2. Деректер банкіндегі қолданылатын тілдер: деректерді сипаттау тілі, деректерді түрлендіру тілі, сұраныс тілі.

Деректер банкінде қолданылатын тілдер МҚ-ын жобалау және құру бойынша CODASYL америкалық коммитетимен құрырылған.

Деректерді сипаттау тілі (DDL - Data Definition Language), абстракцияның әр түрлі деңгейлерінде (сыртқы, логикалық және ішкі) мәліметтерді сипаттауға арналған. Мәліметтер қорын сипаттау тілі сыртқы деңгейде қолданушылардың талаптарын сипаттау үшін және МҚ-ның инфологиялық үлгісін құру үшін қолданылады.

Мәліметтер қорын сипаттау тілінің құрамында МҚБЖ-нің ерекшеліктеріне қарай келесі тілдердің кейбіреуі немесе барлығы қолданылады: схемаларды сипаттау тілі, ішкі схемаларды сипаттату тілі, сақталынатын мәліметтерді сипаттау тілі, сыртқы мәліметтерді сипаттау тілі.

DDL мәліметтермен емес, мәліметтер қорының объектілерімен жұмыс жасайды. Объектілерге кесте, көрініс, индекс, тізбек (sequence), синоним жатады. DDL командалары: CREATE (объектіні құру), ALTER (объектіні өзгерту), TRUNCATE (кестедегі барлық жазбаларды жою), DROP (объектіні жою), RENAME (объектінің атын өзгерту).

Мәліметтерді түрлендіру тілі (DML - Data Manipulation Language) мәліметтерді өңдеу және түрлендіру үшін қолданылады. DML базалық немесе автономды бола алады.

DML екі үлкен топқа бөлінеді: процедуралық және процедуралық емес. Процедуралық тілдерді қолданғанда нәтиже алу үшін қандай әрекеттерді қандай объектілерге орындау керек екенін көрсету керек. Процедуралық емес тілдерде жауапқа қалай жету керек екені емес, жауапқа не алу керек екені көрсетіледі.

Процедуралық емес тілдерге реляциондық есептеулерге негізделген тілдер жатады. Ол SQL тілі. Мәліметтерді енгізу, өзгерту және жою операциялары DML командалары болып табылады. DML командалары: INSERT, UPDATE, DELETE.

Қазіргі МҚБЖ-лерінде МҚ-ындағы мәліметтерді іздеу процедурасын жеңілдету үшін сұраныс тілі қарастырылған. Кең таралған сұраныс тілдері SQL және QBE болып табылады.

Мысалы: INSERT INTO Persons (P_Id, LastName, FirstName) VALUES (5, 'Tjessem', 'Jakob')

SQL (Structured Query Language – құрылымдық сұраныс тілі) сұраныс тілі 70-жылдардың басында реляциондық мәліметтер қорын басқару жүйесін құру жобасының шеңберінде IBM фирмасымен құрылған. SQL тілінің құрамы: Реляциялық операциялар. Мәліметтермен күрделі әрекеттер тілінің бұйрықтары. SQL тілі кестеде сақталынатын байланысқан ақпараттар жиыны болатын мәліметтердің реляциялық қорын құруға және жұмыс жасауға мүмкіндік береді. SQL сұраныстардың көмегімен келесі негізгі операцияларды орындауға болады: мәліметтерді модификациялау(өзгерту), жазбаларды жою, жаңа жазбаларды енгізу, мәліметтердегі есептеулерді жүргізу, мәліметтерді таңдау.

Мысалы:

SELECT *

FROM shop

WHERE price = ( SELCT MAX(price) FROM shop )

QBE тілі (Query By Example) – кесте түріндегі үлгі бойынша сұраныстар тілі. Қолданушы МҚ-ына сұранысты анықтау үшін жүйе ұсынған QBE кестесін толтыру керек және іздеу мен мәліметтерді таңдау критерийлерін анықтау қажет.

3. Деректер қорының түсінігі мен анықтамасы. Дқ-ның архитектурасының түсінігі.

Деректер қоры - өзіндік құрылымы белгілі, деректерді сипаттаудың, сақтаудың және өзгертудің жалпы принциптеріне сүйенген қағидалар арқылы байланысқан деректердің жиыны. ДҚ-н жай деректер жиынынан ажыратудың 3 жолы бар:

1)ДҚ арнайы бір есептеуіш техникасында сақталады және өңделеді.

2)ДҚ-дағы деректер жақсы құрылымдалған, негізгі элементтері ерекшеленген, типтері мен олардың арасындағы байланыстар анықталған, мүмкін болатын операцияларға шектеулер қойылған.

3)Деректерді өңдеу мен іздеу қамтылған. Деректер қоры негізгі және туынды обьектілерден тұрады.

Негізгі обьектілерге:

Өріс – деп обьектінің данасының белгілі бір сипаттамасын бір текті анықтайтын, екі өлшемді кестенің бағанын айтады.

Жазба – дегеніміз обьектінің нақты данасының деректерінен тұратын екі өлшемді кестенің жолы.

Кесте –өрістер мен жазбалардан тұратын үлгі, сұраныс, қорытынды есеп және т.б обьектілерді құру үшін қолданылатын бастапқы деректердің жиыны.

МS Access-тің туынды обьектілеріне:

Сұраныс– бір немесе бірнеше байланысқан кестелерден қажетті деректерді табу үшін құрылады.

Қорытынды есепті баспаға шығатын құжатты жасау үшін құрады.

Үлгілер қордағы өзара байланысқан кестелерге деректерді енгізу және оларды ыңғайлы түрде қарап шығу үшін құрылады.

Сонымен қатар макростар мен модульдер, олар осы процестерді автоматтандыру мүмкіндігін туғызып, жаңа меню жүйесін, сұқбаттасу терезелерін құру үшін қолданылады

(BD-СУБД - ДББЖ). Басқару жүйесі дегеніміз - көлемді деректер жиынын тұтынушыларға ыңғайлы түрде бейнелеп, белгілі бір форматта сақтап қана қоймай, оны ары қарай өңдеуге арналған программалар кешені. ANSI/SPARC деген архитектура бар, бірақ барлық ДҚ жүйесі бұл архитектураға бағынуы шарт емес, мысалға кішігірім жүйелер бұл архитектураның кейбір функцияларын көтермейді, сонда да көп ДҚ осы архитектурамен орындалады. ДҚБЖ архитектурасының 3 деңгейін қарастырады:

1. Ішкі(физикалық)- физикалық құрылғыларда мәлімет сақтау жолдарымен байланысты, бітпейтін адрестік кеңістіктен тұрады.

2. Сыртқы(Қолданушылық) - әр қолданушыға ақпаратты көрсетудің жолдарымен байланысты. Әр қолданушы үшін ДҚБЖның өз тілі болуы мүмкін, қолданбалы программист үшін программалау тілі, қолданушы негізгі үшін формалардан тұратын меню.

3. Концептуалды(логикалық)- алдыңғы екі кезеңнің аралық кезеңі, бұл ДҚ барлық ақпаратын абстрактілі түрде көрсету. Деректер схема түрінде сақталады.