Ережеге бағынбайтын зат есiмдер:

Os, oris n – ауыз

Os, ossis n – сүйек

mater, tris f – 1) ана 2) ми ќабыѓы

gaster, tris f – асќазан

cor, cordis n – жүрек

tuber, eris m – тµбе

8 – сабақ

Тақырыбы. 3-жiктеу әйел (f) -тегiндегi зат есiмдер

1. 3-жiктеудегi f -тегiдегi зат есiмдердiң белгiсi – Nom sing атау септiгiнiң жалғаулары.

2. Ереже бойынша iлiк септiгiнің жалғауы негiз бір бөлiгiмен беріледi.

3. Ережеге бағынбайтын сөздерге көңiл бөлу керек. Олардан басқа ережеге бағынбайтын f -тегi жалғауын пайдаланатын мынандай сөздер бар: Fornix, icis m- күмбез, unguis is m - тырнақ, penis, is m - жыныс мүшесi (ер), testis, is m – аналық без, mons ntis m - тау, биiктiк, pons, ntis m - көпiр, hallux, uсis m – аяқтың бас бармағы.

4. is-жалғауымен аяқталатын буын саны бiрдей емес зат есiмдердiң негiзi,

id- is болып аяқталады: iris, idis f (негiзi irid) - қабықша, carotis, idis f - ұйқы артериясы, pyramis, idis f - пирамида.

Буын саны бiрдей зат есiмдер атау және iлiк септiктерiнде бiрдей болады. Мыслы: auris, is f – құлақ, cutis, is f - терi.

io-(-tio,-sio,-xio) суффиксiмен берiлген зат есiмдер

Етiстiк түбiрiне қосылатын –io суффиксiнiң көмегiмен қимыл, iс әрекеттi көрсететiн зат есiмдер құрылады. Мысалы: supinatio – алақанды жоғарыға қарату, flexio – бүгу, extensio – жазу. Көптеген хирургиялық операциялар мен тексеру әлiстерiнiң аттары –io -ға аяқталады. Мысалы: sectio – секция: 1.ашу; 2.кесiп ашу, кесу; amputatio – ампутация – мүшенiң немесе аяқ-қолдың перифериялық бөлiгiн операция жолымен кесiп алу; transplantatio – трансплантация – дененiң басқа бөлiгiнен немесе басқа организмнен алынған ұлпа немесе мүшенi алмастырып салу; palpatio – пальпация, сипап сезу – мүшелердi тексеру, пульстi анықтау; auscultatio – аускультация, тындау; petrubatio – петрубация – жатыр түтiкшелерiн үрiп ашу; percussio – перкуссия; versio – версия - ұрықтың жатырда айналуы.

Жаттығулар

I. Берiлген терминдердi латын тiлiне аудараңдар:

Бүйректi трансплантациялау; нервтiң бос ұшы; аллергиялық некроз; асқазан каналы; созылмалы қабыну; тiс қуысы; тiс пульпасы; тастақты бөлiктiң жоғағы өзегi; iшкi ұйқы артериясының бiтелу синдромы; өкпе негiзi; сопақша ми пирамидасы; жатырдан тыс жүктiлiк; кесарево кесуi; көз алмасының сыртқы өсi; беткейлiк лимфатиқалық тамыр; веналық қан; кiшi жiлiншiк сүйегiнiң алдыңғы қыры.

II. Берiлген терминдердi қазақ тiлiне аударыңдар.

A. Cavitas medullaris, s.cavum medullare, basis cranii externa, cartilāgo thyr (e) oidea, rima oris, synchondrōsis sphenooccipitalis, pars thoracica, pyramis medullae oblongātae, glandula parōtis accessoria, cartilāgo alaris major, margo inferior pulmōnis sinistri, auris externa, bifurcatio trachēae.

Ә. Tuberositas phalangis distalis, palanx media, basis patellae, symphysis intervertebralis pars thoracica, pyrămis renalis, basis pyramidis renalis, margo uteri dexter, exrtemitas uterina, axis bulbi esternus, musculus helicus minor, cortex lentis, pancreas accessorium, pars endocrīna pancreatis, margo liber unguis, mons pubis.

Б. Cavitas, s.cavum nasi, aponeurosis linguae, cuspis dentalis, basis stapědis, tuberisitas masseterica, pars libera gingivae, cartilago nasi, cuspis corōnae dentis, cavғtas, s.cavum oris propia (proprium), fixatio epithelialis gingivae.