6.1 Қаражат салымдарын есептеу

Күрделі қаржы салымдары өзіне:

Құрылғының құнын, жөндеу жұмыстары мен көлік қызметтерін қосады. [1]

Жалпы қаржы салымдары:

К= К_құр+К_ж+К_к (6.1)

Мұндағы: К_құр – құрылғыға жұмсалатын шығын;

К_ж – құрылғыны жөндеуге жұмсалатын қаражат шығындары;

К_к – құрылғыны жеткізуге жұмсалатын қаражат шығындары;

6.1-ші кесте- Құрылғы шығындары

Атауы	Саны	Бағасы, теңге	Қосындысы, теңге
Тұрақты санағыш	2	210 000	420 000
RFID-принтері	1	280 000	280 000
Ықшам санағыш	3	200 000	600 000
Ұрлыққа қарсы қақпа	2	110 000	220 000
RFID-таңбалар	12 000	75	900 000
ДК қосылу үшін БҚ	1	13 500	13 500
Барлығы			2 433 500

ДК- дербес компьютер;

БҚ- бағдарламалық қамтамасыздандыру.

Көлік шығындары[1]:

К_к = К_құр ∙ 0,05= 2 433 500∙0,05 = 121 675 теңге (6.2)

6.2-ші кесте- Қаржы шығындары

Көрсеткіш атауы	Сомасы, теңге
Құрылғы шығындары	2 433 500
Жөндеу жұмыстарына қаржы салымдары	121 675
Көлік шығындарына қаржы салымдары	121 675
Жалпы қаржы салымдары	2 676 850

Жалпы қаржы салымдары:

К= 2 433 500+121 675 +121 675= 2 676 850 теңге

2. Пайдалану шығындарын есептеу

Байланыс қызметтерін көрсету үдерісі, кәсіпорынның шығындарын талап етеді. Жыл ішіндегі шығын көлемі жылдық пайдалану шығынын немесе нақтылы өндірістік өзіндік құнын көрсетеді. [1]

Э_ш= Э_н +М +А + ЕТҚ + С_Н + Н +Ү, (6.3)

Мұндағы, Э_н – электр қуатына кеткен шығындар;

М – материалдық шығындар және қосалқы бөлшектер

А – өтемпұл аударымдары

ЕТҚ – еңбекті төлеу қоры;

С_Н – әлеуметтік салық;

Н – несиелерді төлеу;

Ү–үстеме шығындар (басқарушылық, шаруашылық, жұмысшыларды оқыту үшін шығындар, көлік шығындары).

ЕТҚ = З_нег + З_қос, теңге (6.4)

Мұндағы, З_нег– негізгіеңбек ақы;

З_қос – қосымша еңбек ақы.

6.3-ші кесте- Қызметкерлердің еңбек ақысы

Атауы	Саны	Айлық еңбек ақы, теңге	Жылдық еңбек ақы, теңге
Инженер-бағдарлама жасаушы	1	180 000	2 160 000
Қойма қызметшісі	2	95 000	2 280 000
Барлығы	3	275 000	4 440 000

Қосымша еңбек ақы негізгі еңбек ақыдан 20% құрайды [2]:

З_қос= 4 440 000 ∙ 0,2 = 888 000 теңге

Онда ЕТҚ [2]:

ЕТҚ =4 440 000 +888 000 = 5 328 000 теңге

Зейнетақы аударымдары ЕТҚ-ның 10% құрайды:

ПФ = 0,1∙ЕТҚ , теңге (6.5)

ПФ = 0,1∙ 5 328 000 = 5 328 00 теңге

Әлеуметтік салық еңбек ақы қорының 11%құрайды:

С_н = 0,11  ЕАҚ , теңге (6.6)

С_н = 0,11  5 328 000 = 586 080 теңге

Байланыс саласы үшін өтемпұл аударымдарының нормасы бір жылға 25% дейін барады. Өтемпұл нормасын 20% деп алайық:

А_о = К ∙НA /100 % (6.7)

А_о = 2 676 850 ∙0,2 /100 % = 535 370 теңге

Материалды және қосалқы бөлшектер мен жөндеу шығындары, қаржы салымының 0,5% құрайды:

М = К∙ 0,5 % /100% (6.8)

М = 2 676 850 ∙ 0,5 /100 = 13 384,25 теңге

Электр қуат шығындары:

Э= З _{құр.эл.қ}+ З _{қос.қаж} (6.9)

З _{құр.эл.қ} =W∙ S∙ T (6.10)

Мұндағы, S- 15 теңге– 1 кВт-сағаттың бағасы;

S – пайдаланатын қуат;

T – жұмыс уақыты (8760 сағ/жылына).

Дербес компьютерді қоса, жалпы пайдаланатын қуат – 400 Вт.

З _{құр.эл.қ} =W∙ S∙ T= 15 ∙0,4∙ 8760 = 52 560 теңге

Қосымша қажеттіліктерге қажетті электр қуатының шығындары құрылғының электр қуат шығынының 5%құрайды:

З _{қос.қаж} =0,05∙ З _{құр.эл.қ} (6.11)

Қосымша қажеттіліктерге өажетті электр қуатының шығындарын есептейік:

З _{қос.қаж} =0,05∙52 560 = 2 628 теңге

Онда, электр қуатына кететін шығын көлемі:

Э= 52 560 + 2 628 = 55 188 теңге

Үстеме шығындар өзіндік құнның 75% құрайды:

Ү= 0,75 ∙С (6.12)

6.4-ші кесте- Жылдық пайдалану шығындары (үстеме шығындарды ескермеген кезде)

Көрсеткіш	Бағасы, теңге
ЕТҚ	5 328 000
Әлеуметтік салық	586 080
Өтемпұл аударымдары	535 370
Материалдық шығындар	13 384,25
Электр қуат шығыны	55 188
Пайдалану шығындары:	6 518 022,25

Үстеме шығындарды анықтайық (6.12) формула бойынша:

Ү= 0,75 ∙6 518 022,25= 4 888 516,688 теңге

Осылайша, жылдық пайдалану шығындары:

Э = 6 518 022,25+ 4 888 516,688 = 11 406 538,94 теңге

6.1-ші сурет- Жылдық пайдалану шығындары

2. Кәсіпорын табысын есептеу

Кәсіпорын табысы- көрсетілетін қызметтер үшін алынатын ақшалай қаражат. Қойма жұмысшыларын қысқарту болған. Нәтижесінде, кәсіпорынның жалпы табысы [1][2]:

ΣД= ФОТ + Ос – ЗР (6.13)

Бір жыл үшін еңбек ақы:

6.5-ші кесте- Қысқартылған жұмысшылардың еңбек ақысы

Атауы	Саны	Айлық еңбек ақы, теңге	Жылдық еңбек ақы, теңге
Қойма қызметшісі	3	95 000	3 420 000
Сұрыптама бөлімшесінің қызметшісі	2	80 000	1 920 000
Инженер	1	100 000	1 200 000
Барлығы	2	275 000	6 540 000

Қосымша еңбек ақы негізгі еңбек ақыдан 20% құрайды:

З_қос= 6 540 000∙ 0,2 = 1 308 000 теңге

Онда ЕТҚ:

ЕТҚ = 6 540 000+1 308 000 = 7 848 000 теңге

Зейнетақы аударымдары ЕТҚ-ның 10% құрайды:

ПФ = 0,1∙ЕТҚ , теңге (6.5)

ПФ = 0,1∙ 7 848 000 = 784 800 теңге

Әлеуметтік салық еңбек ақы қорының 11%құрайды:

С_н = 0,11  ЕТҚ , теңге (6.6)

С_н = 0,11  7 848 000 = 863 280 теңге

Қысқарған үшін өтем:

ЗР = 95 000+ 60 000+100 000 = 175 000 тенге

Онда табыс:

ΣД= 7 848 000 + 863 280 –275 000 = 8 436 280 тенге

4. Өтімділік мерзімін есептеу

Өтелу мерзімін есептеу үшін жалпы экономикалық тиімділіктің мәнін білу қажет.

Абсолюттік экономикалық тиімділік табыс пен қаражат салымдарының арасындағы қатынасы ретінде анықталады [3]:

Е= (6.7)

Мұндағы: П – пайда;

К- қаражат салымдары.

Пайда мына формуламен анықталады [3]:

П  Д  Э , теңге (6.8)

П = 8 436 280 –6 518 022,25= 1 918 257,75 теңге

Таза пайда мына формуламен анықталады:

П ' = П∙0,2, теңге = 1 383 651,55 теңге (6.9)

Е =∙100% (6.10)

Е =∙100%= 68,6

Е = 68,6 %

Есептік өтелу мерзімі тиімділікке кері шама ретінде анықталады:

Т = ∙100% (6.11)

Т = ∙100% ≈ 1,5 жыл

Бұл бөлімде қаржы салымдары, пайдалану шығындары, электр қуатының шығыны, материалды шығындар, еңбек төлеу қоры, өтемпұл аударымдары, үстеме шығындар, табыс және экономикалық тиімділік көрсеткіштерінің көлемі анықталды.

Алынған нәтижелердің сараптамасы бойынша: өтелу мерзімі -1 жыл 5 ай; жылдық пайдалану шығыны- 6 518 022,25 теңге; кәсіпорын табысы - 8 436 280 теңге құрайды.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Базылов К.Б., Алибаева С.А., Бабич А.А. Методические указания по выполнению экономического раздела дипломной работы бакалавров для студентов всех форм обучения специальности 050719

2. – Радиотехника, электроника и телекоммуникации. – Алматы: АИЭС, -2009. -19 с.

3. Голубицкая Е.А. Экономика связи: М.: -Ирмас, 2006.

4. Планирование на предприятии Е.Г.Непомнящий., конспект лекций: ТИУиЭ, 2011.

5. В. Тимошенко, А. И. Бродовский УДК 025.8:003.295.6И. Технология радиочастотной идентификации