
- •6.4. Вілейска-Мінская водная сістэма.
- •6.5. Сляпянская водная сістэма.
- •6.6. Мікашэвічскі канал.
- •6.7. Меліяратыўныя каналы.
- •7. Асноўныя элементы і характырыстыка рачной сеткі Беларусі
- •7.1 Асноўныя элементы рачной сеткі
- •7.2. Гідраграфічныя характарыстыкі рачнога басейна
- •7.3. Агульная характарыстыка гідраграфічнай сеткі Беларусі
- •8. Вадасховішчы
- •8.1. Агульная характарыстыка.
- •8.2. Размеркаванне вадасховішчаў па басейнам рэк
- •8.3. Гідрамарфалагічныя асаблівасці вадасховішчаў.
- •8.4. Воднагаспадарчы баланс вадасховішчаў.
- •8.5. Зарстанне вадасховішчаў
- •9. Сажалкі
- •9.1 Тыпы сажалак і іх размеркаванне па тэрыторыі Беларусі
- •9.2. Марфаметрычныя асаблівасці сажалак
- •9.3. Гідралагічныя асаблівасці сажалак.
- •9.4. Гідрахімія
- •9.5. Фільтрацыя вады з сажалак
- •9.6. Асаблівасці зарастання сажалак.
- •9.7. Донныя адклады і заіленне сажалак
- •9.8. Прызначэнне і асаблівасці выкарыстання сажалак
- •9.9. Вадагаспадарчае раянаванне Беларусі па выкарыстанню мясцовага сцеку.
- •10. Кар’ерныя вадаемы
- •10.2. Паходжанне кар’ерных вадаемаў
- •10.3. Хімічны састаў вод і ложа кар'ераў як аснова для ўтварэння вадаемаў
- •10.4. Рэкультывацыя кар'ераў
- •9.5. Марфалагічныя і марфаметрычныя асаблівасці кар'ерных вадаемаў
- •9.6. Гідралагічныя асаблівасці
- •10.7. Донныя адклады
- •10.8. Зарастанне кар’ерных вадаемаў
- •Літаратура
- •Колькасць каналаў і іх даўжыня па асноўным рачным басейнам Беларусі (на 2000 г.)
- •Пералік пастоў на рэках, каналах, азёрах і вадасховішчах Беларусі (па стану на 01.01.2003)
Количество озёр Беларуси и объем водной массы по градациям площадей (о.Ф. Якушко, б.П. Власов и др., 1995).
Градации |
Данные Н.Н. Курловича, А.А. Серафимовича, 1981 год |
Изученных НИЛ озероведения Белгоссуниверситета | ||
количество |
объем млн м³ |
количество |
объем млн м³ | |
до 0,05 |
н.с. |
н.с. |
3 |
0,10 |
0,05-0,10 |
н.с. |
н.с. |
19 |
5,07 |
0,11-0,25 |
420 |
247,8-82,74 |
97 |
68,50 |
0,26-0,50 |
276 |
400,2-60,78 |
133 |
188,21 |
0,51-1,00 |
180 |
558,2-55,44 |
115 |
343,97 |
1,01-5,00 |
149 |
1273,5-93,8 |
142 |
1176,29 |
5,01-10,00 |
25 |
628,3-48,6 |
20 |
567,14 |
10,10-15,00 |
9 |
600,3 |
7 |
547,87 |
15,10-20,00 |
3 |
191,4 |
4 |
241,16 |
20,10-25,00 |
2 |
192,5 |
- |
- |
25,10-30,00 |
2 |
116,2 |
- |
- |
30,10-40,00 |
2 |
472,5 |
9 |
935,96 |
40,10-60,60 |
3 |
484,3 |
- |
- |
60,10-79,6 |
1 |
710,4 |
- |
- |
Таблица 1.3
Распределение озер и озёрность по областям Беларуси (б.В. Курзо, с.В. Богданов, 1989)
Область |
Количество озёр, шт. |
Общая площадь озёр, км² |
Озёрность, % |
Витебская |
1431 |
917,6 |
2,3 |
Минская |
128 |
209,0 |
0,52 |
Гродненская |
208 |
29,4 |
0,12 |
Брестская |
94 |
109,3 |
0,33 |
Гомельская |
76 |
55,1 |
0,14 |
Могилевская |
64 |
8,6 |
0,03 |
Итого по Беларуси |
1901 |
1329,0 |
0,64 |
6. Каналы
Старажытнія волакі даўно былі перашкодай для сплаву лесу, для развіцця водных шляхоў. Таму час ад часу узнікала ідэя будаўніцтва судаходных каналаў. У 1631 годзе Варшаўскім сеймам быў зацверджаны праект злучэння Рэк Беразіны з Віліяй. Аднак, калі спецыялісты прыехалі на месца яны вырашылі, што гэтая работа на той час ім была не па сілам. Напэўна ідэя будаўніцтва Беразінскай воднай сістэмы таксама належыла гэтым экспертам.
На працягу амаль трох стагоддзяў на тэрыторыі Беларусі было пабудавана некалькі водных сістэм, якія выканалі сваю ролю у развіціі эканомікі рэспублікі.
6.1. Дняпроўска-Бугскі водны шлях.
У 1655 годзе на польскім сейме надворны прыскарбій Ю. Асалінскі абгрунтаваў праект Дняпроўска-Бугскага канала, які павінен быў злучыць рэкі Піна і Мухавец, басейны якіх адносяцца да вадазбораў адпаведна Балтыйскага і Чорнага мараў. Аднак першыя практычныя крокі для пабудовы былі зроблены толькі у 1755 годзе, калі на вадападзелу паміж імі быў пракапаны роў даўжыней 8 кіламетраў. Затым работа была астаноўлена і аднавілась толькі праз 20 гадоў. Завяршэнне будаўніцтва канала адбылося толькі у канцы XVIII стагоддзя.
Першы караван судоў прайшоў па каналу да порта Гданьск на узбяржжы Балтыйскага мора. Рух суджоў быў невялікі. Аднак кожны дзень па каналу праходзіла 3-4 караблі і 1-2 плыты з лесам.
У 1837-1848 гг. адбылася рэканструкцыя канала. Для падняцця узроўня вады і паляпшэння такім чынам судаходных якасцей канала былі дадаткова пабудаваны тры вадападвадных каналы (Белаазёрскі, Арэхаўскіі Турскі). Сам канал быў значна пашыраны, а агульная яго даўжыня склала 196 кіламетраў. Штучная выемка грунта склала каля 110 км ад вескі Дубай на р. Піна да г. Кобрына. Мяжа вадападзела знаходзіцца каля Белаазерскага канала. Да рэканструкцыі судаходства па каналу адбывалася толькі адзін – два месяцы у год і толькі пры высокай паводкавай вадзе.
Канал мае свае гідралагічныя асаблівасці. Вясной у паўнаводдзе на вадападзеле каля вёскі Ляхавічы – г. Кобрын вада цячэ на захад і ўсход. На сённяшні дзень канал таксама з’яўляецца вадапрыёмнікам меліяратыўных сістэм, галоўным чынам з Арэхаўскага, Галаўнога, Ляхавіцкага і р. Мухавец, Рыты, Жабінкі, Няслухі і інш.
Па інтенсіўнасці выкарыстання шляху у савецкі перыяд канал займаў першае месца. На захад па каналу у Польшчу і другія краіны усходняй Еўропы ішлі жалезная руда, будаўнічыя і іншыя матэрыялы. Горад Брэст займаў у Беларусі першае месца па грузазвароту.