- •1. Электр жетегі туралы негізгі мағлұматтар
- •1.1 Электр жетегінің түрлері
- •1.2 Электр қозғалтқышгардың және өндіріс механизмдерінің механикалық сипаттамалары. Қалыптасқан режимдер.
- •1.5-Сурет. Эқ-тың және өндіріс механизмінің механикалық сипаттамалары
- •1.3 Электр жетегінің қозғалыс теңдеулері
- •2. Электр моментінің механикалық сипаттамалары
- •2.1. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының механикалық сираттамалары
- •2.1 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышы
- •2.2 Сурет- Механикалық сипаттамалар.
- •2.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдеріндегі механикалық сипаттамалар
- •2.3 Тізбектеп қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.4 Тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың тежеу режимдерінің механикалық сипаттамалары
- •2.5 Асинхронды қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •2.6 Тежеу режимдеріндегі ақ-тың механикалық сипаттамалары
- •2.7. Сиихронды қозғалтқыштың механикалық және бұрыштық сипаттамалары
- •3. Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.1 Эж-нің бұрыштық жылдамдығын реттеудің негізгі көрсеткіштері
- •3.1 Сурет-Әртүрлі қаттылығы бар механикалық сипаттамалары.
- •3.2 Сурет-Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың екі зоналық реттеуінің сипаттамалары.
- •3.2 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығьн магнит ағынды өзгерту арқылы реттеу
- •3.3 Сурет-Магнит ағынды өзгерту арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу эж-нің сұлбалары.
- •3.3 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реостаттық және импульстік параметрлік тәсілмен реттеу
- •3.6-Сурет. Бұрыштық жылдамдықты импульстік тәсілі арқылы ретгеу
- •3.4 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якоріне әкелінген кернеуді өзгерту тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу
- •3.5 Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқыштың якорін шунттау тәсілі арқылы бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.10-Сурет. Тәуелсіз қоздырылатын тұрақты ток қозгалтқышының якорь орамасын шунттау сұлбасы
- •3.11-Сурет. Шунттық резистор Rш тұрақты, ал тізбектегі резисторды Rк өзгертіп тұрған кездегі топтас механикалык сипаттамалары
- •3.12-Сурет. Тізбекті резистор Rк тұрақгы, ал шунттъгқ резистор Rш өзгеріп тұрған кездегі топтас механикалық сипттамалар
- •3.6 Тібектей қоздырылатын тұракты ток қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығын реттеу
- •3.13-Сурет. Якорь орамасын шунттау арқылы қозғалтқыштың бұрышгық жылдамдығын реттеу
- •3.14-Сурет. Якорь орамасын шунттаған кездегі тізбектей қоздырылатын тұрақты ток қозғалтқышының сипаттамалары
- •3.15 Сурет-Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықгы реттеу сұлбасы
- •3.16 Сурет.Қоздыру ораманы шунттау арқылы бұрыштық жылдамдықты реттеу кезіндегі механикалық сипаттамалар
- •3.8 Реостаттық және импульстік реттеу
- •3.17-Сурет. Роторы қысқа тұйықталған ақ импульстік параметрлік реттеу кездегі басқару сұлбасы (а) және механикалық сипаттамалар (б)
- •3.18 Сурет-Фазалы роторы бар ақ импульстік параметрлік реттеу кезіндегі басқару сұлбасы (а) жәие механикалық сипаттамалары б)
- •3.9. Асинхронды эж-нің бұрыштық жылдамдығын полюстер санын өзгерту арқылы реттеу
- •3.19-Сурет. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгерту сұлбалары
- •3.20-Сурет. Статор орамаларын ауыстырып қосу сұлбалары
- •3.10 Асинхронды электр жетегілерінің жиіліктік реттеу әдісі
- •3.22-Сурет. Тұрақты токтың аралық көзі бар электр машиналық жиілік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.23-Сурет. Асинхронды жт-тін сұлбасы
- •3.24-Сурет. Синхронды генераторы бар вентильді – элекгр машиналық жиіліктік түрлендіргіштің сұлбасы
- •3.26-Сурет. Тұрақгы токтың аралық көзі бар статикалық түрлендіргіштің
- •3.27-Сурет. Жиіліктік реттеудегі ақ алмастыру сұлбасы
- •4. Электр жетігінің бұрыштық жылдамдылығын және иін күшін автоматты реттеу
- •4.1-Сурет. Ажыратылған г-қ жүйенің механикалық сипаттамалары
- •4.1. Кернеу бойынша қатаң теріс кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.2. Якорь тоғы бойынша қатаң оң кері байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты реттеу жүйесі
- •4.3. Қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығы бойынша қатаң теріс байланыспен бұрыштық жылдамдықты автоматты түрде реттеу жүйесі
- •4.4.-Сурет. Құрылымдық сұлба (а) және қозғалтқыштың сипаттамалары (б)
- •4.4. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы асинхронды эж-дың бұрыштық жылдамдығын автоматты түрде реттеу
- •4.5-Сурет. Тиристорлық кернеу реттеуіші арқылы жылдамдығы реттелетін асинхронды электр жетегінің құрылымдық сұлбасы
- •4.5. Түрлендіргіш-қозғалтқыш жүйеде электр жетсгінің моментін автоматты түрде реттеу
- •4.7-Сурет. Жылдамдык бойынша кері байланысы және ток кесуі бар
- •4.8-Сурет. Бұрыштық жиілік және ток кесу бойынша жүйеде істейтін қозғалтқыштың механикалық сипаттамалары
- •5. Электр жетегінің қуатын анықтау
- •5.1 Электр жетегінің жүктеме диаграммалары
- •5.1-Сурет. Кинематикалық сұлба
- •5.2-Сурет. Шахта көтергіш эж-нің жүктеме диаграммасы
- •5.2. Ұзақ жұмыс кезінде қозғалтқыштың қуатын есептеу
- •5.4-Сурет. Қозғалтқыштың білігіндегі сатылы қуат графигі және
- •5.5-Сурет. Қайталанбалы-қайту режиміндегі жұмыстың графигі
- •5.3. Қайталанбалы-қысқа уақыт және қысқа уақыт режим кезінде
- •5.26-Сурет. Қайталанбалы-қысқа уақыт режим кезіндегі көп сатылы
3.17-Сурет. Роторы қысқа тұйықталған ақ импульстік параметрлік реттеу кездегі басқару сұлбасы (а) және механикалық сипаттамалар (б)
ε =1 кезде ( екі жаққа өткізетін жартылай өткізгіш немесе түйіспелі кілттер К-үздіксіз бекітілген) қозғалтқыш резистор Rқос тұрақты қосылуына сәйкес жасанды сипаттамада жұмыс істейді ( кілттер К ажыратылған).
Статордың активтік кедергісі өскен кезде максималды моменттің және критикалық тайғанаудың, механикалық қаттылық коэффициенттің және бұрыштық жылдамдықтың тұрақтылығының азаюы шығады.
Егер де фазалы роторы бар қозгалтқышты қолдансақ, онда қозғалтқыштың пайдалануы дұрысталады. Бұл жағдайда бұрыштық жылдамдықгы реттеу салдарынан туатын қосымша шығындар машинаның сыртындағы қосымша резисторларда бөлініп шығады, ал сондықган тәуелсіз желденетін қозғалтқыштың рұқсат етілетін момент номиналды моментке тең болады. Импулъстік параметрлік жылдамдықгы ретгеу кезіндегі фазалы роторы бар АҚ-тың қосу сұлбасы 3.18-суретте көрсетілген.
Қосымша резистор Rқос түзеткіш Т арқылы ротор тізбегіне тегістеуші реактор L -мен тізбектеп қосылады. Резистор К кілт арқылы (түйіспелі немесе тиристорлы) мезгіл-мезгіл қосылып және ажыратылып тұрады.
Кілт К бекітілген кезде (ε =1) қозғалтқыш Rэ= 0 сәйкес сипаттамада жұмыс істейді, ал кілт К ажыратылған кезде (ε =1) және RЭ=R кезде қозғалтқыш реостаттық сипаттамада жұмыс істейді. Жұмыс зонасы екі сипаттаманың арасында жатады.
3.18 Сурет-Фазалы роторы бар ақ импульстік параметрлік реттеу кезіндегі басқару сұлбасы (а) жәие механикалық сипаттамалары б)
3.9. Асинхронды эж-нің бұрыштық жылдамдығын полюстер санын өзгерту арқылы реттеу
Асинронды қозғалтқыштың бұрыштық жылдамдығының формуласынан
шығады: егер де қоректендіретін желінің жиілігі тұрақты болса, ал тайғанау s аз өзгерсе, онда бұрыштық жылдамдықгы полюстердің р жұп санын өзгерту арқылы реттеуге болады.
Полюстердің жұп саны бүтін сан болғандықтан, бұрыштық жылдамдықгың реттеуі сатылы болады. Полюстерді өзгерту статор орамасында жасалады және оны орындау үшін әрбір фазалық орамада бөлек жартысында токтың бағытын өзгерту арқылы орындалады. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгертуге арналған жартылай орамаларды қосу сұлбалары 3.19а-в-суретте көрсетілген.
3.20 а-д-суретте ең көп қолданылатын статор орамалардың аудару сұлбалары көрсетілген. Бір полюс сандардан басқа полюстер санға аударған кезде айналу бағыты өзгермейді. 3.1-кестеде статор орамалардың әртүрлі үшін магниттік индукциялардың қатынастары келтірілген 3.19а-д сурет бойынша біркелкі полюс саны 1 деп белгіленіп, ол қос полюс саны II деп белгіленген.
3.19-Сурет. 2:1 қатынасқа полюстер санын өзгерту сұлбалары
Асинхронды қозғалтқыштың электр магниттік моменті
(3.22)
3.20-Сурет. Статор орамаларын ауыстырып қосу сұлбалары
Суреттің№ |
Қос полюс саны (4.19-суретте II белгіленген) |
Біркелкі полюс саны (4.19-сүретте I белгіленген) |
ВП/В1 қатынасы | ||
Жартылай орамалардың қосылуы |
Фазалардың қосыуы |
Жартылай орамалардың қосылуы |
Фазалардың қосыуы | ||
3.19а 3.19б 3.19в
3.19г 3.19д |
Тізбектеліп -----//----- тізбектеліп немесе параллельді
тізбектеліп немесе параллельді |
У У немесе Д У
У немесе Д У немесе Д
|
Параллельді -----//----- тізбектеліп немесе параллельді Параллельдітізбектеліп немесе параллельді |
УУ немесе Д
Д У немесе Д У немесе Д
|
0,58 1,0
1,16 1,73 2,0 |
Демек, әр полюстер санына жауап беретін , статор орамаларының әртүрлі қосылу сұлбалары бар қозғалтқыштардың моменттері , әрбір магнит индукцияларына сәйкес жатады.
3.21-суретте 3.20-суреттегі сұлбаларға сәйкес механикалык сипаттамалар көрсетілген.