Научные стремления 2011-2

возрастом от 47 до 94 лет, жителей города Жодино, других деревень и городов Беларуси на тему исследования.

Принципы обустройства жилья в Беларуси во второй половине 20 века, исходя из воспоминаний, оказались следующими:

«Дом для нашего предка был охранным местом от зла, которое могло придти из внешнего мира. Все небесные силы, силы природы охраняли дом, сделанный наподобие «поднебесного мира». Человек в доме находился, будто в центре Вселенной. Над головой у него по «небесному куполу» – фронтону ходили «три солнца», окруженные «запасами воды». Ниже, на наличниках окон, цвели «растения». И увенчивался дом коньком – символом самого Солнца. Огненные кони, согласно поверьям наших предков, «возили Красное Солнце по небу». Внутри дома (на случай проникновения злых сил) все также было покрыто знаками-оберегами – мебель, посуда, скатерти, ковры, покрывала и т. д. Над столом, вблизи красного угла, украшенного расшитыми рушниками (оберегами), висел под потолком так названный «паук», сцепленный из соломы в виде шара (солнца) или ромба (символа урожая). Его обычно дарили молодой семье на счастье. К тому же, комнаты обязательно разукрашивались вышитыми полотенцами, дорожками, коврами и настенной росписью. Причем вышивка полотенец, которыми украшали иконы, картины, окна и двери, была разной, поскольку имела разную обереговую символику.

Красный угол был завешен занавесками. Под красным углом стояли стол и канапа (скамейка со спинкой), рядом стояли кровати, засланные подзорниками (покрывало с кружевом), которые предназначались для гостей, хозяева же или их дети там не спали. Кровать ставилась ногами к северу, а головой к югу. У левой стены комнаты ставили диван, а у правой – кровати. Кровать не ставили напротив двери (т.е. ноги спящего человека не должны быть направлены в проем дверей);

Много внимания отдавалось окнам, через которые могли попасть в дом везде существующие злые духи. В связи с этим возник такой важный элемент

– оберег, как наличник. Окна были небольшие, некрашеные. Когда не было тканей, вместо занавесок на окна вешали узоры из бумаги. Дома чаще всего смотрели окнами на восток или юг, т.е. на самые светлые стороны света, поэтому та часть дома, которая была развернута навстречу лучам солнца, в первой половине дня и в обеденное время, называлась светлицей.

Печь была главой дома. Недаром и все помещение, где была печь, называлось истопкой или избой. Обычно печь ставили в одном из углов, при этом важно было, куда печь была обращена устьем – к входу или от него. Положение печи устьем к противоположной входу стене больше способствовало сохранению тепла. К положению печи приспособлялась вся планировка избы: угол по диагонали от печи был парадной частью избы – здесь ставили стол, устраивали лавки, здесь ели, сюда сажали гостей. К печи относились, как к живому существу. Запрещалось употреблять ―у яе прысутнасці‖ грубые или неприличные слова: ―Няможна гэтак казаць, бо печ

1011

у хаце‖, ―Сказаў бы, да печ у хаце‖. Печь (а точнее - подпечек) – место нахождения доброго духа – домовика, главные обязанности которого – забота о благосостоянии семьи. Угол напротив печного устья, где женщины обычно стряпали и пряли, так и назывался – «бабий кут» или «середа». А четвертый угол предназначался для мужских работ. Напротив печи располагался хозяйственный угол (бабін кут, мыцельнік). Возле дверей стояла кадушка с водой (вадзянка), а на скамье – деревянные вѐдра, «доѐнка» и различная посуда.

Деревянная входная дверь, выходила она обычно на юг, чтобы в комнату попадало больше тепла и света.

Стены дома тоже имели своѐ особенное значение. В некоторых домах на стенах висели в большой раме фотокарточки всех родственников. Даже было такое народное поверье: мать, сын которой был на войне, и от которого не было новостей, брала ―лусты‖ первого новогоднего хлеба и клала на ночь в четырѐх углах дома. Если утром все они целые, то и сын целый и здоровый, а если же какой-нибудь преподает, то и сын убит в той стороне, в которой находиться угол». Около стены ставили сундук (куфар), в котором хранили одежду, сотканное полотно и другие ценные вещи».

Исследовательская часть включает в себя также и социологический опрос учащихся «Гимназии №1 г. Жодино» в возрасте от 10 до 17 лет по теме исследования, и интервью с психологом, врачом, представителем православной церкви по теме исследования.

Работа рассчитана на преподавателей гуманитарных дисциплин, фольклористов, работников сферы образования и культуры, всех почитателей традиционного культурного наследия восточнославянских народов.

Принципы обустройства белорусского народного жилья не являются достаточно распространенными среди современных белорусов. Проанализировав собранные воспоминания, мы можем сказать, что во второй половине 20 века люди руководствовались определѐнными принципами при обустройстве жилья. Часто эти принципы совпадали с принципами обустройства белорусского народного жилья.

В связи с улучшением жилищных условий, переездом большего количества людей из деревень в города, где почти нет народных белорусских домов, люди начинают пользоваться своими принципами обустройства жилья. Безусловно, использование в современных домах принципов обустройства белорусского народного жилья не каждому по вкусу.

Цели и задачи, которые были поставлены в работе – выполнены.

Мы выражаем благодарность за участие в этом исследовании учащимся старших классов, а также авторам воспоминаний: Бондаренко Валентине Ивановне, Синкевич Янине Антоновне, Кулак Ванде Ивановне, Хомяковой Екатерине Михайловне, Фелеевой Галине Степановне, Хрипач Марии Геннадьевне, Исаенко Валентине Николаевне, Трухан Лидии Чеславовне, Голубеву Алексею Ивановичу, Бухаровой Вере Васильевне, Курикой Алле Викторовне, Филитович Александре Тарасовне, Жажковой Лидии

1012

Алексеевне, Шидловской Тамаре Андреевне, Никифорович Марине Николаевне, Кульгавой Валентине Афанасьевне, Харитончик Марии Николаевне, Фелеевой Галине Степановне, Хомяковой Екатерине Михайловне.

Список используемых источников

1 Байбурин, А.К. Жилище в обрядах и представлениях восточных славян / А.К. Байбурин. – 3-е изд. – Санкт-Петербург : Наука, 1983.

2Котович, О. Золотые правила народной культуры / Оксана Котович, Янка Крук.- 2-е изд. Испр. И доп.- Минск: Адукацыя і выхаванне,2008.

3Крук, Я. Сiмволiка беларускай народнай культуры / Я. Крук. – 2-е выд. – Мн.: Ураджай, 2001.

4Цітоў, В.С. Этнаграфічная спадчына. Беларусь. Традыцыйна-бытавая культура: Вучэб. - метад. дапам. / В.С. Цітоў – Мн.: Беларусь,1997.

5Жилье // Словарь русского языка: В 4-х т. / РАН, Ин-т лингвистич. исследований.

–4-е изд., стер. — М.: Рус. яз.; Полиграфресурсы, 1999.

Malakhov A.M., Martysyuk A.A.

PRINCIPLES OF ARRANGEMENT OF HOUSING IN BELARUS IN THE SECOND HALF OF THE 20TH CENTURY – THE BEGINNING OF THE 21ST

CENTURY IN THE CONTEXT OF THE PRINCIPLES OF BELARUSIAN PEOPLE'S

HOUSING ARRANGEMENT

State Educational Establishment "Gymnasium № 1 Zhodino"

Summary

This is a study of changes that have occurred in the principles of resettlement housing in Belarus in the second half of the 20th century - the beginning of the 21st century in comparison with the principles of Belarusian national housing arrangement. Studied in particular the individual elements and components of the Belarusian at home - it's oven, threshold, red corner, a table, a window seat for your child.

The paper presents 19 reminiscences of people aged 47 to 94 years, residents Zhodino, other villages and towns on the topic of research. The research part includes also a sociological survey of students' Gymnasium № 1 Zhodino "at the age of 10 to 17 years on research and interviews with a psychologist, a physician, a representative of the Orthodox Church on the subject of research.

The work is intended for teachers of humanities disciplines, folklorists, educators and culture, all admirers of traditional cultural heritage of East Slavic peoples. In connection with the development of agro-tourism in our country and attracting an increasing number of foreign visitors, much more interesting and advantageous for the tourists would look real Belarusian hut, decorated with all the traditions, rather than a hotel room.

Principles of arrangement of the Belarus national housing are not too common among today's Belarus. After analyzing the collected memories, we can say that after the war people were guided by certain principles in the regeneration of housing. Often these principles coincide with the principles of Belarusian national housing arrangement. In connection with the improvement of living conditions, more people moving from villages to cities, where almost no people's houses of the Belarusian people are beginning to use their principles of resettlement housing.

1013

УДК 398.9+161.3

Малахоўскі Ц.А.

АСАБІСТЫ ФОНД БЕЛАРУСКІХ ПРЫКАЗАК (НА МАТЭРЫЯЛЕ ЗАПІСАЎ АД У. ЛІХТАР, ВЁСКА ГОЦК

САЛІГОРСКАГА РАЁНА)

ДУА “Гімназія № 2 г. Салігорска”

Актуальнасць тэмы. Прыказкі – гэта частка духоўнай спадчыны Беларусі, залаты фонд беларускага фальклору, сувязь з народнымі каранямі, крылатая мудрасць народа, яго багацце, якое часам незаслужана страчваецца, забываецца ў сілу тэхнічнага прагрэсу. Прыказкі ўваходзяць у наша жыццѐ разам з матчыным словам. Мы іх запамінаем з размоў, з гутарак, з жывой беларускай гаворкі, слухаючы казкі, песні, легенды, паданні, чытаючы мастацкія творы. Яны захапляюць увагу слухача і чытача тым, што маюць кароткую, лаканічную форму і яркі, змястоўны сэнс.

Славутым фалькларыстам Г.Л. Пермяковым быў прапанаваны тэрмін ―асабісты парэміялагічны фонд‖ [3, c. 144], які заключае ў сябе ўсѐ тое багацце прыказак і прымавак, якія выкарыстоўваюцца дадзеным прадстаўніком традыцыі на працягу жыцця. Гэты фонд у адных налічвае дзесяткі, у іншых – сотні, у асобных – больш тысячы парэміялагічных адзінак. Мала таго, найбольш таленавітыя, творчыя асобы здольныя самі ствараць новыя прыказкі, аднак – што вельмі і вельмі істотна – па традыцыйных узорах і мадэлях.

Побач з намі часам жывуць людзі, гаворка якіх настолькі багатая на трапныя выразы, настолькі яскравая і вобразная, што здзіўляешся і захапляешся. І ў той жа час міжволі хочацца не толькі слухаць, але і запамінаць і нават запісваць.

Прыказкі былі сабраны і запісаны ў вѐсцы Гоцк Салігорскага раѐна ад жыхаркі гэтай вѐскі Ліхтар Улляны Піліпаўны, 1939 года нараджэння. Нам стала цікава і карысна даследаваць пласты жывога народнага слова – гаворкі, адкрываць для сябе новае, спасцігаць тое нязведанае, што па праву належыць усім нам як духоўны набытак, скарб. Мы зрабілі выснову, што прыказкі – гэта кароценькія самастойныя творы, сюжэт і героі якіх схаваны часам у падтэксце, а сэнс іх вельмі глыбокі, часта прымушае паразважаць.

Мясцовыя праказкі вылучаюцца з агульнай масы сваімі моўнымі і вобразнымі асаблівасцямі. Гэта звязана з тым, што ў сучаснай вѐсцы захавалася сапраўдная дыялектная гаворка. Разам з тым сярод запісаных нямала прыкладаў арыгінальных і сваім вобразным, змястоўным напаўненнем.

Мэтай даследавання стала выяўленне і аналіз індывідуалізаванай часткі агульнанароднага запаса беларускіх прыказак у іх праўдзівым вусным выкарыстанні канкрэтным носьбітам, у дадзеным выпадку Уллянай Ліхтар.

Для раскрыцця тэмы і дасягнення мэты работы вызначаліся задачы:

• Вывучыць навуковую літаратуру па праблемах класіфікацыі і дынаміцы прыказак.

1014

•Разгледзець і прааналізаваць вядомыя прыказкі як аснову для даследавання і аналізу мясцовага матэрыялу.

•Сабраць і запісаць магчыма поўны кампендыум прыказак ад канкрэтнага носьбіта традыцыі.

•Вызначыць тэму прыказак, узнікненне якіх звязана з істотнымі працэсамі жыцця, і класіфікаваць іх, згодна тэматыцы.

•Скласці зборнік прыказак в. Гоцк Салігорскага раѐна.

Аб‘ектам даследавання з‘яўляюцца прыказкі в. Гоцк Салігорскага раѐна.

Прадмет даследавання – функцыянаванне і дынаміка прыказак у індывідуальным выкарыстанні.

Метады даследавання: аналітычны, параўнальны (супастаўленне запісаных прыказак з матэрыялам буйнейшых збораў беларускага фальклору), гутарка, інтэрв‘юіраванне, дакументаванне, групіроўка.

Падчас даследавання мы выкарыстоўвалі для вывучэння і параўнальнага аналізу з сабраным намі матэрыялам слоўнік прыказак і прымавак ―Крынічнае слова‖, створаны вядомым беларускія крытыкам і моваведам – Рыгорам Шкрабам [5], фундаментальны двухтомнік "Прыказкі і прымаўкі" з серыі "Беларуская народная творчасць", зборнікі Ф.Янкоўскага, З.Санько, А.Аксамітава і інш [1, 2, 4].

Навуковая навізна. У нашай рабоце ўпершыню сабраны і сістэматызаваны 771 прыказка в.Гоцк Салігорскага раѐна Мінскай вобласці, сярод якіх – 302 рэдкаўжывальныя. Арыгінальным з'яўляецца даследаванне асабістага фонду беларускіх прыказак канкрэтнага носьбіта традыцыі.

У даследчай рабоце праведзена класіфікацыя прыказак, разгледжаны і ахарактарызаваны вядомыя прыказкі як аснова для даследавання. У цэнтры аналізу – характарыстыка інфарманта як носьбіта беларускай народнай маўленчай культуры, як моўнай асобы. Тое, што значная колькасць прыказак, запісаных ад Улляны Ліхтар, супадае з ужо друкаванымі, сведчыць пра вялікую ўстойлівасць агульнабеларускага корпуса, які перадаецца з пакалення ў пакалення як дарагая спадчына. Розніца ў прыказках, зафіксаваных у розначасавых зборніках і запісаных у апошнія гады, дэманструе тыя змены, якія прыказка спазнала ў час бытавання. Такія змены могуць мець як творчы характар, так і сітуатыўны.

Выяўлена, што сярод сабранага матэрыялу шэраг прыказак (302 прыказкі, 39 %) вызначаюцца сваѐй малавядомасцю і рэдкаўжывальнасцю. Былі ўстаноўлены прычыны іх нячастага выкарыстання ў мове: выкарыстанне русізмаў, слоў со змешчаным націскам, дыялектных форм слоў, размоўнай лексікі.

Пытанне індывідуальнага выкарыстання прыказак важнае само па сабе: найперш гэта сведчыць пра вусную традыцыю існавання трапных выразаў. Дзякуючы вуснасці цягам доўгага часу адбываюцца гібкія варыятыўныя працэсы, уласцівыя ў тым ліку і індывідуальнай гаворцы. Гаворка бабулі Улляны дапасоўваецца да ўмоў і задач свайго функцыянавання, тут

1015

адбываецца ўключэнне ―старых‖ прыказак у новую сітуацыю, далучэнне да новай рэчаіснасці.

Супастаўляючы запісаныя намі прыказкі і прыказкі з друкаваных зборнікаў, відавочна, што большасць з новых прыкладаў ствараецца па тыповых мадэлях. Відавочны непарыўны жывы працэс узнаўлення прыказак, калі яны ўключаюць у сябе новыя рэаліі жыцця: Раз ляціць самалѐт,

значыць,ѐсць там пілот; Аднаго бота знайшла рота. Шматлікія і гібкія змены закранаюць усе ўзроўні (лексіку, сінтаксіс, нават фанетыку). Напрыклад, адбываецца ўзнаўленне прыказкі па тыповых мадэлях пры змене лексікі: Конь з быком сябраваць не будзе пры вядомай Конь свінні не таварыш.Фармальная структура і глыбінная семантыка застаюцца нязменнымі, змены назіраюцца ў асобных элементах: Дайце мѐду – атраўлюся, а падушку – заб’юся пры вядомай Дайце мѐду – атраўлюся, каўбасу – павешуся.

Дынамічныя змены ў функцыянаванні прыказак могуць уключаць наступныя працэсы:

кампрэсія: Смяяўся чыгун з катла пры раней запісанай Смяяўся чыгун з катла, а абодва чорныя;

разгортванне: Хто другому дарогу перайшоў, той сабе нічога не знайшоў пры перайсці дарогу;

аб'яднанне частак дзвюх прыказак ці часткі прыказкі і фразеалагізма:

Не пужай бабу, бо яна была і на кані, і за канѐм як аб'яднанне часткі прыказкі Не пужай бабу адным, калі яна і двум рада і фразеалагізма быць на кані і пад канѐм. Прыказка Залатыя рукі, але доўгія аб'ядноўвае два фразеалагізмы – залатыя рукі і доўгія рукі; прыказка Ты быў у людзях і прыгрэў гадзюку на сваіх грудзях утварылася як складанне фразеалагізмаў

быць у людзях і прыгрэць гадзюку на грудзях.

Прыказкі згрупаваны намі па будове і па змесце. Па-першае, многія з прыказак утрымліваюць устарэлыя словы і дыялектную лексіку, рэдкаўжывальныя словы, значэнне якіх у цяперашні час мала каму зразумелае. У некаторых выслоўях згадваюцца народныя святы, якіх цяпер мала хто з маладых трымаецца, – Пятровіца, Дзяды, Ілля, Пятро, Барыс. Характэрнай рысай некаторых прыказак з‘яўляюцца русізмы. Яны ўжыты для захавання рыфмоўкі, для выразнага, яркага, вобразнага гучання. Многія выслоўі захавалі дыялектную форму слоў. Гэта сведчыць аб мясцовым паходжанні прыказкі, аб захаванні элементаў народнай гаворкі. Такім чынам, уся вусна-размоўная лексіка, ужытая ў прыказках, перадае вобразнасць, каларыт, непаўторнае багацце жывой народнай гаворкі. Сярод дыялектных слоў можна вылучаць лексіка-семантычныя (пагоўка – крык, набедрыкі – упрыгожанні, каяла - раскаянне і г.д.) і лексіка-марфалагічныя (едзьма – дзеяслоў з канчаткам -ма, робра – назоўнік мн.л. у Н.скл.).

Па змесце прыказкі маюць разнастайную тэматыку (малюнак 1). Народны вопыт, увасоблены ў прыказках, сцісла і выразна характырызуе ўсю шматбаковасць жыцця: быт, веру, паводзіны, рысы чалавека, сацыяльныя

1016

ўмовы, унутраны свет чалавека. На малюнку 1 прыведзена дыяграма, у якой адлюстраваны працэнтныя суадносіны прыказак па тэматыцы. Выяўлена, што тэматыка даволі шырокая. Гэта падкрэслівае тое, што сабраныя прыказкі адлюстроўваюць усе сферы жыцця пэўнай вѐскі, закранаючы і багаты ўнутраны свет чалавека. Трэба адзначыць, што найбольшая колькасць прыказак адпавядае тэмам, звязаным з рысамі чалавека: асуджэнне недахопаў, заганаў, услаўленне станоўчых якасцей. Гэта можна растлумачыць спрадвечным імкненнем беларусаў да агульначалавечых каштоўнасцей. Мы заўважылі, што тэма кахання сустракаецца рэдка. І гэта менавіта таму што беларусу-селяніну прыходзілася моцна працаваць, дбаць аб хлебе больш, чым аб уласных пачуццях. У многіх прыказках – разумовыя заключэнні людзей, выкліканыя шматлікімі назіраннямі. Тэматычная перавага ў выслоўях прыпадае на прыказкі з разумовымі заключэннямі (29%) і на сатырычныя (21%). Гэта сцвярджае востры розум беларусаў і ўменне бачыць недахопы.

Рысы мастацкага лірызму

Малюнак 1. Размежаванне прыказак па змесце

У разгледжаных прыказках можна вылучыць канкрэтныя вобразы: чалавека (жанчыны, сябра, дурня, бацькоў, бабулі, гаспадара, кумы і г.д.), прадметаў (гары, збаноў, ботаў, вопраткі, аглобляў і т.д.), іншасказальныя вобразы(казы, пеўня, воўка, сабакі, сарокі, вароны, ката). Сустракаюцца і абстрактныя паняцці: розум, няпраўда, шчасце, праўда, доля, любоў, старасць. Улічваючы тое, што прыказкі маюць сціслую будову, можна сцвяржаць, што выпадковых і лішніх слоў не маюць, і таму кожнае слова мае пэўную сэнсавую нагрузку. Сэнс кожнай прыказкі ўзяты з жыцця, бо і створаны самім народам. Значыць, сабраныя намі прыказкі ўтвараліся пад уплывам прыродных жыццѐвых працэсаў і маюць глыбокі павучальны змест.

Літаратурныя крыніцы

1.Аксамітаў, А. Прыказкі і прымаўкі: Тлумач. слоўнік бел. прыказак і прымавак з архіваў, кафедр. збораў, рэд. выд. XIX і XX стст. / А. Аксамітаў. -Мінск, 2000.

2.Беларускія прыказкі, прымаўкі, фразеалагізмы / Склад. Ф. Янкоўскі. –

Мінск, 1992.

3.Пермяков, Г.Л. Основы структурной паремиологии. / Г.Л. Пермяков – Москва, 1988.

1017

4.Санько, З.Ф. Малы руска-беларускі слоўнік прыказак, прымавак і фразем / З.Ф. Санько. – Мінск, 1991.

5.Шкраба, Р. Крынічнае слова. Беларускія прыказкі і прымаўкі / Р. Шкраба – Мінск: Мастацкая літаратура, 1987.

Malakhovskiy T.A.

THE FUND OF PERSONAL BELARUSIAN PROVERBS

(BASED ON THE MATERIAL OF Ulyana LIKHTAR`S RECORDS,

THE VILLAGE OF GOTSK, SOLIGORSK REGION)

State Educational Establishment “Gymnasia № 2 Soligorsk”

Summary

The author analyses the personal paremiological fund, the individualized part of the national Belarusian proverb heritage in their oral use by the definite carriers of the language culture, defines the rare use reasons of a number of them, classifies the gathered material by form and content, points at dynamic changes in proverb functioning. More than 300 proverbs were recorded for the first time.

1018

УДК 81'271.1

Markachevskaya S.S., Kolodnik Y.V.

THE WAY THE BRITISH SOCIALIZE

State Educational Establishment “Dzerzhinsk Gymnasium”

The aim of this report is to investigate what British people normally say in different circumstances, what speech formulas are thought to be appropriate in this or that situation. We have considered the use of certain words and phrases which contain no information but are widely used in everyday life. We have investigated the language of greetings and introduction, the ways to start and finish a conversation in English. . If we want to socialize in English properly, we must know how the British do it in their everyday life. This means that we must know the rules of communication which give us an opportunity to socialize with the British in a natural way.

1. The most important words and phrases to make a conversation

As a rule the British use certain words and phrases which contain no information but show the speaker‘s attitude and the relationship to the other person. Very often text-books call them ―politeness phrases‖ which is a bit misleading, because that can easily give you the idea that they are only used when people are being especially polite. That‘s quite wrong. The fact is the British use these words all the time in normal situations. So, if you don‘t use them a native speaker will certainly miss them and probably react negatively, especially if your English is good. Here are these words and phrases:

1)`Thank you is used if someone has done something unimportant like holding a door open for you or doing some small service for you. In more formal situations you should use Thank you very much. ‗Thanks and Thank you very much are used to friends or people you know very well.

In Britain you will hear two other even shorter words, which are used in the same way: Ta [ta:] (often used by children) and Kyou [kju:] (mostly used by people who have to say ―Thank you‖ time and time again every day in their jobs, e.g. bus conductors, ticket collectors and so on). If someone does something important for you must say something extra apart from ―Thank you very much‖. For example you may add, that is/was kind of you and stress on ―was‖ or ―is‖.

2)`Sorry! is used after you have slightly inconvenienced somebody in some way. It is not a strong apology. If you really regret something, then you should use a stronger form – I‘m terribly sorry. Often if someone says ΄Oh sorry! you reply ΄Oh sorry! (For example, if two people bump into each other). It is always used after you have done something.

3)΄Sorry? is used to ask a person to repeat what they said.

In the same situation you can use Pardon or I beg your pardon? but the last expression sounds very formal and may be old-fashioned. Some people in Britain use What instead of ΄Sorry? but it sounds a bit familiar. It is to be used between people who know each other very well.

4) Excuse me is the normal expression if you want to pass someone in a crowd, on a bus, and so on. It‘s used after sneezing, coughing, yawning, belching,

1019

etc. In English the words ―sorry‖ and ―excuse me‖ – are used in different situations. Excuse me – before, Sorry – after.

5)Ex΄cuse me is used to somebody who you want to speak to, but you don‘t know their names or they cannot see you – for example they have their back to you. This phrase is also used to attract somebody‘s attention.

6)I‘m a fraid… is used to apologize for something you aren‘t able to do. It is used in two main ways:

1)to say ―No‖ when someone asks you something and show that it is not your fault:

A. Could you tell me the time, please?

B. I‘m afraid not. I‘m afraid my watch is broken.

2) to introduce a piece of information which you think the other person will see as ―bad news‖ in some ways, but which is outside your control

7)'That‘s 'quite 'all ΄right means something like ―I‘m not disturbed or upset by what you have done or what you‘re going to do‖. It‘s mainly used as a reply to an apology (for something not very important). E. G.: You knock into another student in the corridor and say: ―Oh, I‘m sorry, that was silly of me‖. The other student accepts your apology with ―That‘s quite all right‖.

8)΄Really? is used on its own to encourage the other person to say something more about what he has already said. It‘s in a way similar to ―΄Sorry?‖. Notice, ―Sorry?‖ means ―Can you say the same thing again?‖. ―Really?‖ means ―I understand what you said, but I not sure how to react yet so will you please say something more‖.

10)Please is used at the end of a polite request: A pound of apples, please.

It can be also used at the beginning of a sentence to make a suggestion or invitation warmer. Please, come in.

At the same time it should be remembered that adding ―please‖ doesn‘t make something extra polite – it‘s normal

9)'Yes…/'No… on their own are very rare in English unless the speaker is annoyed. Remember, you will nearly always sound rude or aggressive if you don‘t add something else:

A. Did you say you come from Sweden?

B. Yes, that‘s right, I‘m a Swede.

2. Greetings

The language of greetings in English depends mainly on the situation the speakers are in and the relationship they have with the people they‘re talking to. In official situations such greetings as 'Good morning!, 'Good afternoon!, and 'Good evening! are used. But people who know each other generally say: Hello!.

After the greetings, British people usually say: ‗How are you?. The answer usually is: Fine thank you! And how are you?. When greeting close friends, ‗Hi! is quite possible. In any formal situation It is better to say ―Hello!‖. The British don‘t often shake hands when greeting each other. As a matter of fact, they normally shake hands with people when they meet them for the first time or if they meet someone again after a long time.

1020