
- •Қ.А.Яссауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті Жанатаев қ.А.
- •Анатомиялық, гистологиялық терминология бөлiмi
- •Латын алфавитi
- •Дыбыстардың жiктелуi
- •Дауысты дыбыстар мен дауыссыз j (йота)-ның оқылуы /монофтонгтар
- •Дифтонгтар
- •Дауыссыз дыбыстардың оқылуы
- •Қосарланған әрiптердiң оқылуы
- •Диграфтар оқылуы
- •V. Дифтонгтардың оқылуына көңiл бөлiңдер.
- •VII. Диграфтар мен әрiптер қосылыстарының оқылуына көңiл бөлiңдер.
- •IX. Сөздердi латын әрiптерiмен жазыңдер.
- •Жаңа сөздер Зат есiмдер
- •Екпiндi қою ережесi
- •Анатомиялық терминдердiң құрылымы
- •1. Зат есiмнiң сөздiк формасы
- •2. Зат есiмнiң жiктелуiн анықтау
- •I. Сөздердiң жалғауларына қарап қай жiктеу түрiне жататынын анықтаңдер.
- •II. Сөйлемдердi аударып, әр сөздiң сөздiк формасын атаңдер.
- •Зат есiмдердiң сөздiк формасы
- •Сөздiк формасы.
- •Сын есiмдердiң екi тобы
- •Сын есiмдердiң жiктелуi
- •IV. Сөздiк формасын аяқтаңдар.
- •V. Аударып, әр сөздiң сөздiк формасын анықтап, схемасын сызыңдар.
- •VI.Gen.Sing – iлiк септiгiне қойып, сөздердi аударыңдар.
- •VII. Аударып, схемасын сызыңдар.
- •Жаңа сөздер
- •II топтағы сын есiмдер
- •Салыстырмалы шырайдың жасалу жолдары
- •Салыстырмалы шырайдың сөздiк формасы
- •Салыстырмалы шырайдағы сын есiмдердiң жiктелуi
- •Жаңа сөздер
- •Сын есiмдердiң зат есiмдер қатарына көшуi (субстантивация)
- •Жаттығулар
- •1. Сөйлемдердi аударып, схемасын сызыңдар.
- •2. Сөйлемдердi аударып, схемасын сызыңдар.
- •Жаңа сөздер
- •I жiктеудегi зат есiмдер
- •II жiктеудегi зат есiмдер
- •III жiктеудегi зат есiмдер
- •I топ сын есiмдер
- •II топ сын есiмдер
- •6 Сабақ
- •III. Сөздiк формасын аяқтаңдар.
- •Зат есiмнiң 3-жiктеуi
- •III жiктеудегi зат есiмнiң тегiн анықтау туралы жалпы мәлiмет
- •Бұлшық еттердiң қимылына қарай атаулары
- •Қызметiне қарай берiлген мына бұлшық ет атауларын есте сақтаңдар
- •II. Зат есiмдi сын есiмдермен байланыстырыңдар.
- •Ережеге бағынбайтын зат есiмдер:
- •Жаттығулар
- •I. Берiлген терминдердi латын тiлiне аудараңдар:
- •II. Берiлген терминдердi қазақ тiлiне аударыңдар.
- •III. Сөйлемдердi аударып, схемасын сызыңдар.
- •3 Жiктеу n тегiндегi зат есiмдер:
- •Жаттығулар
- •Жаттығулар
- •VI. Берiлген зат есiмнiң атау септiгi көпше түрiн жасаңыз.
- •VII. Берiлген сын есiмнiң атау септiгi көпше түрiн жасаңыз.
- •VIII. Зат есiмдердi сын есiмдермен байланыстырыңыз.
- •IX. Қазақ тiлiне аударыңыз.
- •Зат есiмдер мен сын есiмдер сөздiк формасы
- •Жаттығулар
- •III. Аударыңдар
- •Жаттығулар
- •Жаңа сөздер
- •I. Сөйлемдердi аударыңыз.
- •II. Сөйлемдердi аударыңыз,
- •III. Аударып атау септiгi көпше түрiне қойыңыз
- •IV. Аударып iлiк септiгi көпше түрiне қойыңыз
- •V. Жазбаша аударыңыз,
- •Сөз құрылымына қарай талдау. Сөз тудырушы жәнеқұралған негiз.
- •Грек - латын терминоэлементтерi
- •Сөз құрау тәсiлдерi
- •Жұрнақтандыру
- •Зат есiмдер және сын есiмдер жұрнақтары
- •Сын есiм жұрнақтары
- •Жаңа сөздер
- •Ерiктi және ерiксiз термино элементтер
- •Сөз құраудың кейбiр ерекшелiктерi
- •Сөз құраушы негiздердiң варианттығы.
- •Клиникалық терминология
- •Дене бөлiктерiн, ағзалардың атауларын бiлдеретiн грек-латын сөздерi
- •Iлiм, ғылым зерттеу диагностикасы тәсiлi, емдеу, ауру атауларын бiлдiретiн грек тэ
- •Ossis, iass, ismus, oma жұрнақтары
- •Ұлпалар мен мүшелердiң патологиялық өзгерiстерiн бiлдiретiн грек терминоэлементтерi
- •Күрделi сөздердi қысқарту
- •Мүшелер мен тiндер атаулары бiлдiретiн грек-латын терминдерi:
- •Грек – латын префикстерi
- •Бiлдiретiн дара терминоэлементтер:
- •I. Терминоэлементтер мағынасын түсiндiрiңіз.
- •II. Аударыңдар.
- •Клиникалық терминдерге арналған жаттығулар
- •II. Терминдер мағынасын түсiндiрiңдер
- •Дәрiлiк заттардың тривиальды атаулары
- •Дәрiлiк заттардың тривиальды (кәдiмгi) атауларының жасалу тәсiлдерi
- •Ж±рнақтану
- •Тривиальды (кәдiмгi ) атаулардағы сөздiк бөлiктер
- •Ќ±рамында дәрiлiк формалар берiлген препараттар атауларының жасалу жолдары
- •III. Дәрiлiк заттардың латыншасын жазыңдар
- •Сөздiк формасы, негiзi. Белгiсiздiк рай. Латын тiлiнде етiстiктер түрге, жаққа, шаққа және райға бөлiнедi. Етiс-
- •Инфинитив (белгiсiздiк) формасы мен етiстiктiң
- •Б±йрық райдың жасалуы
- •Шартты рай (Conjunctivus)
- •Шартты райдың негiзінiң жасалуы
- •Шартты райдыњ 3 жақтағы өзiндiк жалғаулары
- •Активтi және пассивтi түрдегi шартты райдағы
- •Рецепте жиi қолданылатын етiстiктер
- •Рецепте қолданылатын fio, fieri
- •Fio, Fieri – етiстiгiнiң рецепте қолданылуы (жекеше түрде).
- •Шығыс септiгi (Ablativus)
- •Латын тiлiнде кейбiр префикстер табыс және шығыс септiктер
- •Iнде шылау сөздер болып қолданылады.
- •Рецепте жиi қолданылатын табыс және шығыс септiктерiндегi сөздер
- •Рецепт құрылымы
- •Рецептегi қосымша жазулар
- •Рецептегi сөздердiң жазылу тәртiбi
- •Дәрiлiк препараттардың рецепте жазылу тәсiлi
- •Таблеткалар мен балауыздар атауларын рецепте жазған кезде, табыс септiгiнде қолданылуы
- •Дәрiлiк-өсiмдiктер атаулары:
- •Қышқыл атауларының жасалуы
- •Оксид атауларының жасалуы
- •Iі. Берiлген сөздер негiзiнен қышқыл атауларын жасаңдар
- •Iiі.Берiлген элементтермен оксидтер атауларын жасањдар
- •IV. Рецептердi аударыңдар
- •Аниондар атаулары:
- •Тұздар атаулары :
- •Көмiртектiк радикалдар атауларында қолданылатын сөздiк бөлiктер
- •Рецептегi қысқартулар
- •Рецепте қысқартылатын сөздер тiзiмi:
- •Химиялық мағынаны беретiн сөздiк бөлiктер
- •I.Аударып, iлiк септiгiне қойыңыз
- •Сан есiм, үстеу, есiмдiк, шылау, жалғаулық Тақырыптың оқытылу мақсаты:
- •Үстеу – Adverbium
- •Рецепте жиi қолданылатын үстеулер:
- •Студенттердiң өздiк жұмысына арналған жаттығулар Оқылу ерекшiлiктерi. Екпiн.
- •Грек терминоэлементтерi
- •2 Септеу түрi.
- •Грек терминоэлементтерi.
- •Грек терминоэлементтерi.
- •Шырайлар
- •Грек терминоэлементтерi
- •Клиникалық терминологияға арналған жаттығулар
- •Фармацевтiк терминологияға арналған жаттығулар
- •Мазмұны:
- •Жанатаев Қазақбай Әбдуәліұлы Латын тілі.
Грек терминоэлементтерi.
1.Терминдер мағынасын түсiндiрiңдер.
a)
Pulmologia Nephrologia Angiologia Oncologia |
Stomatologia Haemotologia Splanchnologia Osteologia |
Cardiologia Dermatologia otorhinolaryngologia |
b)
Haemocultura Haemogramma Haemoglobinum Haemopericardium |
Haemophilia Haematoma Haemangioma Haemostasis |
Haematocoelia Haemophthalmus Haematuria Haematemesis |
c) d)
Hyperaemia Anaemia Leukaemia Glycaemia Hydroemia Polycytaemia |
Pyometra Pyosalpinx Pyoovarium Pyocolpus Pyodermia Empyaema |
Stenocardia Tachycardia Bradycardia Extrasystolia Asystolia Arhythmia |
2.Терминдердi жасањдар.
arthr (0) - буын мағынасын беретiн теримноэлементпен сөз тiркестерiн жасаңыз
буындардың қабынуы
көптеген буындардың қабынуы
барлық буындардың қабынуы
жамбас-бөкселiк буындардың созылмалы қабынуы
буындарды тексеру
операция жолымен буынды қалпына келтiру
b) ectomia – операция жолымен кесiп алып тастау мағынасын беретiн сөзбен терминдер жасаңдар.
Аяқты Өкпенi Бүйректi Көк бауырды Соқыр iшектi |
Операция жолымен кесiп алып тастау
|
mycosis – саңырауқұлақшамен ауру мағынасын беретiн сөзбен терминдер жасаңдар.
Терiнiң
Тырнақтың
Саңырқулақшамен ќұлақтың
ауруға шалдығу бронхтың
itis, itidis - қабыну мағынасын беретiн ж±рнақпен терминдер жасаңдар
өкпенiң бүйректiң бүйрек қалқаншасының терiнiң сүйектiң шемiршектiң терi бездерiнiң сүйек пен сүйектi мидың жұмсақ ми қабығының қатты ми қабығының ми қабықтарының көк бауырдың лимфалық тамырдың |
қабынуы |
2.Латын тiлiнде жазыңдар
Спленомегалия Лапаротомия Уремия Макросомия Пиелектазия Дерматомикоза |
Липома Нефропатия Остеонефроза Токсемия Нефролитиаза Торакоцептеза |
3.Латын тiлiне аударыңдар.
Қуық пен бүйрек калқаншасының жедел қабынуы, iш пердесi қуысын ашқан кездегi жағдай, жүктi әйелдердiң бүйрек ауруы, он жақ бүйректi кесiп алып тастау, аппендикстiң жедел қабынуы, қан құрамында қанттың болуы, пульстiң жиi соғуы, ортанғы құлақтың iрiңдi қабынуы, төтенше пневмоторакс
3-септеу түрi грек жұрнақтары
1. Еске тұсiрiңдер.
a)
Itis, itidis - қабыну жұрнағымен берiлген сөздер әйел тегiнде (f), сөздердiң жалғауларын қойыңдар.
Bronchitis_________________
Gastritis chronic____________
Peritonisis diffus____________
Colitis ulceros______________
Otilis medi_________________
Appendics perforativ_____________
Meningitis seros _________________
Cholecystisis calculos _____________
Post+Acc.- сөз тiркестерiн аудар, жалғауларын қойыңдар.
Post encephalit ________ epidemic _________
Endocardit __________ infectios ___________
Stomatit ___________ulceros _____________
Pleurit ____________excudativ____________
Myocardit__________toxic_______________
b) ma, matis; ema, matis; oma, matis жұрнақтарымен берiлген сөздер, әруақытта орта текке жатады. Жалғауларын толықтырыңдар.
Oedema acut _______________
Emphusema chronic__________
Systema nevros_____________
Glaucoma primar ____________
Coma diabetic_______________
Eczema allergis______________
Propter+Acc.- сөз тiркестерiн аударыңдар.
Porter traum_________mechanic__________
Myom________uter_______________
Carcinom_______hepat____________
Adenom________pulmon__________
c) osis, is; asis, i; esis, is; isis, is – ж9рнақтарымен берiлген сөздер әр уақытта әйел тегi. Жалғауларды толықтырыңдар.
dosis curativ________________
crisis hypertonic______________
neurosis hysteric_____________
paralysis progressiv____________
prognosis optim_______________
haemorrhoides extern___________
stenosis acut__________________
necrosis pancreatic_____________
mononucleosis infectios_________
stomatomycosis diffus__________
post toxicos _________________
cris____________________
thrombos_______________
anamnes________________
cyanos_________________
2.Жекеше және көпше түрдегi формаларын тауып орнына қойыњдар.
a) Nom.sg. b) Nom.pl.
Doses minimae Psychoses postoperative Symptomata morbi Prognoses dubiae Synchondroses cranii |
Crisis gastrica Dosis toxica Haemotoma thoracis Metastasis carcinomatosa Diaphycis ossium |
c)
Nom.sg. |
Gen.sg. |
Nom.pl. |
Basis |
|
|
|
Traumatis |
|
|
|
Oedemata |
Harpes |
|
|
3.Қазақ тiлiне аударыңдар.
а) b)
Laesio iridis Emphysema pulmonum Pleuritis fibrinosa Aneurysma aortae Anamnesis morbi |
Erythema cutis Hyperemesis gravidarum Lichen ruber planus Hydrothorax dexter Coma hepaticum |
с) d)
Glaucoma epidemica Parotitis epidemica Polyposis uteri Oedema laryngis Cirrhosis atrophica hepatis |
Aether pro narcosi Emphysema subcutaneum Stenosis oesophagi Pneumothorax traumaticus Echinococcosis pulmonis |
4. Латын тiлiне аударыңдар..
Ас қорыту жүйесi, өкпе мен мидың iсiнуi, ұшбасты нервтiң параличi (сал болуы), бастың гематомасы, кеуде, клеткасын ашу, қолқалық қақпаның стенозы
бас сүйегi негiзiнiң сынығы, бауыр артериясының аневризмасы.
3-септеу түрi. Сын есiмдер
1. –alis, e -aris, e - жұрнақтары қатысты, тиiстi деген мағынаны бередi. Берiлген сөздерден осындай мағына беретiн сын есiмдер жазыңдар..
Arteria, ae, f - артерия ____________________alis, e
Maxilla, ae, e – жоғарғы жақ ____________________alis, e
Mandibula, ae, f – төменгi жақ ____________________alis, e
Dorsum, i, n – арқа ____________________alis, e
Occiput, itis, n – шүйде ____________________alis, e
Frons, frontis, f – маңдай ____________________alis, e
Latus, eris, n – бiр шетi ____________________alis, e
Pectus, oris, n – кеуде ____________________alis, e
Abdomen, inis, n – iш, құрсақ ____________________alis, e
Pulmo, onis, m - өкпе ____________________alis, e
Ren, renis, m – бүйрек ____________________alis, e
Articulatio, onis, f - буын ____________________alis, e
2. formis, e - ұқсас, тәрiздi мағынасын бередi, осы жұрнақпен сын есiмдер жасаңдар.
____________formis, e – крест тәрiздi (crux, crucis, f - )
____________formis, e – орақ тәрiздi (falx, falcis, f - )
____________formis, e – жiп тәрiздi (fulum, i, n - )
____________formis, e - алмұрт тәрiздi (pirum, i, n - )
____________formis, e - құрт тәрiздi (vermis, is m - )
____________formis, e - кеуек тәрiздi (fungus, i, m - )
3. –bilis, e – мүмкiндiк пен қабiлетiн бiлдiретiн жұрнақ, осы жұрнақпен сын есiм жасаңдар..
Sana ________ - емделедi Insana________ - емделмейдi Opera________ - операция жасауға болады Inopera________ - операция жасауға болмайды Infuldi________ - қан құю үшiн |
Soly________ - ерiтiледi Insoly________ - ерiтiлмейдi Sensi_________ - сезедi Insensi_________ - сезбейдi Injecta_________ - инжектир леу үшiн |
4.Жекеше және көпше түрлерiн тауып орнына қойыңдар.
a)Nom.sg. Nervi spinales Ossa temporalia Musculi intercostales Glandulae salivales Remedia trtanquillantia Pulveres simplices |
b)Nom.pl. Margo lateralis Os breve Arteria perforans Vas afferens Foramen sacrale Musculus biceps |
5.Қазақ тiлiне аударыңдар
а) b)
Canalis inguinalis Hydrothorax bilateralis Ferbis puerperalis Herpes labialis Arteria suprarenalis media Vena centralis retinae |
Insufficienta renalis Medulla spinalis Fluor vaginalis Cataracta senilis Uterus bicornis Ulcus perforans |
с) d)
Infectio viralis Gastrectomia totalis Radiculitis lumbosacralis Liquor celebrospinalis Iniectio intramuscularis Uterus infantilis |
Tabulettae afferverscentes Ligamenta vocalia Dentes permanentes Coniunctivitis catarrhalis Cirrhosis portalis hepatis Stenosis valvulae mitralis |