VII. Берiлген сын есiмнiң атау септiгi көпше түрiн жасаңыз.

Frontalis, e; anterior, ius; dentalis, e; orbitalis, e; posterior, ius; molaris, e; infraorbitalis, e; superior, ius; sphenoidalis, e; major, jus; premolaris, e; minor, us.

VIII. Зат есiмдердi сын есiмдермен байланыстырыңыз.

Nodi (lumbales, lymphatici, pectoralia, epigastrici, pulmonales, dextri, internae, iliaci, occipitales, profunda, mastoidei, regionales); papillae (linguales, concicae, fungiformes, vallatae, filiformes, foliatae, renales, sinistri, lentiformes, minora); ligamenta (interosseae, interspinalia, flava, palmaria, cruciata, intercarpei, alaria, radiata, dorsalia, supraspinalia, costoxiphoidea); dentes (acustici, incisivi, molares, longae, canini, premolares, decidui, permanentes, major, brevia, minores); plexus (iliaci, rectales, inferiores, gastricae, medii, vesicales, medianae, viscerales, vasculares); foramina (ethmoidalia, minora, nervosae).

IX. Қазақ тiлiне аударыңыз.

Musculi subcostales, grandulae labiales, tubercula dentis, dens caninus, pyramides renales, venter posterior, venulae recta, sinus intermedii, cellula anterior, ganglia cardiaca, plicae gastricae, nervi craniales, nervi spinales.

Spatia interglobulalira, nomina anatomica, venae intercostales anteriores, canaliculi dentales, ductus sublinquaeles minores, crura ossea, arteriae ciliares, posteriores longae, vasa sinusoidea lienis, facies articulares, labia oris, juga alveolaria, valvulae venosae, alveoli dentales.

Зат есiмдер мен сын есiмдер сөздiк формасы

I-жiктеудегi зат есiмдер:

Ampulla, ae f – ампула

Apertura, ae f – тесiк

Cellula, ae f – клетка

Fibra, ae f – талшық

Gingiva, ae f – тiс қызыл етi

Glandula, ae f – без

Retina, ae f - торша

Plica, ae f - қабат

Papilla, ae f – емiзiкше

I-жiктеудегi зат есiмдер:

Alveolus, i m – альвеола

Bulbus, i m – пиязшық ()

Bulbus oculi – көз алмасы (қарашығы)

Folium, i m – жапырық

Nucleus, i m - ядро

Ramus, i m – бұтақ

Spatium, i n – кедергi

Metacarpus, i n – бiлезiкше

Metatarsus, i n – білекше

Gyrus, i m - қыртыс

Cilium, i n – кiрпiк

Supercilium, i n - қас

IV-жiктеудегi зат есiмдер.

Manus, us f - қол ұшы

Recessus, us m - қалта

I-топтағы сын есiмдер:

Cavernosus, a, um – үңгіршік

Fibrosus, a, um – талшықты

Gastricus, a, um – асқазандық

Hepaticus, a, um – бауырлық

Lymphaticus, a, um – лимфалық

Mucosus, a, um – кiлегейлi

Nutricus, a, um - қоректiк

Oesophageus,a, um - өңештiк

Pelvinus, a, um – жамбастық

Propius, a, um - өздiк

Accesorius, a, um - қосымша

Flavus, a , um – сары

Glut (a) eus, a, um – бөкселiк

Subcutaneus, a, um – терi асты

II-топтағы сын есiмдер.

Communis, e – жалпы

Corticalis, e - қабықтық

Lumbalis, e – белдiк

Pectoralis, e – кеуделiк

Pulmonalis, e - өкпелiк

  

11 – сабақ

Тақырып. Көпше түрдегi I, II, III, IV, V септеу. Зат есiмдердiң және сын есiмдердiң iлiк септiгi (Genetivuspluralis)

Зат есiмдер мен сын есiм сөздердiң атау септігі көпше түрде қалай өзгеретiнiн үйренгеннен соң, көпше түрiнiң iлiк септiгiне көшемiз.

Көпше түрдiң iлiк септiгiндегi терминдердi тез әрi қатесiз түзу үшiн мынаны жасай алуыңыз керек: 1)зат есiмге жататынын анықтау; 2)сөз түбiрiн таба бiлу; 3)жекеше түр, атау септiкке тән жалғаулар арқылы тегiн анықтау; 4)сөздiк түрiне қарап, сын есiмнiң 1-шi немесе 2-топқа жататындығын анықтау; 5)зат есiмнiң бiр текте, түрде және септiкте байланысқан сын есiмнiң үш септеудiң қайсысымен септелетiнiн анықтау.

Сiздiң осы үйренiп, бiлген бiлiмдерiңiз көпше түр iлiк септiктегi терминдердi түзуге және оларды түсiнуге негiздiк, түпкi бiлiм болып табылады. Сiз үшiн жаңалық-барлық септеу түрлері зат есiмдерiнiң және I, II, III сын есiмдерiнiң көпше түрдегi iлiк септiк жалғауларын бiлу.

Тақырыбы: Зат есiмдер мен сын есiмдердiң iлiк септiгi көпше түрлерiнiң жасалуы

1 2 3 4

 

 

Негізіне ілік септігі көпше түрі жалғауларын жалғау

Негізін анықтау

Олардың жіктеуін анықтау

Зат есім мен сын есім сөздік формасы

 

 

Iлiк септiгi көпше түрiнiң I, II, III, IV, V жiктеулердегi жалғауларын есте сақтаңыз.

Жiктеу Iлiк септiгi көпше түрi жалғаулары

I arum

II orum

III uum

IV,V erum

Сөздiк формасы	Жiктеу түрi	Негiзi	Жалғаулары	Iлiк септiгi көпше түрi
Glandula,ae f	I	Glandul –	arum	Glandularum
Nervus, i m	II	Nevv –	orum	Nevvorum
Septum, i n	II	Sept –	orum	Septorum
Textus, us m	IV	Text –	uum	Textuum
Cornu, us n	IV	Corn –	uum	Cornuum
Facies, e i	V	Faci –	erum	Facierum
Thoracicus	II	Thoracic	orum	Thoracicorum
Thoracica	I		Arum	Thoracicarum
Thoracicum	II	Thoracic	Orum	thoracicum

Зат есiмдер мен сын есiмдердiң III жiктеудегi iлiк септiгi көпше түрi жалғаулары

• um – жалғауы.

1. Негiзi бiр дауыссыз дыбыспен аяқталған зат есiмдерге жалғанады. Мысалы: radix, icis f – radicum.

2. Салыстырмалы шырайдағы сын есiмдер негiзiне жалғанады. Мысалы: anterior, ius – anteriorum

• ium – жалғауы

1. Негiзi екi немесе үш дауыссыз дыбыспен аяқталған зат есiмдер негiзiне жалғанады. Мысалы: pars, partis f – partium

2. Буындар саны тең зат есiмдер негiзiне жалғанады. Мысалы: canalis, is m – canalium

3. Орта текте -e, -al, -ar жалғауларымен аяқталған зат есiмдер негiзiне жалғанады. Мысалы: rete, is n – retium

4. II топтағы сын есiмдер негiзiне жалғанады. Мысалы: vevtebralis, e - vevtebralium