журтышыкпен байланыс

РR қызметі түрлерінің бұл келтірілген тізімін толық деуге болмайды. Қазіргі таңда ньюсмейкер, веб-дизайнер сияқты жаңа мамандықтар пайда болды. Сөйтіп, жұртшылықпен байланыс сараланып қана қоймай, сондай-ақ кəсіби белгілер бойынша да өрісін жая түсуде.

1.2. РR - жұртшылықпен байланыстың даму тарихы

Жұртшылықпен байланыс өз дамуында ең алдымен батыс қоғамындағы əлеуметтік құрылыстың күрделенуіне қатысты болған бірнеше кезеңнен өтті. Белгілі бір модельдер арқылы сипатталатын осындай төрт кезең атап өтіледі.

ХІХ ғасырдың орта тұсынан бастап ақпараттық-коммуни- кациялық процестерде жарнама моделі сахнаға шығып, ол біржақты байланыспен ерекшеленді. Қазір бұл модель сирек қолданылады.

ХХғасырдың басында қоғамдық ақпарат моделі туындады. Оған ақпараттың қоғамда белгілі бір ұйымның мақсат-мүддесіне орай таралуы, хабарламаның объективтілігіне баса көңіл бөлінуі тəн болды. Бірақ бұл модель де коммуникация процесінің біржақтылығымен сараланады.

1920 жылдан бастап екіжақты ассиметриялық модель пайда болды. Бұл модель аудиторияның ұстанымдарын белгілі бір мерзім ішінде өзгерту мақсатын көздей отырып зерттеп-білуге бағытталды. Алғашқы екі модельмен салыстырғанда ақпараттық əсер ету объектісінің мінез-құлқы мен ішкі жай-күйі көбірек назарға алынды. Бірақ, мұнда манипуляторлық, яғни құйтұрқы мақсатты насихаттық сарындар басым болды. Модель қоғамның саяси жəне экономикалық салаларында қолданылды, қазіргі таңда ол тауар жəне қызметтер өндірісіне қатысты РR-практиканың 15- 20%-ын құрап отыр.

ХХғасырдың орта тұсынан бастап екіжақты симметриялы модель қолданылып келеді. Əсер ету объектісімен өзара түсіністік пен əріптестік, объектінің мүдделерін барынша ескеру, этикалық қырдың басым рөлі, насихаттан, жалғандық пен алдауарбаудан бас тарту оның ең басты принциптері болып табылады. Сарапшылардың бағалауынша, болашақ-осы модельдікі.

Заманымыздың айшықты белгілерінің бірі ретінде жұртшылықпен байланыс қалыптасып, дамудың өзіндік белесті жолдарынан өтті. Оның қаз тұруы ХІХ ғасырмен тұспа-тұс келеді. PR

11

терминін АҚШ-тың үшінші президенті Т. Джеферсон алғаш рет қолданды деген ақпарат бар. Американың алтыншы президенті Э.Джексон да журналистер қауымының қызметіне жиі жүгінгені белгілі. Сол тұста (1830 жылдары) бұл атаусөз «ортақ игілікке бағытталған əрекет» деген ұғымды білдірген. Сондай-ақ PR терминін америкалық Д. Идон 1882 жылы қолданысқа енгізгені туралы жазылып жүр.

Қызмет тұтынушылардың пікірін зерттеп білу жөніндегі қамқарекеттің алғашқы мысалдары 1883 жылдың үлесіне тиеді. «Белл телефон компани» фирмасының директоры Т. Вайль кəсіпорынның жергілікті бөлімшелеріне қызмет сапасы мен баға саясатын ой елегінен өткізу жөнінде тапсырма берген. Бұл фирма ХХ ғасырдың басында-ақ өзіне тиімсіз заңнамаға қарсы бағытталған газет материалдарының топтамасын ұйымдастыру науқанын өткізген. 1911 жылы британ вигтерінің (ағылшынша, whigs, Ұлыбританиядағы саяси партия, ХІХ ғасырдың екінші жартысында Либералдық партия соның негізінде дүниеге келді) серкесі Д.Ллойд-Джордж ұлттық сақтандыру заңына қоғамдық қолдау көрсету жөнінде науқан жүргізген. Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде В. Вильсон əкімшілігі жанында кəсіби газетші Дж.Крилдің ұсынысы бойынша насихаттық комитет (тарихқа «Крил комитеті» деген атпен енген) құрылған. «Крил комитетінің» көптеген қызметкерлері соғыстан кейін жарнама саласына ауысқан. Насихат саласындағы кəсіпқойлардың жарнама жəне жұртшылықпен байланыс саласына «жылыстауы» екінші дүниежүзілік соғыстан кейін де байқалған.

Кəсіпкерлер тобының жұртшылыққа деген көзқарасының өзгеруін кей зерттеушілер «алғашқы пиаршы» А.Л. Лидің (18771934 ж.) қызметімен байланыстырады. Мамандығы журналист А.Ли 1914 жылы үлкен Рокфеллердің баспасөз хатшысы болған. Сол кезеңде бизнес пен кəсіподақтардың, қаржы-саясат олигархиясының жəне солшыл либерал зиялылардың қарым-қатынас- тары ушығып тұр еді. А.Ли газет жарияланымдарының, фотосуреттер мен кинороликтердің көмегімен өз басшысының қайырымдылықтан қаржы аямайтын үлкен əулет иесі ретіндегі бейнесін жасаған. Ал, шындығында Рокфеллердің жұртшылыққа деген көзқарасы қарапайым халықты «төмен санайтын» өзге де үстем тап өкілдерінің пікірінен алысқа ұзамайтын еді.

12

Либералдық ұстанымдарға берік А. Ли жекеменшік кəсіпкерліктің жақтаушысы болатын, бірақ солшыл көзқарастағы өзге əріптестерінен бір өзгешелігі – ол жұртшылық алдында «үлкен бизнестің» жағымды имиджін жасауға ұмтылды. Мəселен, Дж.Рокфеллерге баспасөз атташесі болып келерден көп бұрын А.Ли көмір компаниясы басшылығы жанындағы жұртшылықпен байланыс маманының атқарымдарын орындады. Ереуіл алдындағы ахуалда ол газетшілерді жанжалды шынайы көрсетуге, жұртшылықты кəсіподақтарға, сондай-ақ жұмыс берушілерге объективті көзқарас танытуға үндеді, сөйтіп, шиеленістің ширығуын бəсеңдетуге тырысты. А. Ли газет редакцияларына жөнелткен «Принциптер туралы декларацияда»: «шынайылығын өзім қосыла тексеруге қуана-қуана келісетін материалдарды ғана жөнелтемін» делінген болатын. Шамамен осы тұста А. Ли темір жол фирмаларының паблиситиімен, яғни жағымды бейнесін жасаумен айналысты. Теміржол апаттары туралы желбуаз қауесет енді-енді дамып келе жатқан көліктің келешегіне кесе-көлденең тұрған еді. Газет редакцияларында осы түйткілді объективті тұрғыдан қарауға қол жеткізген А. Ли жұртшылықты теміржол апатына ұшырау қаупі Нью-Йорк көшесінде мырзалар мінген тарантастың немесе сол кезде ілуде бір ұшырасатын автомобильдің астына түсу ықтималдығынан аспайтынына сендіре алды.

А. Лидің күш-жігері арқылы «идеалистік» деп атауға тұрарлық PR моделі өмірге келді. Жүз жылдай бұрын оның қисыны тым қарапайым-тын, түптеп келгенде «Ақиқат, тағы да ақиқат, ақиқаттан бөлек еш нəрсе де емес» деген ұстанымға саятын. Ал бүгінде, қазіргі заманғы əлеуметтің ерекшелігіне сəйкес сыпайы PR-технологиялар қоғамдық өмірдің қайсыбір саласы бойынша объективті түсінік беретін репрезентативті («салиқалы») ақпарат жиынтығын ұсынатыны белгілі. Жұртшылықпен байланыстың кез келген идеалистік моделінің ортақ белгілері мыналар болып табылады:

-имидж дегеніміз жұртшылықпен байланыстың объектісінысаны туралы объективті, жағымды ақпарат жиынтығы ретінде қарастырылады;

-объективтілік пен шынайылық негізге алынады;

-коммуникация жұртшылық келісіміне, əлеуметтік қатынастардың үйлесімділігіне бағытталады.

13

Өзге де мысалдар. 1902 жылы ақпараттық-жарнамалық мақсатта электрлендірілген коттедж салған «Чикаго Эдисон компани» қызметкері С. Инсалл 1909 жылы кинотүсірімді жұртшылықпен байланыс мақсатына тұңғыш рет пайдаланды.

1904 жылы екі американ жоғары оқу орынында – Пенсильвания жəне Висконсин университеттерінде жұртшылықпен байланыс жөніндегі бюролар құрылды. Автоиндустрия серкесі «Форд моторз» болса, 1908 жылдан бастап фирмаішілік газет шығарып, 1912 жылдан бастап тұтынушылардың пікірін сұрастырып келеді.

Екіжақты жұртшылықпен байланыс моделінің пайда болуына АҚШ Ақпарат агенттігі қоғамдық ақпарат комитетінің қызметі көп септігін тигізді. Комитеттің жұмысында қолданылған əдістер мен техника қоғамдық ақпарат моделі үшін біртекті болғанымен, Агенттік қызметкерлерінің жұртшылық иланатын жəне естігісі келетін материал негізінде ақпарат əзірлеуі маңызды саналды. Комитет ағымдағы ақпаратты əрдайым мұқият реттейтін жəне оның эмоциялық деңгейде қабыл алынуы үшін кəдімгідей күш-жігер жұмсайтын. Жұртшылықты иландырудың жаңа əдіс-тəсілдерін қолданған жаңа буын өкілдеріне қолдау көрсеткен де осы Комитет болатын. Кейіннен бұл əдістер əлеуметтік-психологиялық ғылымға негіз қалады. Жас мамандар арасынан австриялық көрнекті психолог З. Фрейдтің жиені, зерттеуші əрі практик Э. Бернейзді атап өтуге тұрады, оның еңбектері жұртшылықпен байланыстың екіжақты моделіне жақсы мысал бола алады. Əлеуметтік-психологиялық əдістерді жұртшылықпен байланыста қолдану идеясы нақ осы Э. Бернейзге тиесілі. Міне, сондықтан да жұртшылықпен байланыстың əлеуметтік қызметтің дербес түрі ретінде өз алдына жеке отау тігуі Бернейздің есімімен байланыстырылады. А. Ли сияқты Э. Бернейз де коммуникация нəтижесінде қалыптастырылып, қол жеткізілген жұртшылық көзқарасы кез келген ұйымның қызметі үшін маңызды екендігін атап көрсетті. 1919 жылы Бернейз танымдылықты басқару жөнінде фирма құрды.

Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін əлеуметтік коммуникативтік технологияларды талдайтын туындылар дүниеге келді. 1923 жылы Э. Бернейз жұртшылықпен байланыс жөніндегі алғашқы кітаптардың бірі – «Қоғамдық пікірдің қалыптасуы» атты еңбегін жарыққа шығарды. Осы жылы А. Лидің «Пабли-

14

сити» атты кітабы шықты, мұның алдында американ социологиясының классигі У. Липпманның «Қоғамдық пікір» атты кітабы өмірге келген болатын.

У. Липпман бұқаралық ақпарат құралдарының (қысқашаБАҚ) қоғамдық пікірді қалыптастырудағы рөлін бағалап, билік пен корпорациялардың қоғамдық пікірмен санасуы қажеттігін атап көрсетті. Ғалымдар мен практиктердің іс-əрекеттері өз жемісін берді. 1927 жылы «Американ телефон энд телеграф» фирмасының вице-президенті, В. Вильсонның бұрынғы кеңесшісі А. Пейдж корпорациялардың əлеуметтік жауапкершілігі артқанын атап өтті.

1937 жылы «Дженерал моторз» фирмасының жұртшылықпен байланыс жөніндегі кеңесшісінің қызметіне П. Гэррет шақырылды. Фирма басшылығы оның алдына компанияның жағымды, ал корпорация басшылығымен тынымсыз күресіп жүрген кəсіподақтың жағымсыз бейнесін жасау міндетін қойды. Гэррет қолданған іс-шаралар нəтижесінде жұртшылық кəсіподақты теріс пиғылмен қабылдады, бұған көңілі толған «Дженерал моторз» басшылығы фирманың имиджін одан əрі жетілдіру үшін білікті маманға бір миллиард доллар ұсынды. Ал, П. Гэррет жұртшылықпен байланыс жөніндегі осындай аста-төк науқанды өткізуден бас тартты. Ол кейіннен фирма басшылығын жұмысшыларға жеңілдік беруге көндіре алды, қоғамдық пікірдегі ахуалды зерттеу, сондай-ақ автомобильдерді өткізуді жақсарту мақсатымен сұранысты зерделеу жөнінде науқандар ұйымдастырды.

1945 жылы Э. Ньюсом «екінші» Г. Фордтың жұртшылықпен байланыс жөніндегі кеңесшісі болып істеді. АҚШ экономикасындағы соғыстан кейінгі дүмпу нəтижесінде жұртшылықпен байланыс жөніндегі кеңесшілердің атқарымдары əлеуметтік бағдарламалар мен қайырымдылыққа қаржы бөлу мəселесін кəсіпкерлер назарына жеткізу міндетімен толыққан болатын. АҚШтағы жұртшылықпен байланыстың біржолата «заңдастырылуына» 1950 жылдары автомобиль жəне теміржол компаниялары арасында орын алған сот кикілжіңі себепкер болды. Бұлардың қай-қайсысы да осы тайталас барысында адвокаттар қызметіне ғана емес, сондай-ақ жұртшылықпен байланыс мамандарының көмегіне жүгінді. Осы процестегі соңғы нүктені жұртшылықпен байланыс мамандарының қызметін заңдастырған АҚШ-тың Жоғарғы соты қойды. Сот пиар-агенттіктерге клиенттер сүттен ақ, судан таза болмаған күннің өзінде олардың мүдделерін жақтауға рұқсат берді.

15

Жұртшылықпен байланыстың Батыста (алдымен АҚШ-та, кейіннен Еуропада) қоғамдық өмірдің дербес саласы ретіндегі қалыптасуының шоқтықты кезеңі постиндустриялық қоғамның іргесі қаланған 1960 жылдармен тұспа-тұс келді. 1970 жылы жұртшылықпен байланыс дербес пəн ретінде университеттер мен колледждердің оқу бағдарламаларына енді, жұртшылықпен байланыс қызметі «өзіне көңілі толатын» əрбір фирмада пайда болды. Қазіргі таңда жұртшылықпен байланыс институционалданған құрылым болып табылады. Ынтымақ-бірлігі бар халықаралық жұртшылықпен байланыс қауымдастығы қалыптасқан.

Еуропадағы жұртшылықпен байланыс қызметі америкалық жұртшылықпен байланыс теориясының ықпалында болғанымен, кейіннен өзіндік төлтума ғылыми мектептер қалыптаса бастады. Мəселен, Германияда жұртшылықпен байланысты қоғамдық күштерді біріктіретін құрал ретінде бағалаған ерекше тұжырымдама өмірге келді. Жұртшылықпен байланыстың негізгі міндеті ретінде жекелеген субъектілердің қоғамда дұрыс бағыт-бағдар мен ақпарат алуына жəрдемдесу, өзіндік пікірін қалыптастыруына жəрдемдесу қарастырылды.

Жұртшылықпен байланыстың француз мектебінің өкілдері адам факторы есепке алынатын өз принциптері мен технологияларын жасауға ұмтылды. Корпоративтік мүддені ілгері жылжыту принципі басым америкалық жұртшылықпен байланыс тұжырымдамасынан осындай айырмашылығына байланысты ол «сенім стратегиясы» деген атауға ие болды.

«Социалистік лагерьде» болуына байланысты Батыстан кенжелеп қалған Орталық жəне Шығыс Еуропа елдерінде жұртшылықпен байланыстың ұлттық тұрғыда өркендеуі өткен ғасырдың 90-шы жылдармен тұспа-тұс келді. Ұйымдық тұрғыдан топтасу мақсатында кəсіби ассоциациялар пайда болып, олар:

1990 жылы – Венгрия мен Словенияда;

1994 жылы – Польшада;

1996 жылы – Болгарияда құрылды.

Чехияда жұртшылықпен байланыс 1990 жылдардың басынан дами бастағанымен, чех пиаршыларының салалық ұйымы – Чех Республикасы PR агенттіктерінің ассоциациясы 1996 жылдан жұмыс істеуде. Сөйтіп, Орталық жəне Шығыс Еуропа əлемдік жұртшылықпен байланыс қоғамдастығының ажырамас бөлігіне айналып келеді. Əлбете, аталған нарық АҚШ пен Батыс Еуропа

16

нарықтарымен салыстырғанда, əлдеқайда кенже. Алайда бұл нарық жедел өсіп келеді əрі оған қазіргі таңда əлемдік нарықтағы негізгі үрдістер тəн болып отыр. Солардың бірі-жаһандану. Ғаламдық жұртшылықпен байланыс желілері түрлі елдердегі жұртшылықпен байланыс агенттіктерінің офистерін толық құқықты филиал немесе өкілдік есебінде ресімдеп, өз қарамағына алуда немесе олардың акцияларын иемденуде. Бұл əлемнің барлық елдерінде дерлік байқалып отырған үдеріс болып табылады.

Дегенмен, 1990 жылдардың басындағы жедел даму қарқыны толысу, яғни жұртшылықпен байланыстың мəнін жете түсіну үдерісімен қатарласа өрби алмады, көптеген елдерде PR-дың этикалық кодекстері болмады. Батыс Еуропадағы, Солтүстік Америка мен Азиядағы кəсіпқой жұртшылықпен байланыс мамандарының өзара қарым-қатынастары мардымсыз болды. Сөйтсе де өткен кезең ішінде жұртшылықпен байланыс технологиясы баспасөз релиздерін жазып, таратудан дағдарысқа қарсы PR жəне инвесторлармен байланыс сияқты мамандандырылған коммуникациялар деңгейіне дейін көтерілді, ал журналистермен қарым-қатынас маркетинг қырларын түсінуге, жұртшылықпен байланыс кəсіпқойларының еңсе тіктеп, олардың агенттіктерінің қаз тұруына жəрдемдесті.

Жаңа мектептердің қалыптасуымен қатар əлемдік жұртшылықпен байланыс қоғамдастығының шоғырланып, топтасуы жүзеге асты, салада жұмыс істейтін кəсіпқойлар бірлестіктері құрылды, кəсіби мінез-құлық кодекстері əзірленді. Мəселен:

1948 жылы – Public Relations Society of America (PRSA) –

Америка Жұртшылықпен байланыс қоғамы құрылды.

1953 жылы – Халықаралық сауда палатасы PR жөнінде комиссия құрды.

1954 жылы – PRSA алғашқы PR этикалық кодексін жасады. 1955 жылы Лондонда Халықаралық PR ассоциациясы (ІPRA)

құрылды.

1959 жылы Еуропалық Паблик рилейшнз конфедерациясы (СЕPR) құрылды.

1961 жылы ІPRA кəсіптік мінез-құлық жəне PR этикасын қабылдады.

1978 жылы Паблик рилейшнз саласындағы кəсіби мінезқұлықтың Еуропалық кодексі қабылданды.

17

1994 жылы Жұртшылықпен байланыс жөніндегі Ресей ассоциациясы (РАСО) «Кəсіби абырой кодексін» қабылдады.

2008 жылы Қазақстан Республикасының Жұртшылықпен байланыс жөніндегі ұлттық ассоциациясы (ЖБҰА) Қазақстан Республикасының Жұртшылықпен байланыс саласындағы кəсіби жəне этикалық принциптері кодексін қабылдады.

Жұртшылықпен байланыстың Еуропадағы дамуының стратегиялық модельдері осы аймақ елдеріндегі жалпыға ортақ бірігу тенденцияларымен сайма-сай келеді. Кірігуге жəне бірлікке деген ұмтылыс əлеуметтік-экономикалық, саяси, мəдени салаларды ғана қамтымайды. Жұртшылықпен байланыс үшін практикада, сондай-ақ білім беруде қолданылатын өзіндік бір стандарт құру идеясы актуалды бола түсуде.

Мұндай стандарт не үшін қажет? Ең əуелі ол стандарт PR саласындағы мамандар үшін ортақ негіз жасайды, пікірталастар мен білім алмасу іргетасын қалайды.

Жұртшылықпен байланыс стандарты мəселесі жуық арада толыққанды шешімін таба алмауы да ықтимал. Алайда қазіргі таңда жұртшылықпен байланыс стандартының түйткілді тұстарына көңіл бөлу, ахуалдың барысын айқындап, Еуропа назарын осы проблемаға аудару маңызды мəнге ие болып отыр.

Кəсіби тұрғыдан алғандағы жұртшылықпен байланыс стандарты бірқатар зерттеушілердің пікірінше, ол (стандарт) болашақ маман алатын білімнің, кісілік қарым-қатынасының, жеке бас қасиеттерінің сипаттамасы, сондай-ақ кəсіптік машықтардың жиынтығы болып табылады. Мұндай сипаттама стандарт бола алуы үшін оған кəсіптің өзі де, сондай-ақ кəсіпқойлар да барлық жағынан сай келуі тиіс.

Сөйтіп, стандарт мазмұны жұртшылықпен байланыс кəсібінің жəне оның мақсаттарының сипаттамасын түзуге тиіс болғанымен, бұл аталған сипаттама да ұдайы даму ахуалында өзгеріп тұрады. Сондай-ақ Еуропаның өзінде жұртшылықпен байланыстың өркендеу дəрежесі, заңнама негіздері əр елде əрқилы болғандықтан, бір өлшем аясына сиғызу қиындық туғызады. Дегенмен, осындай кілтипандарға қарамастан жалпыеуропалық стандарт мəселесі кəрі құрылықта талқылана бастады. Қол жеткен жетістіктер де бар. Мəселен, Еуропадағы жұртшылықпен байланыс бойынша білім беру жүйесі Еуропа паблик рилейшнз конфедерациясында (СЕPR) аккредитациядан өтеді. Еуразия құрылығында бұл проблема əлі де өз шешімін тапқан жоқ.

18

ТМД елдеріндегі жұртшылықпен байланыс. Сарапшылар-

дың пікірінше, бүгінгі таңда тек Ресей, Украина мен Қазақстан PR нарықтары ғана қалыптасып үлгірген. Бұл орайда Ресей нарығы зияткерлік əлеуетінің молдығымен ерекшеленеді. Ресей пиаршыларының тұңғыш кəсіби бірлестігі – Жұртшылықпен байланыс жөніндегі Ресей ассоциациясы (РАСО) 1991 жылы ЮНЕСКО, IPRA жəне CEPR сияқты халықаралық ұйымдардың қуаттап, қолдауымен құрылды. 1997 жылдан бастап РАСО Жұртшылықпен байланыс жөніндегі Еуропа конфедерациясының (CEPR) мүшесі болып табылады. Ресей Журналистер одағы, РФ Сыртқы істер министрлігі жанындағы Мəскеу мемлекеттік халықаралық қатынастар университеті (МГИМО), Ұлттық жарнама ассоциациясы РАСО құрылтайшылары болып табылады.

РАСО бүкіл ел аумағын шырмап жатқан күрделі құрылымға ие. Бүгінде оның құрамына 140-тан астам мүше-ұйымдар кіреді (PR-агенттіктер, бизнес-құрылымдар мен өндірістік холдингтердің PR-департаменттері, мемлекеттік, коммерциялық емес ұйымдардың, БАҚ-тардың жұртшылықпен байланыс бөлімдері, ірі жоғары оқу орындары жəне т.б.). РАСО-ның бүкіл ел көлемінде аймақтық бөлімшелері мен өкілдіктері бар, Ассоциацияның құрылымын қалыптастыру, жаңа мүшелер қабылдау əлі жүріп жатыр.

РАСО мүшелігіне «Бритиш Американ Тобакко Россия», «Кока-Кола ЭйчБиСи Евразия» компаниялары, Новолипецк металлургия комбинаты, «АДАМАС Столичный» зергерлік зауыты, «Росбалт-Центр» Ақпарат агенттігі, РФ Көлік министрлігінің Федералдық Жол агенттігі, «АВТОВАЗ» ААҚ жұртшылықпен байланыс дирекциясы, «Нестле Фуд» компаниясы жəне басқа көптеген ұйымдар мүшелікке өтті. РАСО-ның Иркутск, Ярославль жəне Пермь өкілдіктері құрылып, белсенді жұмыс жүргізіп жатыр. Сондай-ақ РАСО-ның Орал жəне Солтүстік Батыс бөлімшелерінің құрамына жалпы алғанда жүзден астам ұйым кіреді, олар Ассоциацияның ұжымдық мүшелері болып табылып, өз федералдық округтерінің аумақтарында өкілдік етуде.

РАСО-ның Еділ (Волга) бойы федералдық округінде, Воронежде, Тверьде, Ростовта, Кабарда-Балқарда, Владивостокта, Сочиде, Калининградта, Уфада бөлімшелері мен өкілдіктері ашылады.

19

Ассоциацияның негізгі міндеттері қатарына Ресейде жұртшылықпен байланыс саласын дамыту, өз мүшелерін қамқорлыққа алып, елге таныстыру болып табылады. РАСО ғылыми-прак- тикалық конференцияларды, соның ішінде «Мəскеудегі PR күні» деп аталатын жұртшылықпен байланыс саласындағы жыл сайынғы фестивальді жəне Ресей мен ТМД-дағы «PR күндері» аймақтық фестивальдерін, Санкт-Петербургте «The Baltic PR Weekend» Халықаралық фестивалін ұдайы өткізіп тұрады. РАСО жұртшылықпен байланыс саласындағы «Серебряный Лучник» Ұлттық сыйлығын, студенттердің Бүкілресейлік «Хрустальный апельсин» жұртшылықпен байланыс бойынша конкурсын, ассоциацияның бөлімшелері мен өкілдіктері өткізетін «PRоба», «Белое крыло», «RuPoR» сияқты аймақтық конкурстарды ұйымдастырушы болып табылады. 2001 жылғы қазанда РАСО жұртшылықпен байланыс саласындағы кəсіби жəне этикалық принциптердің Ресейлік Кодексін қабылдады, сондай-ақ жұртшылықпен байланыс саласындағы Қоғамдық кəсіби сертификаттау үдерісіне бастамашы болды. Қазіргі таңда 120-дан астам мамандар мен кəсіби ұйымдар ерікті сертификаттау жүйесінің тезінен табыспен өтті.

РАСО жыл сайын Бүкілресейлік PR-анықтамалығын, яғни коммуникациялық қызмет көрсететін ұйымдардың каталогын шығарып тұрады, онда Ресей коммуникациялық нарығы туралы толыққанды деректерді табуға болады. Ассоциацияның қатысуымен Санкт-Петербургтегі Нева Тіл жəне мəдениет институтында «Невадағы PR-апталық» конкурсы, Ресей аймақтарындағы «Студенттік PR апталары», жазғы жəне қысқы PR мектептері өткізіліп тұрады. Ассоциацияның қолдауымен Ресейде актуалды тақырыптар бойынша пікірталас шаралары, семинарлар мен конференциялар ұдайы ұйымдастырылады. PR мамандарын баулумен жəне қайта даярлаумен РАСО-ның С.Д. Беленков атындағы Білім беру орталығы шұғылданады.

Жұртшылықпен байланыс жөніндегі Ресей Ассоциациясы Ресейдегі жұртшылықпен байланыс тақырыбын көтеретін ең үздік журналистік жарияланымға арналған «Ресей баспасөзі беттеріндегі PR» конкурсына құрылтайшы болды. РАСО бастамасы бойынша, 2003 жылғы 28 шілдеде Ресейдің Еңбек жəне əлеуметтік даму министрлігі қаулысымен PR мамандығы Жалпыресейлік классификаторға енгізілді. Бүгінде сала жұртшылығы

20