16. Тэндэнцыи и дасягненне у развицци культуры б. У 17-18cт. У культурным развіцці Беларусі у 17-18 ст.Ст. Выразна выдзяляюцца два перыяды:

Першы - 17 – перш.палова 18 стст. У гэты час духоўнае і культурнае развіцце Беларусі адбывалася пад моцным уплывам контррэфармацыі і наступлення каталіцызму. Гэта выяўлялася ў росце колькасці каталіцкіх касцёлаў, скасаванні рэлігійнай талерантнасці, наступленні на іншыя рэлігійныя напрамкі Другі перыяд у развіцці культуры Беларусі ў складзе РП пачаўся ў 40-50гг. 18 ст. і працягваўся да канца 18 ст. Асаблівасцю гэтага перыяду было пранікненне на Беларусь ідэй Асветніцтва. Асветнікі выступалі супраць феадальна-царкоўнага светапогляду; выступалі за распаўсюджванне прыродазнаўчых і гуманітарных ведаў. Адукацыя і навука да сярэдзіны 18 ст. былі манаполіяй каталіцкай царквы і знаходзіліся ў руках розных каталіцкіх ордэнаў. У гарадах Беларусі было каля 20 езуіцкіх школ-калегіумаў. Буйнейшай навучальнай установай у ВКЛ была Віленская езуіцкая акадэмія, заснаваная ў 1579 годзе. Акрамя езуітаў свае школы на Беларусі мелі і іншыя каталіцкія ордэны. Выкладанне ў іх вялося на лацінскай і польскай мовах. На Беларусі дзейнічала шмат уніяцкіх школ, якія называліся базыліянскімі, навучанне там вялося на беларускай мове. У 70-я гады 18 ст. (1773 г.) у РП была праведзена шырокая рэформа у галіне асветы. Была створана Адукацыйная камісія, якая фактычна стала першым міністэрствам асветы. Згодна з новым Статутам народнай асветы школы набывалі свецкі характар, ад іх кіраўніцтва адхілялася духавенства. Значная месца адводзілася вывучэнню прадметаў фізіка-матэматычнага і прыродазнаўчага цыклаў. У цэлым, рэформа адукацыі у РП насіла прагрэсіўны характар і адпавядала патрэбам часу. Пэўны ўклад унеслі ўражэнцы Беларусі у развіццё навукі. Казімір Семяновіч упершыню у Еўропе распрацаваў шматступенчатую ракету. Свае адкрыцці ён выклаў у кнізе “Вялікае майстэрства артылерыі”. Ілля Капіевіч выдаў на рускай мове першы дапаможнік па матэматыцы, надрукаваў “граматыку лацінскую і рускую”, стаў стваральнікам новага грамадзянскага шрыфта, які сёння ўжываецца ў нашым пісьме. Марцін Пачобут-Адляніцкі - вучоны-прыродазнавец, астраном, вывучаў планету Меркурый. Казімір Лышчынскі напісаў трактат “Аб неіснаванні Бога”, за што быў спалены царкоўнікамі на кастры. Літаратура др. паловы 17 - пач. 18 стст. мела пераходны характар ад сярэднявечча да ідэй і форм новага часу. Знікаюць такія жанры як летапісы, палемічная проза. Нараджаюцца новыя - сатырычная проза (“Прамова Мялешкі”,”Ліст для Абуховіча” і інш), школьныя драмы на біблейскія сюжэты, інтермедыі, камедыі. У др. палове 18ст. беларускамоўная літаратура перажывае глыбокі крызіс. Большасць літаратурных твораў у гэты перыяд напісана на польскай мове.  Тэатральнае мастацтва ў 17-18 ст.ст. дасягнула высокага узроўню. Далейшая развіццё атрымалі ўсе віды тэатраў. ^ Тэатр скамарохаў, дзе выступалі вандроўныя народныя акцёры (песняры, дудары, гусляры, скрыпачы, штукары, павадары мядзедзяў). Працягваў развівацца лялечны тэатр-батлейка. У езуіцкіх навучальных установах з’явіўся школьны тэатр. Унікальнай з’явай беларускай культуры былі прыгонныя або магнацкія тэатры, якія стварыліся пры дварах магнатаў: Радзівілаў – у Нясвіжы, Сапегаў – у Ружанах, Агінскіх – у Слоніме, Тызенгаўзаў – у Гродне і інш. Музычнае мастацтва атрымала значнае развіццё. У гарадах Беларусі меліся музычныя ансамблі, былі створаны аркестры. Дзейнічалі некалькі музычных школ, самай вядомай з якіх была Нясвіжская школа Радзівілаў. У маёнтку Залессе калі Смаргоні пісаў сваю цудоўную музыку Міхаіл Клеафас Агінскі - аўтар славутага паланэза “Развітанне з радзімай”. У архітэктуры Беларусі 17-18 стст. найбольш поўна праявіўся стыль барока. Першым збудаваннем у гэтым стылі быў Нясвіжскі езуіцкі касцёл 16ст.(арх.- Бернардоні). Пазней з’яўляецца т.зв. “віленскае барока”, якое дапаўнялася мясцовымі архітэктурнымі традыцыямі (арх.Я.Глаўбіц). Напрыканцы 18 ст. пашыраецца палацава-паркавая архітэктура. Выяўленчае мастацтва развівалася у трох асноўных накірунках: іканапісанне, партрэтны жавапіс і манументальны жывапіс. Значнае развіццё атрымала беларуская графіка (чорна-белы малюнак).  Састаўной часткай беларускай культуры было дэкаратыўна-прыкладное мастацтва: разьба па дрэву, вырабы з саломкі, вытворчасць мастацкай керамікі, вырабы са шкла, з металу, мастацкае ткацтва (габелены-шпалеры, слуцкія паясы).

17.Уваходжанне Бел. ў склад Расiйскай Iмперыi. Унутраная паліт. расійскага урада на Бел. Пасля падз. РП тэр. Бел. ўвайш. ў склад Рас.. На бел. землi распаўсюдз. агульн. прынц. расiйс. кiрав.. Былi створ. наст. губернi: Мiнс., Магiл., Вiцеб., Гродз., Вiленс. – Зах. губ. Расii. Усе насель. прыводзiл. да прысягi, хто быў нязг. прысяг. – павiнен быў ў 3-мес. тэрмiн пакiн. межы i меў права прадаць нерухом.. Умацоўв. свае пазiц., урад Расii лiчыўся з гiст. адрозненн. Расii ад Зах. губ.. Такiмi адрозн. былi: узр. развiцця вытв. аднос. у Расii быў вышэйшы; Расiя развiв. ў цэнтралiзац., а РП – дэцэнтралiз., у Рас. тав.-граш. аднос. развів. хутчэй, калі сял. яшчэ сядзелі на паншчыне, У Рас. не было такой групы землеулад.-дроб. шляхта. Пагэт. палiт. царызму на 1-м этапе ў Бел. была вельмi памярк., асцяр.. Захоўвал. практ. ўсе ранейш. правы i прывiл.. Аднак было лiквiдав. права вета, шляхта згубiла правы на канфедэрацыi i права мець прыв. войска i ўласн. крэпасць. У 1777 г. адбылiся выб. павятов., губернс. кiраўн., былi створ. павятов. цi губернс. орг. кiраван.. У аднос. да катал. царквы праводзiл. вельмi асцярож. палiт.. Нават была ўтвор. катал. епархiя. Маемасць заставалася недатык-й. Забаранял. хрысцiць у сваю веру правасл.. У 1794 г. была ўстаноўл. мяжа яўр. аседл. на тэр. Бел. i iнш. землях. Яны сялiлiся толькi ў гар. i мяст., займ. рамяст. i гандл., забаранялася займацца земляробст. i купляць зямлю. Яны маглi запiсв. ў мяшчанс. i купецкае саслоўi з умовай выплаты падат. у двайным памеры. Асн. заканад. кодэксам быў статут ВКЛ 1588 года (да 1840 г.). Аднак рост незадавол. шляхты, катал. дух-тва прымусiла царызм дзейнiч. больш акт.: на Бел. ўводзiцца землеўлад. расiйскага дваранс. за кошт дзярж. фонду; паступ. абмяжоўв. правы мясц. дваранст., канфiскоўв. маенткi за ўдзел у антыўрад. дзейнасцi. Асабл. жорст. меры сталi прымацца ў 30-я гады XIX ст. Гэта было абумоўл. дзвюма прычынамi: рост апазiцыйн. грам.-палiт. настр. i разлаж. феад.-прыгон. права. Першымi праявамi бел. нацыян. руху было стварэнне i дзейнасць тайных таварыстваў фiламатаў (прых. навукі) i фiларэтаў (прых. дабрачыннасці). Значна узмацн. грам.-паліт. рух Культ.-нацыян. iмкненнi выявiлiся ў новай бел. лiт-ры (Баршчэўскi, Чачот, Багрым, Сыракомля, Дунiн-Марцiнкевiч). Гэта сведчыла аб фармiраваннi бел. народн. iнтэлiгенцыi. Пасля падаўл. паўстання ў 1831 г. у Бел., як у Расii, пачын. рух рэвалюц.-дэмакр. разначынцаў. Усе гэта прымусiла рас. ўрад дзейнiчаць больш рашуча. Царызм праводзiў разбор шляхты (змянш. кольк. прывілеяв. саслоуя шляхам пераводу у падатн. сасл. асоб, я-я не мелі дакум. аб шляхецтве); быў адменены статут у 1840 г.; усiм пасадам i дзярж. установам былi дадзены рас. назвы, У 1832 г. быў створ. асоб. камiтэт па справах Зах. губерняў , які распрац. планы пашыр. дваранс. землеулад. і адпав. меры у гал. кірав., суда, асветы, культ., у мясц. адміністр. органы прызнач. перав. рас. чыноун.. У 1832 г. быў закр. Вiленскi ўнiверс.. Усе справаводства было перакл. на рус. мову.У 1839 г. была аб`яднана ўнiяцкая царква з правасл.. Мэта – аслаб. поль.-катал. ўплыў на бел. землi. Усе дух-ва пазбаўлял. зямлi.  Т.ч. гэтымі мерамі была поун. ліквідавана юрысдыкц. мясц. феад. на Бел., падарв. іх фундам. – каліцт.. Адначас. царскі урад распачау пошук шырокай апоры у асяроддзі сялянс., чаму спрыяу дазвол 1860-1862 гг. ужываць бел. мову у школах ніжэйш. ступені. 

13.Сацыяльнаэканамічнае развіцце беларускіх зямель у XVI XVIII стст. было складаным і супярэчлівым. 3 аднаго 6оку, ажыццяўлялася аграрная рэформа, з'яўляліся першыя парасткі капіталістычных адносін, больш прагрэсіўных у параўнанні з феадальнымі, з другога боку, для эканамічнай сферы характэрнымі былі некаторыя негатыўныя з'явы і працэсы.

У другой палове XVI першай палове XVII ст. у Вялікім княстве Літоўскім, у тым ліку на беларускіх землях, была ў асноўным праведзена аграрная рэформа пад пазвай "валонная памера". Яе асновай з'яўляліся арганізацыя фальварачнапаншчыннай гаспадаркі, павелічэнне сялянскіх павіннасцей і рост прыбыткаў дзяржаўнай казны.

У адпаведнасці з "Уставай на валокі" 1557 г. уся апрацаваная зямля дзялілася на валокі ў памеры 30 маргоў (21,37 га). Лепшыя землі, адабраныя ў сялян, выкарыстоўваліся для стварэння фальварачнапаншчынных гаспадарак.

У першую чаргу фальварачнапаншчынныя гаспадаркі з'явіліся ў басейнах рэк Нёмана, Буга і Заходняй Дзвіны, што было звязана з развіццём таварнаграшовых адносін, павелічэннем попыту на сельскагаспадарчую прадукцыю ў гарадах і на знешнім рынку, а таксама з магчымасцю вывозіць зерне па гэтых рэках у порты Прыбалтыкі. У большасці фальваркаў на захадзе і ў цэнтры Беларусі плошча ворных зямель дасягала 50 80 га, а ў буйных феадалаў некалькі соцень гектараў. Тут фальварак стаў асноўнай формай феадальнай гаспадаркі як у дзяржаўных, так і ў прыватнаўласніцкіх маёнтках на працягу другой паловы XVI ст. Ва ўсходняй частцы Беларусі арганізацыя фальварачнапаншчыннай гаспадаркі зацягнулася да сярэдзіны XVII ст. і нават тады не ахапіла значнай часткі маенткаў.