1.Насельництва на тэр. Б у эпоху кам,бронз и жалез вякоу.

Каменны век.1 млн гадоў назад на планеце пачалася эпоха Вялікіх аблядненняў. Паводле гэтага на територии Беларусі істотна змяніўся жывёльны і раслінны свет. У лясах усё большае месца займаюць іглічныя пароды дрэў. Сярод іх знаходзілі сховішча і нажыву лясныя быкі, ласі, мядзведзі, ваўкі, коні, бабры. Праўда, трапляліся і незвычайныя для нас жывёлы - маманты і насарогі.

Прыкладна 90 тыс. гадоў назад пачалося апошняе аблядненне. На поўдзень папаўзлі леднікі і вечная мерзлата скоўвала зямлю. Вось у такіх умовах і адбылося першае, вядомае навукоўцам, пранікненне старажытнага чалавека на тэрыторыю Беларусі. Слядоў селішчаў тых часоў пакуль не знойдзена, але ў некаторых месцах беларускага Прыдняпроўя знойдзены крамянёвыя прылады - наканечнікі, скрэбла, разакі. Яны належалі старажытным людзям неандэртальскага тыпу, якія 100-40 тыс. гадоў назад засялялі Еўропу. Першыя жыхары яшчэ істотна адрозніваліся ад нас свамі - былі прысадзістыя, буйнога складу тулава, з выступаючым ілбом і скошаным падбародкам. Аднак яны ўжо распальвалі вогнішчы, каб абагрэцца і засмажыць мяса, умелі будаваць нешта падобнае на жыллё, затулялі цела шкурамі, з крэмню і костак рабілі неабходныя для працы і палявання рэчы. Неандэртальцы ўжо маглі зразумець адзін аднаго з дапамогай слоў, што было асабліва неабходна пры калектыўным паляванні. Гэтак жа яны мелі нейкі зародак рэлігіі, бо памерлых хавалі ў магілах.

Каля 40-35 тыс. гадоў назад на змену неандэртальцам прыходзяць людзі крэманьёнскага тыпу, якія вонкава амаль не адрозніваліся ад сённяшніх еўрапейцаў. У перыяд паміж 26-23 тыс. гадоў назад крэманьёнцы на даволі працяглы час пракраліся на поўдзень Беларусі. Пад шматмятровымі пяшчанымі наносамі археолагі знайшлі поруч вёсак Юравічы Калінкавіцкага і Бeрдыж Чачэрскага раёнаў дзве стаянкі таго часу. Яны адносяцца да позняга каменнага веку - палеаліту.

Аднак і другая спроба першабытнага чалавека замацавацца на тэрыторыі Беларусі патрывала няўдачу. 19-18 тыс. гадоў назад ляднік дасягнуў раёнаў сёняшніх Гародні, Вілейкі, Оршы. Нават летнімі месяцамі на поўдні Беларусі здараліся замаразкі. У такіх невыносна суровых умовах існаванне краманьёнцаў спынілася. 12 тыс. гадоў назад, у самым канцы палеаліту, з поўдня і захаду на зямлю Беларусі прыйшлі плямёны паляўнічых на паўночных аленяў. Гэта было качавое насельніцтва, бо яго асноўная здабыча мігравала. Асноўнай іх зброяй стаў лук са стрэламі.

10 тыс. гадоў назад скончыўся ледніковы перыяд і наступіў сярэдні каменны век - мезаліт. Пачало патроху цяплець, а раслінны і жывёльны свет паступова стаў падобны на сучасны. З пацяпленнем паўночныя алені адступілі далёка на поўнач. Услед за імі накіравалася і значная частка насельніцтва, якая спецыялізавалася на паляванні. Іншыя ж групы паляўнічых пачалі абвыкаць да ўмоў жыцця сярод лясоў, якія ўсе гусцей пакрывалі тэрыторыю Беларусі. Ва ўмовах цёплага клімату, пры незлічонай колькасці азёр, густой сетцы рэк істотнае значэнне набывае і рыбалоўства. Рыбу пачынаюць лавіць не толькі гарпунамі, але і вудамі з касцянымі кручками. Гэтак жа тым часам з'яўляюцца і плеценыя сеткі.

У IV тыс. да н.э. у гісторыі першабытнага насельніцтва Беларусі пачаўся заключны перыяд каменнага веку - неаліт. Ён працягваўся каля 2 тыс. гадоў і характарызаваўся важнымі зменамі ў жыцці нашых продкаў. У неаліце навучыліся ляпіць посуд з гліны, пачалі здабываць крамень з шахт. Аднак найважным дасягненнем гэтага перыяду стала зараджэнне і распаўсюджанне земляробства і жывёлагадоўлі.

Жалезны век на Беларусі. У VII стагоддзі да н.э. на землях Беларусі бронзавы век змяніўся жалезным. Тым часам нашы продкі навучыліся здабываць з балотнай руды жалеза. Гэта сыравіна распаўсюджана ў шматлікіх месцах, таму жалеза атрымлівалі шмат і яго хапала для стварэння самых розных рэчаў - сякер, сярпоў, нажоў, наканечнікаў стрэл і коп'еў, рыбалоўных гаплікаў і г.д. У эпоху жалезнага веку наша грамадзтва істотна змянілася і развіццё яго паскорылася.

Жалеза адкрыла чалавецтву шлях да будучых вышыняў цывілізацы . Тагачасны чалавек атрымліваў жалеза ў адпаведных домніцах. Гэта былі звычайна стажкаватыя гліняныя збудаванні, часам заглыбленыя ў зямлю, памерам каля паўметра, часам крыху большыя. У нізе домніц знаходзіліся невялікія адтуліны з глінянымі трубкамі, праз якія куранымі мяхамі дзьмулі паветра. Зверху мелася большая дзірка для выхаду дыму. У домніцу пачарговымі пластамі змяшчалі драўнінны вугаль i перацёртую ў парашок руду. Працуючы надуўнымі мяхамі, можна было распальваць модны агонь i даводзіць тэмпературу ў збудаванні да 1200 градусаў. Пры такой гарачыні пачыналася хімічная рэакцыя i з руды выдзялялася жалеза. Яно асядала на дно домніцы i спякалася ў порыстую блінападобную крыцу памерам у 20-30 см. Калі працэс такой «варкі» жалеза заканчваўся, домніцу разбіралі i даставалі крыцу. Аднак у ёй яшчэ заставалася шмат шлаку-жужала. Яго выдзялялі прапальваннем у горнах i пракоўкай на каменных кавадлах. Часам такое жалеза мнагакратна награвалі i пракоўвалі, каб атрымаць сталь. Сталёвыя рэчы былі вядомыя на Беларусі ўжо ў пачатку жалезнага веку. Пры раскопках амаль кожнага паселішча знаходзяць сляды здабычы жалеза — развалы домніц, жужала, абломкі крыц. Шмат сустракаецца i розных каменных брускоў, якімі даводзілі да ладу металічныя вырабы.

Жалезны век - быў пераваротным перыядам у гісторыі чалавецтва. Адбываюцца істотныя змены ў гаспадарчай дзейнасці, этнічным складзе насельніцтва, грамадскіх адносінах і светапоглядзе людзей. У жалезным веку тэрыторыю Беларусі засялялі плямёны, якія навукоўцы адносяць да розных археалагічных культур і вылучаюць па асаблівасцях узвядзення жылля, пахавальнага абраду, па форме і арнаментацыі посуду, упрыгожванням, месцазнаходжанню селішчаў і г.д. Паўднёвы ўсход Беларусі і прылеглую частку сучаснай Украіны займала мілаградская культура (VII - III стст. да н.э. ад назвы вёскі Мілаграды Рэчыцкага раёна Гомельскай вобласці). Помнікі прадстаўлены неўмацаванымі (паселішчы) і ўмацаванымі (гарадзішчы) селішчамі. У іх добра была развіта апрацоўка жалеза і бронзы. Памерлых хавалі ў курганах ці грунтавых магілах па абрадзе трупаспалення. Этнічная прыналежнасць «мілаградцаў» застаецца спрэчнай: або славяне, або балты, ёсць версіі і пра іх блізкасць да скіфскага насельніцтва. У III - II стст. да н.э. у рэгіёне, займаным «мілаградцамі», распаўсюджваюцца помнікі зарубянецкай культуры. Цэнтральную і паўночна-заходнюю частку Беларусі ў раннім жалезным стагоддзі займалі плямёны штрыхавой керамікі (VII - VI стст. да н.э. - IV - V стст. н.э.). Насельніцтва жыло на гарадзішчах, у вялікім наземным жыллі. На ўсход ад культуры штрыхавой керамікі вылучаюцца групы помнікаў пад назвай днепра-двінскай культуры (VIII у. да н.э. - IV -V стст. н.э.).

У V - II стст. да н.э. на тэрыторыі Беларусі склаліся племянныя аб'яднанні яцвягаў і дайнова (на захадзе Беларусі), літва (на поўначы), голядзь і летыгола (на ўсходзе). З захаду на тэрыторыю Брэсцкай вобласці перасяліліся позднелужыцкія плямёны ўсходне-поморскай культуры. Некаторыя даследнікі лічаць іх першымі славянамі на Беларусі. У шэрагу выпадкаў насельніцтва розных культур змешвалася.

Такім чынам, балцкі перыяд гісторыі Беларусі - гэты час распаўсюду на беларускіх землях індаеўрапейцаў з іх асноўнымі заняткамі - земляробствам і жывёлагадоўляй, час асіміляцыі неалітычнага насельніцтва. Мясцовае насельніцтва паступова трансфармуецца ў індаеўрапейцаў-балтаў, адначасова аказваючы вызначаны ўплыў на іх мову і культуру. Бронзавы век на Беларусі. Напачатку II тысячагоддзі да н.э. на тэрыторыі Беларусі людзі навучыліся выпловлять медзь і бронзу і ў нашай першабытнай гісторыі наступіў бронзавы век, які працягваўся амаль паўтара тысячагоддзі. Аднак з-за адсутнасці мясцовай сыравіны першых металічных вырабаў сустракалася мала. Гэта былі галоўным чынам упрыгожванні, шыла, сякеры, наканечнікі для коп'яў.

Бронзавы век характэрны далейшым пашырэннем і развіццём земляробства і жывёлагадоўлі, першабытнай металургіі і кременедобычи, што ў сваю чаргу вяло да зараджэння маёмаснай няроўнасці, да росту значэння мужчынскай працы ў сацыяльна-гаспадарчым жыцці роду і племя. Назапашванне прадуктаў, металу, кременя, рост значэння ўрадлівай зямлі і радовішчаў карысных выкапняў прыводзілі да павелічэння ўзброеных сутычак і войн з мэтай рабавання і захопу тэрыторый. У бронзавым веку існаваў і даволі шырокі абмен паміж рознымі рэгіёнамі, часамі нават вельмі далёкімі адзін ад аднаго. Так, з Прыбалтыкі на Беларусь трапляў бурштын, у зваротным кірунку ішоў крамень.

Першыя металічныя вырабы былі вельмі дарагімі. Найбуйныя з іх аздабляліся рэльефнымі ўзорамі. Авалоданне сакрэтамі выплаўлення медзі і бронзы мела найвелізарнае значэнне для цывілізацыі. Чалавек навучыўся сам, па сваёй волі, ствараць новы матэрыял. Гэтым адкрыўся шлях да здабычы і выкарыстанню ўсё новых металаў, і сярод іх найважнага - жалеза.

Да канца III тыс. да н.э. на поўначы Беларусі з'яўляюцца плямёны угра-фінаў, якія пачалі займацца земляробствам і жывёлагадоўляй. Да канца II тыс. н.э. на тэрыторыю Беларусі сталі пранікаць індаеўрапейцы - шматлікія плямёны жывёлагадоўцаў-качэўнікаў, якія жылі першапачаткова ў Малой Азіі. Падчас рассялення на тэрыторыі Еўропы, у выніку змешвання індаеўрапейцаў з мясцовымі плямёнамі паўсталі тры народы - германцы, славяне і балты. Балцкія плямёны пачалі паступова асвойваць на мяжы III і II тысячагоддзі да н.э. тэрыторыю Беларусі. На поўдні і паўднёвым усходзе балты межавалі са скіфамі, сарматамі, на поўначы і паўночным усходзе іх суседзямі былі фіна-угрскія плямёны, на захадзе - славяне і германцы.

2.Полацкае и Тураускае княствы- першы дзярж утв на тэр Б. Полацкае княства. Кансалідацыя групіроўкі крывічоў у Беларускім Падзвінні ўжо ў канцы VIII стагоддзя завяршылася утварэннем іх асобнага княства, цэнтрам якога стаў Полацак. Пра Полацак упершыню гаворыцца ў "Аповесці мінулых гадоў" у 862 г. Летапісец адзначыў, што Полацак, як і Смаленск, былі заснаваны крывічамі.

У апошняй чвэрці X у. ішла зацятая барацьба за вялікакняжацкі пасад паміж сынамі Кіеўскага князя Святаслава і Кіеўскім князем Яраполкам, Наўгародскім князем Уладзімірам. Кожны з іх імкнуўся мець Полацкае княства сваім саюзнікам. З гэтай мэтай Уладзімір вырашыў жаніцца на дачцы Полацкага князя Рагвалода Рагнедзе, але сустрэў з яе боку рашучую адмову. Тады Ўладзімір захапіў Полацак, забіў Рагвалода, сілай узяў сабе ў жонкі Рагнеду і стаў Вялікім Кіеўскім князем. У найбуйныя гарады ў якасці сваіх намеснікаў Уладзімір накіраваў сваіх сыноў. Яго сын ад Рагнеды Ізяслаў атрымаў Полацак.

Пасля смерці Ізяслава ў Полацку княжылі яго сыны і ўнукі. Найвышэйшага росквіту Полацкае княства дасягнула пры князю Брачыславе (1001-1044гг.) і Ўсяславе (Чарадзею) (1044-1101 гг.). Тым часам пашырэлі межы княства. Яно займала тэрыторыю цяперашняй Віцебскай вобласці, паўночную частку Менскай і некалькі суседніх раёнаў. У васальнай залежнасці ад княства былі землі, якія распасціраліся па ніжняй плыні Заходняй Дзвіны, дзе знаходзіліся гарады Кукенойс і Герцике. Палачане кантралявалі гандлёвы шлях «з вараг у грэкі», збіралі даніну з балцкіх плямёнаў.

Паміж Полацкам і Кіевам вялася барацьба, якая працягвалася з перапынкамі больш 100 гадоў. Полацкія князі двойчы займалі Ноўгарад, вялі барацьбу за Пскоў і Смаленск. У 1067г. адбылася бітва на рацэ Няміга, ішла вайна з Уладзімірам Манамахам. У 1127г. сын Манамаха Вялікі князь Кіеўскі Ізяслаў арганізаваў вялікі паход кааліцыі паўднёва-рускіх князёў супраць Полацку. Затым полацкая зямля распалася на ўдзельныя княствы: Полацкае, Менскае, Друцкае, Изяславское, Лагойскае і інш.

У другой палове XII у. ва ўсходнюю Прыбалтыку сталі пранікаць крыжакі. Продкі латышоў і эстонцаў да гэтага часу не мелі сваёй дзяржаўнасці і былі язычнікамі. Паўночная небяспека з боку нямецкіх крыжовых ордэнаў была замаскіравана місіянерскай дзейнасцю. У 1186г. полацкі князь Уладзімір дазволіў немцу Мейнарду весткі хрысціянскую працу сярод падпарадкаваных Полацку ліваў. Крыжакоў цікавіла не гэтулькі місіянерства, колькі заваёва новых земляў у Прыбалтыцы.

У 1201 г. пры біскупе Асберте (з дазволу полацкага князя) была пабудавана крэпасць Рыга. У 1202 г. тут быў створаны пры дапамозе рымскага таты ордэн мечнікаў, які ў 1237 г. стаў звацца Лівонскім. З'яўленне нямецкіх крыжакоў у Прыбалтыцы стала пагражаць полацкім князям стратай гэтых земляў. Таму ўлетку 1203 г. лютва Полацкага князя Ўладзіміра Ўсяславіча абсадзіла нямецкія крэпасці Ікскюль і Гольм. Але гэты паход быў няўдалым. У 1208 г. крыжакі захапілі Кукенойс, у 1209 г. разрабавалі і спалілі Герцике.

Каб супрацьстаяць небяспекі, Полацак і Віцебск усталявалі сувязь з Наўгародскай зямлёй, што дазволіла ім вырабіць паразу шведам на Няве ў 1240 г., і 5 красавіка 1242 г. разбіць нямецкіх крыжакоў на Чудскім возеры. У 1260 г. літоўцы разам з рускімі і беларускімі войскамі вырабілі паразу крыжакам на возеры Дурбе. Такім чынам, кааліцыі ўсіх сіл паўночнай часткі Еўропы атрымалася абараніць сваю незалежнасць.

ХРАНАЛОГІЯ АСНОЎНЫХ ПАДЗЕЙ

Сярэдзіна X ст. Утварэнне Полацкага княства, першай старажытнабеларускай дзяржавы.

Каля 980 г.

Летапісныя звесткі пра князя Рагвалода.

988-1001 гг. Княжанне ў Полацку Ізяслава.

992 г. Утварэнне Полацкай епархіі.

1003-1044 гг. Княжанне ў Полацку Брачыслава Ізяславіча.

1044-1101 гг. Княжанне Усяслава Чарадзея.

1050-1055 гг. Будаўніцтва ў Полацку Сафійскага сабора. Тураўскае княства. Тураўскае княства ўтварылася на тэрыторыі паўднёвай Беларусі ў басейне Прыпяці і яе прытокаў. Сталіца княства - горад Тураў (мабыць заснавана князем Турам) згадваецца ў летапісы пад 980 г. Да канца X у. Тураўскае княства развівалася як самастойнае. Тут кіравала дынастыя князёў. З канца X у. у Тураве княжыць сын Вялікага князя Кіеўскага Святаполк, які вёў барацьбу за самастойнасць княства. З 1054 г. па 1119 г. Тураўскім княствам валодалі князь Ізяслаў (сын Яраслава Мудрага) і яго сыны. З 1113 г. княства перайшло да спадчыннікаў В. Манамаха. У 50-е гады XII ст. Тураўскім княствам авалодаў Юры Яраслававіч, які вярнуў княства дынастыі князя Ізяслава. Асаблівасцю грамадска-палітычнага ладу Тураўскага княства была наяўнасць у горадзе і князя, і пасадніка, што было яшчэ характэрна толькі для Ноўгарада Вялікага.

Тым часам жыхары Беларусі аказалі зацяты супраціў мангола-татарам, калі яны, спусташаючы Русь, рушылі ў 1240 - 1242 гг. на Захад. Флангавыя атрады Батыя прайшлі праз паўднёвую частку Беларусі, спустошылі і разрабавалі Мазыр, Тураў, Пінск, Брэст. У сярэдзіне і другой палове XIII у. мангола-татары яшчэ не раз ажыццяўлялі набегі на беларускія і літоўскія землі, але заваяваць і падпарадкаваць іх ім не атрымалася. У канцы XII - пачатку XIV у. Тураўская зямля была цалкам далучана да Вялікага княства Літоўскаму.

Тураўскія падзеі

Вельмі паказальныя падзеі адбыліся каля 1013 г. у Тураве. Праўда, яны чамусьці не знайшлі свайго адбіцця ў кіеўскім летапісанні, і звесткі пра іх дайшлі да нас з чужаземных крыніц, а менавіта з «Хронікі» Дзітмара, біскупа мерзебургскага. Нам ужо вядома, што князем у Тураве быў пастаўлены Святаполк, адзін з сыноў Уладзіміра Святаславіча, хоць, паводле некаторых крыніц, ён мог быць і сынам Яраполка, з жонкай якога пасля перамогі над апошнім ажаніўся Уладзімір. Лічыцца, што Святаполк мог нарадзіцца ў 978— 980 гг.. Калі ён стаў тураўскім князем, як ужо адзначалася вышэй, дакладна невядома. Дзесьці ў прамежку 1008—1013 гг. ён ажаніўся з дачкою польскага караля Баляслава. Даследчыкі бачаць у гэтым, з аднаго боку, імкненне Уладзіміра замацаваць за сабою заваяванае ў палякаў (у такім выпадку маюць большую рацыю тыя, хто адносіць гэты шлюб да 992 г., бо тады Уладзімір заваяваў Чэрвенскія гарады), а з другога боку — імкненне Баляслава з дапамогай зяця ўзмацніць свой уплыў на ўсходзе.

Паводле Дзітмара, разам з жонкай Святаполка ў Тураў прыехаў і яе духоўнік, калабражскі біскуп Рэйнберг, задачай якога хутчэй за ўсё і было садзейнічаць пранікненню і пашырэнню інтарэсаў Баляслава. Ён нібыта зблізіўся з Святаполкам і з ведама Баляслава пачаў падбухторваць тураўскага князя да прыняцця лацінства і выступлення супроць бацькі. Але апошні даведаўся пра гэта і пасадзіў Святаполка ў цямніцу разам з жонкай і Рэйнбергам. Баляслаў у адказ на гэта збіраўся ісці супроць Уладзіміра, але з-за разладу з печанегамі паход прыпыніўся, магчыма, прычынай гэтага была і згода Уладзіміра на патрабаванне Баляслава вызваліць Святаполка.

Старая гістарыяграфія гэтыя падзеі разглядала толькі ў святле кіеўска-польскай барацьбы. Але ніяк нельга забывацца і пра інтарэсы Турава. Калі Полацку належала вырашальная роля ў барацьбе Кіева і Ноўгарада, то Тураў займаў такое ж месца ў барацьбе Кіева з Польшчай. Але як Полацк меў свае ўласныя інтарэсы і вёў сваю ўласную палітыку, выкарыстоўваючы супярэчнасці Кіева і Ноўгарада, так і Тураў, нягледзячы на сваю залежнасць ад Кіева, таксама ніколі не забываўся пра свае інтарэсы і дзеля задавальнення іх мог іграць на супярэчнасцях Кіева і Польшчы і найперш уздзейнічаць на палітычныя паводзіны Святаполка. Пацверджаннем гэтаму можа быць і тое, што Святаполк і пасля, як быў выведзены з Турава, па-ранейшаму заставаўся яго князем, і, што самае важнае, ён падтрымліваў зносіны са сваімі прыхільнікамі тут. У час барацьбы з Яраславам ён збіраў, паводле Суздальскага летапісу, «вояў» у Тураўскай зямлі («в Пиньску»). У Дзітмара ёсць паведамленне, што Яраслаў, ваюючы з Святаполкам, заняў нейкі горад, пад якім, як мяркуюць некаторыя даследчыкі, трэба бачыць Тураў , што як быццам можа даказваць падтрымку гэтым горадам Святаполка. Хаця ўсё гэта не мае цвёрдага грунту, аднак магчымасць такога таксама нельга поўнасцю адмаўляць. Ва ўмовах гвалтоўнага далучэння паасобных гістарычных земляў пад уладу Кіева і назначаныя туды сыны вялікага князя маглі лёгка пранікацца мясцовымі інтарэсамі і станавіцца іх праваднікамі. Нават Яраслаў (стаўшы вялікім князем кіеўскім, ён жорстка караў за сепаратызм), седзячы ў Ноўгарадзе, рыхтаваў аддзяленне апошняга ад Кіева. Што ўжо тады гаварыць пра Святаполка, які сядзеў хоць і ў блізкай да Кіева зямлі, але вельмі ізаляванай ад яго прыроднымі ўмовамі, якая не магла не адчуваць усяго цяжару залежнасці.

Але якімі б для нас няяснымі і спрэчнымі ні былі падзеі 1013 г., у іх упершыню выявіліся вельмі важныя моманты нашай гісторыі: імкненне Турава да адасаблення ад Кіева, што пацвердзіць яго далейшая гісторыя; гэта першы зарэгістраваны крыніцамі факт суперніцтва Русі і Польшчы за адну з беларускіх земляў. У далейшым яно стане адным з неспрыяльных фактараў нашай гісторыі, які знаходзіцца ў шчыльнай сувязі з папярэднім — пачаткам барацьбы лацінства і праваслаўя за перавагу ў асяроддзі беларускага насельніцтва.

Непасрэдна з барацьбой Яраслава і Святаполка звязана і першае ўпамінанне горада Берасця (суч. Брэст). Іпацьеўскі летапіс паведамляе, што ў 1019 г. Святаполк, пацярпеўшы паражэнне ў барацьбе за велікакняскі пасад, уцякае за межы дзяржавы і на некаторы час спыняецца ў Берасці. На падставе гэтага даследчыкамі выказваецца меркаванне, што гэты горад з'яўляўся апошнім пунктам перад «ляцкай зямлёй» і што ён, пабудаваны на зямлі, скаланізаванай дрыгавічамі, першапачаткова ўваходзіў у склад Тураўскага княства. Археалагічныя матэрыялы дазваляюць датаваць перадмацерыковыя пласты старажытнага гарадзішча рубяжом X—XI стст. . Узнікненне горада на мысе пры ўпадзенні Мухаўца ў Зах. Буг было абумоўлена яго значэннем як пагранічнай крэпасці і апорным пунктам славянскага асваен-ня навакольнай тэрыторыі. Адначасова ён меў і важнае гандлёвае значэнне. Парубежнае становішча Берасця прыводзіла да таго, што горад з самага пачатку сваёй гісторыі стаў аб'ектам заваёўніцкіх нападаў з розных бакоў. Так, ужоНепасрэдна з барацьбой Яраслава і Святаполка звязана і першае ўпамінанне горада Берасця (суч. Брэст). Іпацьеўскі летапіс паведамляе, што ў 1019 г. Святаполк, пацярпеўшы паражэнне ў барацьбе за велікакняскі пасад, уцякае за межы дзяржавы і на некаторы час спыняецца ў Берасці. На падставе гэтага даследчыкамі выказваецца меркаванне, што гэты горад з'яўляўся апошнім пунктам перад «ляцкай зямлёй» і што ён, пабудаваны на зямлі, скаланізаванай дрыгавічамі, першапачаткова ўваходзіў у склад Тураўскага княства. Археалагічныя матэрыялы дазваляюць датаваць перадмацерыковыя пласты старажытнага гарадзішча рубяжом X—XI стст. . Узнікненне горада на мысе пры ўпадзенні Мухаўца ў Зах. Буг было абумоўлена яго значэннем як пагранічнай крэпасці і апорным пунктам славянскага асваен-ня навакольнай тэрыторыі. Адначасова ён меў і важнае гандлёвае значэнне. Парубежнае становішча Берасця прыводзіла да таго, што горад з самага пачатку сваёй гісторыі стаў аб'ектам заваёўніцкіх нападаў з розных бакоў. Так, ужо ў 1022 г. Яраслаў робіць паход пад гэты горад. Летапіс не паведамляе ні аб мэтах, ні аб выніках гэтага паходу, што і дало повад некаторым даследчыкам для меркавання, што Яраслаў рабіў гэты паход, каб вярнуць Берасце, захопленае ў 1020 г. Баляславам, і што дасягнуў гэтага ён толькі ў 1044 г.