ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
«С. Сейфуллин атындағы
Қазақ агротехникалық университеті» АҚ
МОРФОЛОГИя, МИКРОБИОЛОГИя және БИОТЕХНОЛОГИя КАФЕДРАсы
А.І. Ғазизова, г.С. Ибраева
Жануарлар ФИЗИОЛОГИЯсы пәні бойынша
050802 – «Зоотехния» мамандығына арналған
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
АСТАНА 2010
С.Сейфуллин атындағы Қазақ Бекітемін
агротехникалық университетінің «С.Сейфуллин атындағы Қазақ
оқу-әдістемелік кеңесінің агротехникалық университеті»
мәжілісінде қаралып, мақұлданды төрағасының бірінші орынбасары,
№___хаттама «__»_____2009 ж. әдістемелік кеңесінің төрағасы
_________________А.М.Әбдіров
«Жануарлар физиологиясы» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені оқу жоспары мен пәннің бағдарламасына сәйкес құрастырылып, 050802 – «Зоотехния» мамандығы бойынша оқитын студенттерге арналған. Оқу- әдістемелік кешен студенттерді пәннің мазмұнымен, саясатымен, өзектілігімен, қажеттілігімен таныстырады. Оқу-әдістемелік кешенде оқу бағдарламасымен қатар глоссарий, дәрістердің қысқаша курсы, зертханалық сабақтардың әдістемелік нұсқаулары, студенттердің оқытушымен бірге және өзіндік жұмыстардың тақырыптары мен аралық, ағымдық және қорытынды бақылауға арналған тесттік тапсырмаларының үлгілері берілген.
Құрастырғандар: А.І. Ғазизова – морфология, микробиология және биотех-
нология кафедрасының меңгерушісі, б.ғ.д.,
профессор.
Г.С. Ибраева - морфология, микробиология және биотех-
нология кафедрасының ассистенті.
Пікір жазғандар: Х.Ж. Жұмабаев -морфология, микробиология және биотех-
нология кафедрасының доценті, в.ғ.к.
С.С. Ибраева - «Астана медицина университеті» АҚ
физиология кафедрасының доценті, м.ғ.к.
Морфология, микробиология және биотехнология кафедрасы мәжілісінде (2009ж «23» қараша № 4 хаттама) қаралып ұсынылды.
Ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы факультетінің оқу-әдістемелік комиссиясының мәжілісінде (2009 ж «03» желтоқсан №4-хаттама) қаралып ұсынылды.
© С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Мазмұны
|
1 |
Алғы сөз |
6 |
|
2 |
Cтуденттерге арналған пән бойынша оқыту бағдарламаcы (силлабус)........................................................................................ |
7 |
|
3 |
Курстың глоссарийі (атаулардың түсіндірме сөздігі).............................................................................................. |
23 |
|
4 |
Дәрістердің қысқаша мазмұны ................................................. |
28 |
|
4.1 |
1-дәріс. Кіріспе. Физиология ғылымының даму тарихы. Физиологияның жалпы заңдылықтары мен негізгі физиологиялық ұғымдар................................................................ |
28 |
|
4.2 |
2-дәріс. Қан жүйесінің физиологиясы ......................................... |
31 |
|
4.3 |
3-дәріс. Жүрек және қан айналым физиологиясы ...................... |
34 |
|
4.4 |
4-дәріс. Тыныс алу физиологиясы ............................................... |
38 |
|
4.5 |
5-6-дәріс. Асқорыту жүйесінің физиологиясы ........................... |
41 |
|
4.6 |
7-дәріс. Зат және қуаттың алмасуы .............................................. |
48 |
|
4.7 |
8-дәріс. Бөлу жүйесінің физиологиясы........................................ |
54 |
|
4.8 |
9-дәріс. Ішкі секреция бездерінің физиологиясы ....................... |
57 |
|
4.9 |
10-дәріс. Көбею (ұрпақтану) физиологиясы ............................... |
61 |
|
4.10 |
11-дәріс. Сүттену физиологиясы .................................................. |
64 |
|
4.11 |
12-дәріс. Қозғыш ұлпалардың физиологиясы. Бұлшықет және жүйке талшықтарының физиологиясы......................................... |
68 |
|
4.12 |
13-дәріс. Орталық жүйке жүйесінің физиологиясы.................... |
72 |
|
4.13 |
14-дәріс. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің физиологиясы және жануарлар этологиясы................................................................. |
76 |
|
4.14 |
15-дәріс. Талдағыштардың физиологиясы.............................. |
82 |
|
5 |
Зертханалық-тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар.................................................................. |
87 |
|
5.1 |
1-сабақ. Физиологиялық зерттеуге арналған аспаптар мен тәсілдерімен танысу, бекіндіру және наркоз........................... |
87 |
|
5.2 |
2-сабақ. Жануарлардан қан алу. Қан сарысуы мен плазмасын бөлу, фибринсіз қан дайындау, ерітінділерді дайындау.......... |
88 |
|
5.3 |
3-сабақ. Қанның физика – химиялық қасиеттерін зерттеу. Лейкоцитер...................................................................................... |
88 |
|
5.4 |
4-сабақ. Эритроциттер. Гемоглобин және оның қосылыстары |
89 |
|
5.5 |
5-сабақ. Түсті көрсеткіш, эритроциттердің тұну жылдамдығы. Гемолиз және оның түрлері.................................. |
90 |
|
5.6 |
6-сабақ. Жүректің құрылысы мен қызметі.............................. |
90 |
|
5.7 |
7-сабақ. Жүрек бұлшықеттерінің қасиеттері. Электрокардиография.................................................................... |
91 |
|
5.8 |
8-сабақ. Жүрек қызметінің реттелуі............................................. |
92 |
|
5.9 |
9-сабақ. Қан айналым физиологиясы .......................................... |
93 |
|
5.10 |
10-сабақ. Тыныс алу мүшелерінің қызметін зерттеу. Тыныс алу жиілігін анықтау және өкпе дыбыстарын тыңдау................ |
93 |
|
5.11 |
11-сабақ. Спирометрия және пневмография ............................. |
94 |
|
5.12 |
12-сабақ. Азықтың ауыз қуысында қорытылуы. Сілекейдің қасиеті.............................................................................................. |
95 |
|
5.13 |
13-сабақ. Қарындағы ас қорыту. Қарын сөлін зерттеу............... |
96 |
|
5.14 |
14-сабақ. Күйістілер қарындағы азықтың қорытылуы. .......................................................................................................... |
96 |
|
5.15 |
15-сабақ. Ішектегі ас қорыту. Ұйқы безі сөлінің ферменттері. Ішектегі ас қорыту. Сіңіру. Өттің құрамы, қызметі.................... |
97 |
|
5.16 |
16-сабақ. Зат пен қуаттың алмасуы. ............................................ |
98 |
|
5.17 |
17-сабақ. Бөлу жүйесі. Зәр құрамын және физика-химиялық қасиеттерін зерттеу......................................................................... |
99 |
|
5.18 |
18-сабақ. Ішкі секреция бездері. .................................................. |
99 |
|
5.19 |
19-сабақ. Гормондардың қасиеттері ............................................ |
100 |
|
5.20 |
20-сабақ. Көбею физиологиясы. Шәуетті зерттеу....................... |
101 |
|
5.21 |
21-сабақ Сүттену физиологиясы. Сүттің құрамын зерттеу.............................................................................................. |
102 |
|
5.22 |
22-сабақ. Қозғыш ұлпалар. Жүйке-ет препаратын дайындау. Жүйке және ет ұлпаларының қасиеттері ................................... |
103 |
|
5.23 |
23-сабақ. Бұлшықет физиологиясы.............................................. |
104 |
|
5.24 |
24-сабақ. Жүйке талшықтарының қасиеттері. Ұлпалардағы биоэлектрлік құбылыстар.............................................................. |
104 |
|
5.25 |
25-сабақ. Орталық жүйке жүйесінің жалпы физиологиясы. Жұлын рефлекстері........................................................................ |
105 |
|
5.26 |
26-сабақ. Жүйке орталықтарының қасиеттері. Сеченов тежелуі............................................................................................. |
105 |
|
5.27 |
27-сабақ. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің физиологиясы және жануарлар этологиясы................................................................... |
106 |
|
5.28 |
28-сабақ. Тері, иіс және дәм талдағыштары................................ |
107 |
|
5.29 |
29-сабақ. Есту және көру талдағыштары. .................................. |
107 |
|
5.30 |
30-сабақ. Қимыл талдағышы. Вестибулалық аппарат................ |
108 |
|
6 |
СӨЖ тапсырмаларының тақырыптық мысалдары...................... |
110 |
|
7 |
Студенттердің білімін бақылауға арналған материалдар. Ағымдық, аралық және қорытынды бақылауға арналған тесттік тапсырмаларының үлгілері............................................... |
113 |
|
8 |
Қолданылған әдебиеттер тізімі..................................................... |
120 |
Алғы сөз
Мемлекетіміз егемендік алғанына біраз жылдар өтіп, тіліміз жоғары дәрежеде қарқынды дамып келеді. Заман талабына сай, ғылым және білім саласында бірқатар өзгерістер енгізіліп, жоғарғы оқу орындарында түбегейлі білім беру болашақ маманның көзқарастарын кеңейте түседі. Осыған орай жоғары оқу орындарында мемлекеттік тілдегі оқулықтар саны жеткілікті болғанымен, жекеленген факультеттерде оқитын студенттерге бағыт-бағдар беретін оқу-әдістемелік кешен өте аз. «Жануарлар физиологиясы» жалпы курсын оқытудың мақсаты - студенттерді жануарлар ағзасында өтетін әртүрлі құрылымдық деңгейдегі тіршілік процестерінің (зат алмасу, тыныс алу, қоректену және т.б.) заңдылықтары және жеке мүшелер қызметінің маңызымен, ағза мен сыртқы орта араларындағы өзара әсерлердің механизмдерімен таныстырып, болашақ мамандықты игеруге қажет білімді жинақтауға мүмкіндік беру.
Осы оқу-әдістемелік кешеннің міндеті:
Ағзада өтетін физиологиялық процестердің қалыпты жағдайларын білу. Эволюциялық дамудың әртүрлі сатысындағы немесе әртүрлі экологиялық жағдайда тіршілік ететін жануарлардың физиологиялық қызметтердің сапалық айырмашылығын; Жүйе мен жекеленген мүшелердің морфо-қызметтік ерекшеліктерін. мүшелер мен ұлпалардың микроқұрылымдарын, олардың өзара байланысын білу.
Біртұтас ағза және қоршаған ортаның, жануарлар ағзасының жекеленген бөлімдері арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететін механизмдерді; біртұтас ағзаға, жекеленген мүшелерге, мүше жүйелеріне жедел және созылмалы тәжірибе қою; практикадағы маңызды физиологияның негізгі теориялық сұрақтары бойынша жалпы түсінікті қалыптастыру.
Ғылыми-зерттеу іс-әрекетінде теориялық білім мен практикалық дағдыларын қолдану мүмкіндіктерін, басқа да кәсіптік пәндермен физиологияның логикалық байланысын, олардың кәсіби іс-әрекетте қолдана білу.
Физиологиялық эксперименттерді жасауда қауіпсіздік техника ережелерін сақтау. Физиологиялық тәжірибелерде қолданылатын приборлар мен қондырғыларды, микроскоппен жұмыс, қан алу, препараттарды дайындау, наркоздау, бекіту сияқты дағдыларды дамыту; алынған білімдеріне талдау жасап, сәйкес тұжырымдама жасай білу.
Осы оқу-әдістемелік кешен жоғары оқу орындарының биологиялық, мал дрігерлік және мал шаруашылығы факультеттерінің студенттеріне арналған.