Дәрiлiк-өсiмдiктер атаулары:

Belladonna, ae f – итжидек

Crataegus, i f – долана

Frangula, ae f – ит шомырт

Rheum, i n – рауғаш

Urtica, ae f - қалақай

Дәрiлiк заттар атаулары:

Aether, eris m – эфир

Barbitalum-natrium, i n – барбитал-натрий

Cacao - какао

Cordigitum, i n – кордигит

Dimedrolum, i n – димедрол

Diprophyllinum, i n – дипрофинил

Euphyllinum, i n – эуфилин

Furacilinum, i n – фурацилин

Mentolum, i n – ментол

Nitroglycerinum, i n – нитроглицерин

Phenacetinum, i n – фенацитин

Saccharum, i n – ќант

Tetracyclinum, i n – тетрациклин

Validolum, i n – валидол

Басқа сөздер:

Aethylicus, a, um – этилдi

Aqua, ae f – су

Destilallatus, a, um – дистилденген

Fluidus, a, um - сұйық

Obductus, a, um - қапталған

Oleosus, a, um – майлы

Quantum satis - қанша керек

Sipritus, us m – спирт

24 – сабақ

Тақырыбы: Химиялық элементтер атаулары.

Қышқылдар. Оксидтер.

Латын тiлiндегi барлық химиялық элементтер 2-шi жiктеу орта тектегi зат есiмдер; тек Sulfur,uris n (III),Phosphorus,i m элементтерi ғана ережеге бағынбайды.

Көңiл бөлiңдер.

Менделеев таблицасындағы химиялық белгiлер латын атауларымен берiледi: Ca – Calcium, K – kalium, P – Phosphorus.

Негiзгi химиялық элементтер атаулары

Химиялық элемент	Латынша атаулары	Қазақша атаулары
Al Ag As Au B Ba Bi C Ca Cl Cu F Fe H Hg I K Li Mg Mn N Na O Pb Ph S Si Zn	Aluminum,in Argentum,in Arsenicum,in Aurum,in Bromun,in Barium,in Bismuthum,in Carboneum,in Calcium,in Chboram,in Curprum,in Fluorum,in Ferrum,in Hydrogenum,in Hydrargyrum,in Iodum,in Kalium,in Litiurn,in Magnesium,inMangium Marganum,in Nitrogenum,in Natrium,in Oxygenium,i n Plumbum,i n Phosphorus,im Sulfur,uris i n Silcium,i n Zincum,i n	Алюминий Күмiс Мышяк Алтын Бром Барий Висмут Көмiртегi Калций Хлор Мыс Фтор Темiр Сутегi Сынап Иод Калий Литий Магний Марганец Азот Натрий Оттегi Қорғасын Фосфор Күкiрт Кремень Мырыш

Химиялық мағына беретiн төмендегi сөздiк бөлiктердi еске сақтау керек.

Hydr= грек hydro – су – сутегiнiң, судың немесе гидроксидi топтың бар екендiгiн бiлдiредi. Ох(у)+грек oxy - қышқыл, оттегiнiң бар екендiгiн көрсетедi.

Қышқыл атауларының жасалуы

Латын тiлiнде, қышқылдар атаулары атау септiгiндегi acidum,i - қышқыл сөзiнен және байланысқан сын есiмнен тұрады. Бұл сын есiм қышқыл жасаушы элементтiң негiзiне icum және osum жұрнақтары жалғану арқылы жасалады.

Iс – жұрнағы көп мөлшерде қышқылданғанын көрсетедi. Мысалы:

Acidum Sulfur – iс – um күкiрт қышқылы.

Acidum barbitur – ic – um – барбитур қышқылы.

Os – ж±рнаѓы аз мµлшерде ќышќылданѓанын білдіреді.

Оксид атауларының жасалуы

Оксидтер атаулары 2 сөзден тұрады. Бiрiншi iлiк септiгiнде элемент атауы, екiншi – оксидтердiң атаулары атау септiгiнде қолданылады. Оху – сөздiк бөлiк оттегiнiң бар екендiгiн көрсетедi, ал префикстер қосылыстардың құрамын көрсетедi. Мысалы:

Oxydum,i n – оксид

Peroxydum,i n - пироксид

Hydroxydum,i n – гидроксид

ZnO – Zinci oxydum – мырыш оксидi

H O = Hydrogenii peroxydum – сутегi пероксидi

AL (OH) - Aluminii hydroxydum – Алюминий гидроксидi.

Маңызды қышқылдардың атаулары:

Acidum aceticum – сiрке қышқылы

Acidum acetylsalicylicum – ацетилсалицил қышқылы

Acidum adenosintriphosphoricum – аденозинтрифосфор қышқылы

Acidum ascorbinicum – аскорбин қышқылы

Acidum benzoicum – бензой қышқылы

Acidum carbolicum – карбол қышқылы

Acidum carbonicum – көмiр қышқылы

Acidum citricum – лимон қышқылы

Acidum folicum – фоли қышқылы

Acidum glutaminicum – глютамин қышқылы

Acidum lacticum – сүт қышқылы

Acidum lipoicum - липа қышқылы

Acidum nicotincum – никотин қышқылы

Acidum nitricum – азот қышқылы

Acidum phosphoricum – фосфор қышқылы

Acidum salicуlicum – салицил қышқылы

Acidum arseniosum – мышяк қышқылы

Acidum nitrosum – азот қышқылы

Acidum sulfurosum – күкiрт қышқылы

Acidum hydrochloricum – тұз қышқылы

Acidum hydrocyanicum – синил қышқылы

Acidum hydrosulfuricum – күкiрттісутегi қышқылы

Дәрiлiк заттар атаулары:

Amylum Tritiсi – бидай крахмалы

Coffeinum, i n – кофейн

Hydrocortisonum, i n – гидрокортизон

Oleum Persicorum – шабдалы майы

Oxacillinum, i n – оксациллин

Sulfacylum, i n – сульфацил

Talcum, i n – тальк

Vaselinum, i n – вазелин

Басқа сөздер:

Albus, a, um – ақ

Concentratus, a, um – концентратталған

Depuratus, a, um – тазартылған

Dilutus, a, um – араластырған

Flavus, a, um – сары

1. Аударыңдар

Recipe: Tabulettas «Citramonumn» numero 10

Detur. Signetur:

Recipe: Tabulettas Monomycini 0,25 numero 50

Detur. Signetur:

Recipe: Tabulettas «Quadevitum» obductas numero 25

Detur. Signetur:

Recipe: Suppositoria cum Ichthyolo 0,2 numero 10

Detur. Signetur:

Recipe: Suppositoria vaginalia cum Synthomycino 0,25 numero 10

Detur. Signa:

Recipe: Suppositoria «Anaesthesolum» numero 12

Detur. Signa:

Recipe: Dragee² «Revitum» numero 6

Detur. Signetur:

Recipe: Tabulettas Furacilini 0,02 ad usum externum numero 10

Da. Signa:

Recipe: Aetheris pro narcosi 100 ml

Da tales doses numero 6 in ampullis

Signa:

Recipe: Solutionis Diprophyllini 10% 5 ml

Da tales doses numero 6 in ampullis

Signa:

Recipe: Suppositoria cum extracto Belladonnae 0,015 numero 6

Detur. Signetur: