- •1. Электр жетегі туралы негізгі мағлұматтар
- •1.1 Электр жетегінің түрлері
- •1.2 Электр қозғалтқышгардың және өндіріс механизмдерінің механикалық сипаттамалары. Қалыптасқан режимдер.
- •1.5-Сурет. Эқ-тың және өндіріс механизмінің механикалық сипаттамалары
- •1.3 Электр жетегінің қозғалыс теңдеулері
- •2. Электр моментінің механикалық сипаттамалары
- •2.1. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының механикалық сираттамалары
- •2.1 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы
- •2.2 Сурет- Механикалық сипаттамалар.
- •2.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдеріндегі механикалық сипаттамалар
- •2.3 Тізбектеп қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.4 Тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдерінің механикалық сипаттамалары
- •2.5 Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.6 Тежеу режимдеріндегі ақ-тың механикалық сипаттамалары
- •2.7. Сиихронды қозғалтқыштың механикалық және бұрыштық сипаттамалары
- •3. Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.1 Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеудің негізгі көрсеткіштері
- •3.1 Сурет-Әртүрлі қаттылығы бар механикалық сипаттамалары.
- •3.2 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың екі зоналық реттеуінің сипаттамалары.
- •3.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығьн магнит ағынды өзгерту арқылы реттеу
- •3.3 Сурет-Магнит ағынды өзгерту арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу эж-нің сұлбалары.
- •3.3 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реостаттық және импульстік параметрлік тәсілмен реттеу
- •3.6-Сурет. Бұрыштық жылдамдықты импульстік тәсілі арқылы ретгеу
- •3.4 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якоріне әкелінген кернеуді өзгерту тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу
- •3.5 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якорін шунттау тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.10-Сурет. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозгалтқышының якорь орамасын шунттау сұлбасы
- •3.11-Сурет. Шунттық резистор Rш тұрақты, ал тізбектегі резисторды Rк өзгертіп тұрған кездегі топтас механикалык сипаттамалары
- •3.12-Сурет. Тізбекті резистор Rк тұрақгы, ал шунттъгқ резистор Rш өзгеріп тұрған кездегі топтас механикалық сипттамалар
- •3.6 Тібектей қоздырылатын тұракты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.13-Сурет. Якорь орамасын шунттау арқылы қозғалтқыштың бұрышгық жылдамдығын реттеу
- •3.14-Сурет. Якорь орамасын шунттаған кездегі тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының сипаттамалары
- •3.15 Сурет-Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықгы реттеу сұлбасы
- •3.16 Сурет.Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу кезіндегі механикалық сипаттамалар
- •3.8 Реостаттық және импульстік реттеу
- •3.17-Сурет. Роторы қысқа тұйықталған ақ импульстік параметрлік реттеу кездегі басқару сұлбасы (а) және механикалық сипаттамалар (б)
- •3.18 Сурет-Фазалы роторы бар ақ импульстік параметрлік реттеу кезіндегі басқару сұлбасы (а) жәие механикалық сипаттамалары б)
- •3.9. Асинхронды эж-нің бұрыштық жылдамдығын полюстер санын өзгерту арқылы реттеу
- •3.19-Сурет. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгерту сұлбалары
- •3.20-Сурет. Статор орамаларын ауыстырып қосу сұлбалары
- •3.10 Асинхронды электр жетегілерінің жиіліктік реттеу әдісі
- •3.22-Сурет. Тұрақты токтың аралық көзі бар электр машиналық жиілік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.23-Сурет. Асинхронды жт-тін сұлбасы
- •3.24-Сурет. Синхронды генераторы бар вентильді – элекгр машиналық жиіліктік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.26-Сурет. Тұрақгы токтың аралық көзі бар статикалық түрлендіргіштің
- •3.27-Сурет. Жиіліктік реттеудегі ақ алмастыру сұлбасы
- •4. Электр жетігінің бұрыштық жылдамдылығын және иін күшін автоматты реттеу
- •4.1-Сурет. Ажыратылған г-қ жүйенің механикалық сипаттамалары
- •4.1. Кернеу бойынша қатаң теріс кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.2. Якорь тоғы бойынша қатаң оң кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты реттеу жүйесі
- •4.3. Қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы бойынша қатаң теріс байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.4.-Сурет. Құрылымдық сұлба (а) және қозғалтқыштың сипаттамалары (б)
- •4.4. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы асинхронды эж-дың бұрыштық жылдамдығын автоматты түрде реттеу
- •4.5-Сурет. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы жылдамдығы реттелетін асинхронды электр жетегінің құрылымдық сұлбасы
- •4.5. Түрлендіргіш-қозғалтқыш жүйеде электр жетсгінің моментін автоматты түрде реттеу
- •4.7-Сурет. Жылдамдык бойынша кері байланысы және ток кесуі бар
- •4.8-Сурет. Бұрыштық жиілік және ток кесу бойынша жүйеде істейтін қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •5. Электр жетегінің қуатын анықтау
- •5.1 Электр жетегінің жүктеме диаграммалары
- •5.1-Сурет. Кинематикалық сұлба
- •5.2-Сурет. Шахта көтергіш эж-нің жүктеме диаграммасы
- •5.2. Ұзақ жұмыс кезінде қозғалтқыштың қуатын есептеу
- •5.4-Сурет. Қозғалтқыштың білігіндегі сатылы қуат графигі және
- •5.5-Сурет. Қайталанбалы-қайту режиміндегі жұмыстың графигі
- •5.3. Қайталанбалы-қысқа уақыт және қысқа уақыт режим кезінде
- •5.26-Сурет. Қайталанбалы-қысқа уақыт режим кезіндегі көп сатылы
2.7. Сиихронды қозғалтқыштың механикалық және бұрыштық сипаттамалары
ω0 = = const
2.20 сурет. Механикалық (а) және жүргізіп жіберу (б) сипаттамалары
СҚ-тың роторында жұмысшы орамасынан басқа тұрақты токтан қоректенетін арнайы жүргізіп жіберу орамасы болады. Осы орамның көмегімен қозғалтқыш асинхрондық қозғалтқыш сияқты жүргізіледі, сондықтан қозғалту режимдерінде асинхрондық сипаттамаға ұқсайды. Жүргізу ораманың кедергісі үлкен болса, онда жіберу моментте жоғары болады. Қоздыру орамасын тұрақты токқа қосқаннан кейін қозғалтқыш синхрондыққа енеді.
Қозғалтқыштың тұрақты жұмыс істеуін қарастырсақ, моменттің М ЭҚК пен кернеу арасындағы θ бұрышынан тәуелді екенін білу керек. СҚ-тың моментінің θ бұрыштан тәуелділігін бұрыштық сипаттама деп атайды, яғни
М = ƒ(θ).
2.21 сурет. СҚ-тың векторлық диаграммасы
2.22 сурет-R0 = 0 кезіндегі СҚ-тың векторлық диаграммасы
Р = ЗUІcosφ - Сқ - активтік қуаты.
Векторлық диаграммадан (2.22 - сурет) шығады:
U cosφ = E cos(φ-θ) (2.27)
АВС үш бұрышынан көрінетіні:
Cos ( φ-θ) = AB / AC = Usinθ /IX1
U cosφ = EU
Бұл табылған көріністі ( 2.26) қойсақ онда шығатыны:
Р = (2.28)
Ал электромагниттік моменттің формуласы
М = (2.29)
Бұрыш = 90 болса, момент максималды болады
Ммакс =, яғни M= Ммаксsin (2.30)
ном =25°-30.
= 2-2,5.
2.23-сурет. СҚ-тың бұрыштық сипаттамасы
3. Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеу
3.1 Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеудің негізгі көрсеткіштері
Негізгі көрсеткіштерге жататындар:
а) реттеудің диапазоны; б) ырғақтылық; в) үнемділік; г) жылдамдықгың тұрақгылығы;
д) жылдамдықты реттеудін бағыты; е) әртүрлі жылдамдық кезде рұқсат етілетін жүктеме.
а) реттеудін диапазоны
Реттеудің берілген дәлдігімен белгіленген жүктеме момент немесс басқа ауъітқу орнатылған максималды жылдамдық макс минималды жылдамдық. мин қатынасы
D
реттеу диапазон 2:1;4:1;10:1;20:1 және т.б. сандардың қатынасымен көрсетіледі.
б) реттеудің ырғақтығы
Бұл бір жылдамдықган екінші жылдамдыққа көшкен кездегі ырғу. Неғұрлым ырғу аз болса, солғұрлым ырғақғы жоғары. Ырғақтылық коэффициенті арқылы бағалауға болады
ырғ ,
мұнда 1 және 1 -1 ырғақтылық сатыларындағы бұрыштық жылдамдықтар.
в) реттеудің үнемділігі
Бұл ЭЖ-нің құруына және эксплуатациясына кететін шығындармен сипатталады.
ЭЖ-нің үнемділігі бағаланғанда оның эксплуатациядағы сенімділігі және реттеу процессі кезіндегі электр энергияның шығындары еске алынады. Жылдамдықты реттеу кезіндегі қуат шығындары Р ЭЖ-нің ПӘК белглейді
,
мұнда Р2 козғалтқыштың білігіндегі қуат.
ӘЖ-нін маңызды үнемділік көрсеткіштердің бірі - қуат коэффициенті және реактивтік қуатты тұтыну:
Қозғалтқыштардың көбіне номиналды қуат коэффиценті 0,8-0,9. Қуатпен бұрыштық жылдамдық өскенде қуат коэффициенті өседі. Қуат коэффициенті жүктемеге тәуелді.
г) жылдамдықтың тұрақтылығы
Бұл жүктеме моментінің ауып кету кезіндегі бұрыштық жылдамдықтың өзгеруі, ал ол механикалық сипаттаманың қуаттылығына тәуелді.