V. Дифтонгтардың оқылуына көңiл бөлiңдер.

Vertebrae; costae; caecus; oesophagus; pleura; auricularis; corpus vesicae felleae; aponeurosis; pseudomembrana; uropoёticus; oedema; diploё; aёr; auris; auricula; haematopoёticus; dyspnoё; regio glutaea; peronaeus; neurocranium; caudalis.

VI. qu, ngu - қосарланған әрiптерiнiң оқылуына көңiл бөлiңдер.

Squama occipitalis; lamina quadrigemina; quadratus; vertebra quinta; linea obliqua; lingua; lingula; inguinalis; unguis; squamosus; os triquetrum; sublingualis; angulus; sanguis; sanguineus.

VII. ti - әрiптерiнiң оқылуына көңiл бөлiңдер.

Adductio; abductio; periodontium; supinatio; articulatio; eminentia; tibia; ostium; spatia intercostalia; digestio; distantia trochanterica; substantia; spongiosa; foramina nutricia; mixtio; masticatio.

VII. Диграфтар мен әрiптер қосылыстарының оқылуына көңiл бөлiңдер.

Nucha; thуreoideus; thorax; linea nuchae superior; tuberculum pharyngeum; os spninoidale; fossa hypophysialis; labyrinthus ethmoidalis; kyphosis; hemispherium; sectiones hypothalami; splanchnologia; sphincter; bronchus; ductus; choledochus; os scaphoideum; phalanges; symphysis; synchondrosis; isthmus; truncus brachicephalicus; arteria ophthalmica; vena saphena; nodus lymphaticus; ductus thoracicus; spinothalamicus rhinencephalon; pars sympathica; cavum subarachnoidale; os ischii; incisura ischiadica major; aquaeductus mesencephali.

IX. Сөздердi латын әрiптерiмен жазыңдер.

Нэрвус, субкутанэус, акустикус, органон, апэкс, скелетон, капитулюм, максилля, кауда, дэнтэс, квантус, тэнзор, цэлля, сангвис, цэллюля, артикуляцио, ринэнцефалон (грек), мукозус, коммисура, квадрицэпс, фиброза, плексус, ваза, ос коксэ (дифтонг), диафрагматикус (грек), скэлетон.

Жаңа сөздер Зат есiмдер

Atlas – I мойын омыртқа bencephalon – ми (грек)

axis - II мойын омыртқа homo – адам

caput – бас os – сұйек, ossа- сұйектер

cerebrum – ұлкен ми (бастың) skeleton – қаңқа

collum – мойын substantia – зат

columna – омыртқа бағанасы thorax – кеуде клеткасы

corpus – дене truncus – дене, тұлға

cranium – бас сүйегi vertebra – омыртқа

dorsum – арқа

2 – сабақ

Тақырыбы: Буынның ұзақ және қысқа оқылуы. Екпiн ережесi. Анатомиялық терминдердiң құрылымы.

Екпiн

Латын тiлiнде екпiн күшпен оқылады, сондықтан екпiн түсiп тұрған буын күштi дауыспен айтылады.

Екпiндi қою ережесi

1.Сөз соңына екпiн қойылмайды. Екi буыннан тұратын сөздерде, екпiн алғашқы буынға қойылады:

, , , , ,

Мысалы: margo, corpus, sinus, cavum, fossa

2. Көп буыннан тұратын сөздерде екпiн соңынан санағанда екiншi немесе үшiншi буынға қойылады. Бұл ереже соңынан санаѓанда 2-ші дауысты дыбыстың ұзақ немесе қысқа оқылуына байланысты болады. Егер соңынан санағанда екiншi буын дауысты дыбысы ұзақ оқылса, онда екпiн соған қойылады. Ал егер соңынан санағанда екiншi буынныњ дауысты дыбысы ќысќа оқылса, онда екпiн үшiншi буынға қойылады.

Екiншi буын қай уақытта ұзақ және қысқа оқылады.

Ұзақ оқылу ережесi:

а) Егер екiншi буын дифтонг болса, әр уақытта ұзақ оқылады. Екпiн сол буынға түседi. Мысалы: peritonaeum – iш, құрсақ, peronaeus – кiшi жiлiншiктiк

ә) Егер екiншi буынның дауысты дыбысы екi немесе одан да көп дауыссыз дыбыстар мен х, z әрiптерi алдында келсе, ол ұзақ оқылады.

,

Екпiн дауысты дыбысқа қойылады. Мысалы: columna - бағана,

, ,

medulla - ми, circumflexus - айналу

в) Егер екiншi буын -al-,-ar-,-at-,-in-,-os- жұрнақтары болса,онда олар әр уақытта ұзақ оқылады. Екпiн сол жұрнақтарға түседi. Мысалы: pelvinus – жамбастық, spinosus - үшкiр.

Қысқа оқылу ережесi:

а) Егер екiншi буынның дауысты дыбысы b, c, d, g, p, t әрiптерi l немесе r әрiптерiнiң тiркесiп келсе, онда ол қысқа оқылады. Екпiн үшінші буынға қойылады.

, ,

Мысалы: vertebra, palpebra

ә) Егер екiншi буынның дауысты дыбысы ch, ph, rh, th диграфтары алдында келсе, қысқа оқылады. Екпiн үшiншi буынға қойылады.

,

Мысалы: choledochus - өттiк.

б) Егер екiншi буынның дауысты дыбысы дауысты дыбыстың немесе in әрпiнiң алдында келсе, онда ол қысқа оқылады. Екпiн үшiншi буынға қойылады. Мысалы: paries - қабырға, osseums – сүйектiк.

в) Егер екiншi буын -ol-, -ul-, жұрнақтары болса, олар қысқа оқылады. Екпiн үшiншi буынға қойылады. Мысалы: lobulus – бөлiкше, alveolus - ұяшық, альвеола.

NB – Көњiл бөлiңіздер:

Кейбiр сөздерге бұл ереженi қолдануға болмайды. Себебi екiншi буынның дауысты дыбысы бiр дауыссыз дыбыс алдында келедi. Бұл жағдайда кейбiр сөздер ұзақ немесе қысқа оқылуы мүмкiн. Сондықтан бұл сөздердi сөздiктен қарау керек. Егер ұзақ оқылса+ ( - ) белгiсi, ал қысқа оқылса (ғ) белгiсi қойылады.