Зат есiмдердiң сөздiк формасы

I-жiктеу

Ala, ae f – қанат Aorta, ae f – қолқа Arteria, ae f – артерия Concha, ae f – қалқан Costa, ae f - қабырға Crista, ae f – қыр, жота Lamina, ae f – табақша Lingua, ae f – тiл Mandibula, ae f – төменгi жақ Maxilla, ae f – жоғарғы жақ Orbita, ae f – көз шұнқыры Raphe, ae f – тiгiс Scapulla, ae f – жауырын

Spina, ae f – қылқан Vena, ae f – вена Vertebra, ae f – омыртқа Patella, ae f – тiзе үстi Sutura, ae f – тiгiс (сүйектiк) Tuba, ae f – түтiк Bussa, ae f – бет Gingiva, ae f – тiс қызыл етi Lingula, ae f – тiлше Papilla, ae f – емiзiкше Protuberantia, ae f - қырқа Pupla, ae f – жұмсақ жер

 

II-жiктеу

Angulus, i m –бұрыш Brachium, i n – иық Cavum, i n – қуыс Cranium, i n – бас сүйегi Ligamentum, i n – байлам Musculus, i m – бұлшық ет Septum, i n – аралық (кедергi) Sulсus, i m – сай Tumpanum, i n – дабыл Calcaneus, i m - өкше сүйек

Digitus, i m – саусақ Humerus, i m – иық сүйегi Manubrium, i n – тұтқа Radius, i m – шыбық сүйек Sternum, i n – көкiрек, төс Alveolus, i m – альвеола Frenulum, i n – жүгенше Jugum, i n – қырқа Labium, i n – ерiн

  

III-жiктеу Corpus, oris n – дене Foramen, inis n – тесiк Os, ossis n – сүйек Crus, cruris n – аяқ , сирақ   V- жiктеу Facies, ei f – бет, беткей

IV-жiктеу Arcus, us m – доға Cornu, us n – мүйiз Ductus, us m - өту жолы Processus, us m - өсiндi Sinus, us m – қойнау Textus, us m – ұлпа Genu, us n – тiзе

 

4 - cабақ

Тақырыбы: Сын есiм. Сын есiмнiң грамматикалық категориясы. Сын есiмнiң 2-тобы. Сөздiк формасы. Зат есiм мен сын есiмнiң байланысу жолдары.

Латын тiлiнде сын есiмдер зат есiмдердi анықтайды.

Мысалы: Caput longum - ұзын бас ; os occipitale – шүйделiк сүйек .

Зат есiмдер сияқты сын есiмдер септеледi және түрге бөлiнедi, яғни жiктеледi.

NB – көңiл бөлiңіздер.

Латын сын есiмдерi тек I – II және III жiктеулерде жiктеледi. Олардың өздерiнiң тектiк жалғаулары болады. Мысалы: longus (m) , longa (f), longum (n), liber (m), libera (f), liberum (n).

Сөздiк формасы.

1) Үш жалғаудан тұратын сын есiмдер сөздiк формасында m – тегi толық жазылады, сосын f – тегi жалғауы көрсетiледi, соңында n – тегi жалғауы жазылады. Мысалы: m f n

longus , a , um - ұзын.

Liber , a , um - бас.

Dexter, tra, trum - оң жақ

Еr – жалғаумен аяқталған сын есiмдердiң е - әрпi тек Nom. Sing m – тегiнде сақталады. Ал басқа септiктерде f мен n – тектерiде түсiп қалады (яғни негiзгi өзгередi). Сондықтан сын есiмдер сөздiк формасында f және n тектерiнiң жалғаулары негiз бөлiгiмен берiледi. Мысалы: sinister, tra, trum – сол жақ .

NB – Көњiл бөлiніздер.

1) Сын есiм сөздiк формасы зат есiм сияқты 3 бөлiктен тұрады. Зат есiмнiң сөздiк формасы Nom.sing толық жазылады. Gen.sing жалғауы берiледi, сосын тегi көрсетiледi. Ал сын есiм тек Nom.sing барлық тектер жалғауларымен берiледi.

2) Көптеген сын есiмдердiң m және f тектерiнде жалғауы бiр болады -is, ал n тегiнде – е болады. Мұндай сын есiмдердiң сөздiк формасы екi бөлiктен тұрады: себебi m , f тектерiнiң жалғауы бiрдей және n тегiнде е жалғауы болады: Мысалы: vertebralis, e – омыртқалық

Frontalis, e – мандайлық

3) Кейбiр сын есiмдердiң жалғаулары 3 тектеде бiрдей болып келедi. Бұл сын есiмдердiң сөздiк формасы Nom.sing 3 текке бiрдей болады, сосын Gen.sing жалғауы негiз бөлiгiмен берiледi. Мысалы: simplex, icis – жәй.

Сонымен латын тiлiнде сын есiмдер 3, 2, 1 жалғаулардан тұрады екен.

 

Жалғаулар саны	Nom.sing жалғаулары			Сөздiк формасы	Мағынасы
	M	F	N
3	us er er er er	a a a is is	um um um e e	longus,a,um liber, a, um dexter, a, um celer, is, e saluber, is, e	ұзын бос оң жақ тез емдiк
2	is	is	e	frontalis, e	маңдайлы
1	s x	s X	s x	teres, etis simplex, icis	дөнгелек жәй