Leciono 3 <<< 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ЛМАЮ ХЛБЪ УМПЧБТШ >>> пЗМБЧМЕОЙЕ хТПЛ 3 мЕЛУЙЛБ agrabla 'РТЙСФОЩК', bazo 'ПУОПЧБ', 'ВБЪБ', bela 'ЛТБУЙЧЩК', bona 'ИПТПЫЙК', 'ДПВТЩК', diri 'УЛБЪБФШ', 'ЗПЧПТЙФШ (ЮФП-МЙВП)', facila 'МЕЗЛЙК', 'ОЕФТХДОЩК', frato 'ВТБФ', granda 'ВПМШЫПК', 'ЧЕМЙЛЙК', jaro 'ЗПД', knabo 'НБМШЮЙЛ', konatigi 'РПЪОБЛПНЙФШ', kurso 'ЛХТУ', 'ЛХТУЩ', labori 'ТБВПФБФШ', 'ФТХДЙФШУС', leciono 'ХТПЛ', lerni 'ХЮЙФШ (ЮФП-МЙВП)', 'ЙЪХЮБФШ', 'ХЮЙФШУС', 'ПВХЮБФШУС', lingvo 'СЪЩЛ', longa 'ДМЙООЩК', 'ДПМЗЙК', monato 'НЕУСГ', necesa 'ОЕПВИПДЙНЩК', 'ОХЦОЩК' (estas necese = necesas 'ОЕПВИПДЙНП', 'ОХЦОП', 'ОБДП'), plezuro 'ХДПЧПМШУФЧЙЕ', povi 'НПЮШ', ricxa 'ВПЗБФЩК', saluti 'РТЙЧЕФУФЧПЧБФШ', sama 'ФПФ ЦЕ УБНЩК', 'ФБЛПК ЦЕ УБНЩК', scii 'ЪОБФШ', tago 'ДЕОШ', tempo 'ЧТЕНС', vespero 'ЧЕЮЕТ', voli 'ИПФЕФШ'.
зТБННБФЙЛБ 3-1. мЙЮОЩЕ НЕУФПЙНЕОЙС: sxi 'ПОБ', gxi 'ПО, ПОБ, ПОП' (П ОЕПДХЫЕЧМЕООПН РТЕДНЕФЕ ЙМЙ БВУФТБЛФОПН РПОСФЙЙ, П ЦЙЧПФОПН ЙМЙ П МЙГЕ, РПМ ЛПФПТПЗП ОЕЙЪЧЕУФЕО), ili 'ПОЙ'. тХУУЛПЕ УМПЧП "ЕЗП", ЛТПНЕ РЕТЕЧПДПЧ, ХЛБЪБООЩИ ЧП 2-Н ХТПЛЕ, НПЦЕФ ЙНЕФШ УМЕДХАЭЙЕ РЕТЕЧПДЩ: de gxi, gxin, gxia, gxiaj, gxian, gxiajn.
3-2. зМБЗПМЩ Ч РТПЫЕДЫЕН ЧТЕНЕОЙ ЙНЕАФ ЧП ЧУЕИ ЖПТНБИ ПЛПОЮБОЙЕ -is: mi laboris, vi laboris, li laboris, sxi laboris, gxi laboris, ni laboris, ili laboris.
3-3. лПМЙЮЕУФЧЕООЩЕ ЮЙУМЙФЕМШОЩЕ: nul (nulo) 'ОХМШ', unu 'ПДЙО', du 'ДЧБ', tri 'ФТЙ', kvar 'ЮЕФЩТЕ', kvin 'РСФШ'. лПМЙЮЕУФЧЕООЩЕ ЮЙУМЙФЕМШОЩЕ ОЕ НПЗХФ РТЙУПЕДЙОСФШ Л УЕВЕ ПЛПОЮБОЙК -j Й -n (ЛТПНЕ unuj 'ПДОЙ', nuloj, nulon, nulojn) Й ОЕ ЧМЙСАФ ОБ РБДЕЦ УХЭЕУФЧЙФЕМШОПЗП: 'с ЙЪХЮЙМ РСФШ ХТПЛПЧ ЛХТУБ ЬУРЕТБОФП' Mi lernis kvin lecionojn de Esperanto-kurso.
рПТСДЛПЧЩЕ ЮЙУМЙФЕМШОЩЕ ПВТБЪХАФУС У РПНПЭША ПЛПОЮБОЙС -a: nula 'ОХМЕЧПК', kvina 'РСФЩК'. пЛПОЮБОЙЕ -o РТЕЧТБЭБЕФ ЮЙУМЙФЕМШОПЕ Ч УХЭЕУФЧЙФЕМШОПЕ: unuo 'ЕДЙОЙГБ', trio 'ФТПКЛБ', Б ПЛПОЮБОЙЕ -e -- Ч ОБТЕЮЙЕ: due 'ЧП-ЧФПТЩИ', kvine 'Ч-РСФЩИ'.
3-4. чПРТПУЙФЕМШОП-ПФОПУЙФЕМШОЩЕ УМПЧБ: kiom 'УЛПМШЛП', kiel 'ЛБЛ, Ч ЛБЮЕУФЧЕ'.
3-5. чПРТПУЙФЕМШОБС ЖТБЪБ УФТПЙФУС МЙВП У РПНПЭША ЧПРТПУЙФЕМШОЩИ УМПЧ (ОБРТЙНЕТ, kiu?, kio?, kie?, kiom?, kiel?), МЙВП У РПНПЭША ЧПРТПУЙФЕМШОПК ЮБУФЙГЩ cxu, ЛПФПТБС ОБ ТХУУЛЙК СЪЩЛ ПВЩЮОП ОЕ РЕТЕЧПДЙФУС, ОП НПЦЕФ Й РЕТЕЧПДЙФШУС ЮБУФЙГЕК "МЙ". ч ТБЪЗПЧПТОПК ТЕЮЙ ЮБУФЙГБ cxu ЙОПЗДБ НПЦЕФ ПРХУЛБФШУС: Mi kontrolas, cxu vi scias la lecionon 'с РТПЧЕТСА, ЪОБЕФЕ МЙ ЧЩ ХТПЛ'; Vi lernas Esperanton. Cxu vi lernas Esperanton? Vi lernas Esperanton? Vi scias, cxu ne? Vi ne scias, cxu?
3-6. йОПЗДБ ДМС ЧЩТБЦЕОЙС ТХУУЛПЗП ТПДЙФЕМШОПЗП РБДЕЦБ ЙУРПМШЪХЕФУС ОЕ РТЕДМПЗ de, Б РТЕДМПЗ da. пО ХРПФТЕВМСЕФУС НЕЦДХ УХЭЕУФЧЙФЕМШОЩН ЙМЙ ОБТЕЮЙЕН, ПВПЪОБЮБАЭЙН ВПМЕЕ ЙМЙ НЕОЕЕ ПРТЕДЕМЈООПЕ ЛПМЙЮЕУФЧП (НЕТХ), Й УМПЧПН, ПВПЪОБЮБАЭЙН ПДОПТПДОХА НБУУХ, ОЕ ЙНЕАЭХА ЮЈФЛЙИ ЗТБОЙГ, ЙЪ ЛПФПТПК ВЕТЕФУС ЬФП ЛПМЙЮЕУФЧП. рТЕДМПЗ da ОЕ ХРПФТЕВМСЕФУС РПУМЕ ЛПМЙЮЕУФЧЕООЩИ ЮЙУМЙФЕМШОЩИ Й РТЙМБЗБФЕМШОЩИ, Б ФБЛЦЕ РЕТЕД БТФЙЛМЕН. оБ ТХУУЛЙК СЪЩЛ РТЕДМПЗ da ОЕ РЕТЕЧПДЙФУС, Б УМЕДХАЭЕЕ ЪБ ОЙН УХЭЕУФЧЙФЕМШОПЕ РЕТЕЧПДЙФУС Ч ТПДЙФЕМШОПН РБДЕЦЕ: kilogramo da fruktoj (ОП kvar fruktoj), grupo da soldatoj; Kiom da jaroj li havas? Li havas kvin jarojn; Kiom da tempo vi lernas Esperanton?
3-7. ъОБЮЕОЙЕ ДБФЕМШОПЗП РБДЕЦБ ЧЩТБЦБЕФУС РТЕДМПЗПН al, ЛПФПТЩК ОБ ТХУУЛЙК СЪЩЛ ОЕ РЕТЕЧПДЙФУС ЙМЙ НПЦЕФ РЕТЕЧПДЙФШУС РТЕДМПЗПН "Л": Li diris al sxi agrablan frazon.
3-8. рТЕДМПЗЙ: por 'ДМС', 'ЪБ', 'У ГЕМША', 'ДМС ФПЗП ЮФПВЩ'; dum 'ЧП ЧТЕНС', 'Ч ФЕЮЕОЙЕ', 'РПЛБ', 'Ч ФП ЧТЕНС ЛБЛ' (dume 'ФЕН ЧТЕНЕОЕН', 'РПЛБ'); inter 'НЕЦДХ', 'УТЕДЙ': Kio estas bona por vi, estas bona por mi; plano por jaro; dum leciono; inter ni.
3-9. ч ЬУРЕТБОФП РПУМЕ РТЕДМПЗБ ПВЩЮОП ХРПФТЕВМСЕФУС ЙНЕОЙФЕМШОЩК РБДЕЦ, Ф. Е. УХЭЕУФЧЙФЕМШОПЕ ЙНЕЕФ ПЛПОЮБОЙЕ -o: domo 'ДПН', en domo 'Ч ДПНЕ', inter domoj 'НЕЦДХ ДПНБНЙ'; mi 'С', por mi 'ДМС НЕОС', kun mi 'УП НОПК'. еУМЙ ЦЕ РПУМЕ РТЕДМПЗБ ХРПФТЕВМЕО ЧЙОЙФЕМШОЩК РБДЕЦ, ФП ЬФП ЪБЧЙУЙФ ОЕ ПФ РТЕДМПЗБ, Б ПФ ДТХЗЙИ РТЙЮЙО.
3-10. ч ПФМЙЮЙЕ ПФ РТЕДМПЗБ ОБТЕЮЙЕ ХРПФТЕВМСЕФУС УБНПУФПСФЕМШОП: Elvira lernas kun Rimma -- Ili lernas kune (ЧНЕУФЕ); La knabo estas en la domo -- La knabo estas ene (ЧОХФТЙ).
3-11. оЕРТПЙЪЧПДОЩЕ ОБТЕЮЙС: ankaux 'ФБЛЦЕ', 'ФПЦЕ', 'Й' (УФПЙФ ОЕРПУТЕДУФЧЕООП РЕТЕД УМПЧПН, Л ЛПФПТПНХ ПФОПУЙФУС), hodiaux 'УЕЗПДОС', tre 'ПЮЕОШ': Hodiaux ankaux mi estis en la universitato 'уЕЗПДОС Й С ВЩМ Ч ХОЙЧЕТУЙФЕФЕ'; tre interese 'ПЮЕОШ ЙОФЕТЕУОП'; La romano estas tre interesa 'ьФПФ ТПНБО ПЮЕОШ ЙОФЕТЕУЕО'; La problemo tre interesas min 'ьФБ РТПВМЕНБ ПЮЕОШ ЙОФЕТЕУХЕФ НЕОС'.
3-12. юБУФЙГЩ: jes 'ДБ'; ne 'ОЕ', 'ОЕФ'; nur 'ФПМШЛП', '(ЧУЕЗП) МЙЫШ': Jes, mi volas; Ne, mi ne povas; Al mi estas bone nur kun vi.
3-13. дПРПМОЙФЕМШОПЕ РТЙДБФПЮОПЕ РТЕДМПЦЕОЙЕ РТЙУПЕДЙОСЕФУС Л ЗМБЧОПНХ У РПНПЭША УПАЪБ ke 'ЮФП', 'ЮФПВЩ', ЛПФПТЩК ОЕ УМЕДХЕФ РХФБФШ У НЕУФПЙНЕОЙЕН kio 'ЮФП': Li diris, ke li lernis la lecionon 'пО УЛБЪБМ, ЮФП ПО ЧЩХЮЙМ ЬФПФ ХТПЛ'; Li diris, kion li lernis hodiaux 'пО УЛБЪБМ (ФП), ЮФП ПО ЧЩХЮЙМ УЕЗПДОС'.
3-14. йОПЗДБ УМПЧБ-РТЙЧЕФУФЧЙС СЧМСАФУС ХУЕЮЈООПК ЖПТНПК ДМЙООПК ЖТБЪЩ, Ч ФБЛЙИ УМХЮБСИ ЧЙОЙФЕМШОЩК РБДЕЦ УПИТБОСЕФУС: saluton al vi! 'РТЙЧЕФ ФЕВЕ!' (Ф. Е. С ЫМА ФЕВЕ РТЙЧЕФ), bonan tagon! 'ДПВТЩК ДЕОШ!' (Ф. Е. С ЦЕМБА ЧБН ДПВТПЗП ДОС), bonan apetiton! 'РТЙСФОПЗП БРРЕФЙФБ!' (Ф. Е. С ЦЕМБА ЧБН РТЙСФОПЗП БРРЕФЙФБ).
уМПЧППВТБЪПЧБОЙЕ 3-15. рТЕДМПЗ НПЦЕФ ХРПФТЕВМСФШУС Ч ЖХОЛГЙЙ РТЙУФБЧЛЙ Й ОБЪЩЧБЕФУС Ч ФБЛПН УМХЮБЕ РПМХРТЙУФБЧЛПК: internacia 'ЙОФЕТОБГЙПОБМШОЩК', 'НЕЦДХОБТПДОЩК', interplaneda 'НЕЦРМБОЕФОЩК', enpartia 'ЧОХФТЙРБТФЙКОЩК', kunlabori 'УПФТХДОЙЮБФШ', kunsidi 'ЪБУЕДБФШ', dumkongresa 'РТПЙУИПДСЭЙК ЧП ЧТЕНС ЛПОЗТЕУУБ'.
3-16. рТЙУФБЧЛБ mal- РТЙДБЈФ УМПЧХ РТПФЙЧПРПМПЦОПЕ ЪОБЮЕОЙЕ: ricxa 'ВПЗБФЩК' -- malricxa 'ВЕДОЩК'; malbone 'РМПИП'; malagrable 'ОЕРТЙСФОП'; malplezuro 'ОЕХДПЧПМШУФЧЙЕ'; malkomforto 'ДЙУЛПНЖПТФ', 'ОЕХДПВУФЧП'; malprogresi 'ТЕЗТЕУУЙТПЧБФШ', 'РТЙИПДЙФШ Ч ХРБДПЛ'; Estas malfacile diri 'фТХДОП УЛБЪБФШ'; Nia domo estas negranda, sed ankaux ne malgranda; Sxi havas malbonan karakteron.
рХОЛФХБГЙС 3-17. ъОБЛЙ РТЕРЙОБОЙС НПЦОП ТБУУФБЧМСФШ ФБЛ ЦЕ, ЛБЛ Й Ч ТХУУЛПН СЪЩЛЕ.
Ni lernas Esperanton --- Bonan tagon, Andreo!
--- Saluton, Nikolao! Mi volas konatigi vin kun Nina.
--- Tre agrable. Cxu ankaux vi lernas en la universitato?
--- Ne. Mi laboras. Cxu vi estas studento?
--- Jes. Mi lernas kun Andreo en la sama grupo. Kio estas nova?
--- Nina diris al mi, ke hodiaux vespere en la centra kulturdomo estas la unua leciono de Esperanto-kurso.
--- Kio estas Esperanto?
--- Cxu vi ne scias? Gxi estas internacia lingvo, facila, bela kaj ricxa. Ni povas lerni gxin dum mallonga tempo.
--- Dum kiom da jaroj?
--- Necesas nur kvar-kvin monatoj por lerni la bazon de la lingvo. Nu, kiel? Cxu vi volas lerni Esperanton?
--- Jes. Kun granda plezuro. Kaj Nina?
--- Ankaux sxi. Kaj du knaboj Sasxa kaj Jxenja. Ili estas sxiaj fratoj.
ъБДБОЙС 3.1. юФП ПЪОБЮБАФ УМЕДХАЭЙЕ УМПЧБ?
Malnova; maljuna; nejuna; nemaljuna; metalisto; realisto; motoristo; portretisto; auxtomobilisto; medicinisto; radiisto; laboristino; partia; momenta; dua; hodiauxa; jesa; longo; grando; afisxi; sporti; lernojaro; filmaktoro; metalohxemio; auxtomotoro; motorvagono; sistemotekniko; triprograma; triprocenta; novmoda; muzik-pedagogia instituto; unuaklasa; scivola; scipovi.
3.2. рЕТЕЧЕДЙФЕ УПЮЕФБОЙС:
diri al la kapitano; de tago al tago; miliono da faktoj; dum koncerto; dum laboro; mi ne vidis vin dum longa tempo; dum kunsido; inter ili; por knabinoj; programo por tago; romano en la franca lingvo; lerni en vespera kurso; labori kun plezuro; domo kun kvin etagxoj; vidi sur la plano; heroo de nia tempo.
3.3. рЕТЕЧЕДЙФЕ ЖТБЪЩ:
Esperanto estas la lingvo por ni. Por bonaj aktoroj ne estas malbonaj roloj (F. Schiller/Sxiler). Kritiki estas tre facile. Kiun daton ni havas hodiaux? -- Hodiaux estas la kvara (tago) de majo. Kie vi lernis por esti hxemiisto? -- Same kiel Pauxlo, mi lernis en la Moskva universitato dum kvin jaroj. En la bona malnova tempo. Li diras "jes", sxi diras "ne". Cxu ankaux vi scias, ke en la Esperanto-klubo estas interese? -- Jes, mi scias: de tempo al tempo mi estis inter esperantistoj kune kun mia frato Danielo. Kiom da jaroj havas via fratino Helena? -- Sxi estas malgranda, nur trijara. Ili laboras kaj laboras, sed ili ne havas bonajn rezultojn. Mi ne scias, kio estas necesa por havi bonajn rezultojn; mi scias nur, ke necesas tempo. Cxu la interleciona pauxzo estis mallonga? -- Ne, gxi estis longa. En la unua vespero mi vidis lin, lian fratinon kaj liajn fratojn; sur lia fratino estis bela palto. Bertalan Farkasx estis la unua kosmonauxto-esperantisto. Unue necesas voli, due necesas povi. Bonan novan jaron al vi! La tempo laboras por ni (W. Gladstone/Gladstouxn).
3.4. рЕТЕЧЕДЙФЕ ОБ ЬУРЕТБОФП:
мЕОБ ХЮЙФУС Ч РСФПН ЛМБУУЕ. пОБ ЙЪХЮБЕФ ЬУРЕТБОФП Ч ЛМБУУЕ Ч ФЕЮЕОЙЕ ФТЈИ НЕУСГЕЧ. еЈ ВТБФ бМЕЛУБОДТ ФПЦЕ ЙЪХЮБЕФ НЕЦДХОБТПДОЩК СЪЩЛ, ОП ОБ ЛХТУБИ Ч ТЕУРХВМЙЛБОУЛПК ВЙВМЙПФЕЛЕ. пО ЗПЧПТЙФ, ЮФП ЬУРЕТБОФП -- ОЕПВИПДЙНЩК СЪЩЛ У ПТЙЗЙОБМШОПК Й ПЮЕОШ МЕЗЛПК ЗТБННБФЙЛПК, ЮФП ЙЪХЮБФШ ЬУРЕТБОФП -- ХДПЧПМШУФЧЙЕ.
3.5. уПУФБЧШФЕ ОБ ЬУРЕТБОФП ДЙБМПЗ РП УЙФХБГЙЙ:
чЩ ЧУФТЕЮБЕФЕ ФПЧБТЙЭБ, ЛПФПТПЗП ДБЧОП ОЕ ЧЙДЕМЙ. тБУУЛБЦЙФЕ ЕНХ, ЗДЕ ЧЩ ХЮЙФЕУШ, РПЙОФЕТЕУХКФЕУШ, ЗДЕ ХЮЙФУС ПО. тБУУЛБЦЙФЕ ЕНХ, ЛБЛ ЧЩ ОБЮБМЙ ЙЪХЮБФШ ЬУРЕТБОФП.
еУМЙ ЧЩ ИПФЙФЕ ТБУЫЙТЙФШ УЧПК СЪЩЛПЧПК ЛТХЗПЪПТ, РПЪОБЛПНЙФШУС У ХЧМЕЛБФЕМШОПК ЙУФПТЙЕК УМПЧ ЬУРЕТБОФП, ТХУУЛПЗП Й ДТХЗЙИ СЪЩЛПЧ, УПЪДБФШ УЕВЕ РТЕДУФБЧМЕОЙЕ П "РХФЕЫЕУФЧЙСИ" УМПЧ ЙЪ ПДОЙИ СЪЩЛПЧ Ч ДТХЗЙЕ, ЙУРПМШЪПЧБФШ ЬФЙ УЧЕДЕОЙС ДМС ХЗМХВМЕОЙС ЪОБОЙС ТХУУЛПЗП СЪЩЛБ, Б ФБЛЦЕ ДМС ВПМЕЕ ВЩУФТПЗП ПУЧПЕОЙС ЬУРЕТБОФП Й ДТХЗЙИ СЪЩЛПЧ, ФП РЩФБКФЕУШ ОБКФЙ ЬУРЕТБОФУЛЙН УМПЧБН "ТПДУФЧЕООЙЛПЧ" Ч ТХУУЛПН Й Ч ДТХЗЙИ СЪЩЛБИ, РПМШЪХСУШ УМПЧБТЕН ЙОПУФТБООЩИ УМПЧ, ЬФЙНПМПЗЙЮЕУЛЙНЙ, ЬОГЙЛМПРЕДЙЮЕУЛЙНЙ, ФЕТНЙОПМПЗЙЮЕУЛЙНЙ, ДЧХСЪЩЮОЩНЙ Й ДТХЗЙНЙ УМПЧБТСНЙ.
рТЙМПЦЕОЙС сЪЩЛПЧБС ЙЗТБ "тПДУФЧЕООЩЕ УМПЧБ" ч ЙЪХЮЕООЩИ ХТПЛБИ ЧУФТЕЮБЕФУС НОПЗП ЙОФЕТОБГЙПОБМШОЩИ УМПЧ. пФЩЭЙФЕ ТПДУФЧЕООЩЕ ЙН УМПЧБ Ч ТХУУЛПН Й Ч ДТХЗЙИ СЪЩЛБИ, ЛПФПТЩЕ ЧЩ ЪОБЕФЕ. уЙУФЕНБФЙЮЕУЛПЕ ЪБОСФЙЕ ЬФПК ЙЗТПК ЪОБЮЙФЕМШОП ПВМЕЗЮЙФ ЧБН ЙЪХЮЕОЙЕ ЙОПУФТБООЩИ СЪЩЛПЧ.
чБМЕОФЙО нЕМШОЙЛПЧ ьУРЕТБОФП (ПФТЩЧПЛ) тБЪОПСЪЩЮЙЕ ЧУЕЗДБ НЕЫБМП ОБТПДБН ПВЭБФШУС ДТХЗ У ДТХЗПН, РПЬФПНХ У ДТЕЧОЕКЫЙИ ЧТЕНЕО МАДЙ НЕЮФБМЙ П СЪЩЛЕ, РПОСФОПН ДМС ЧУЕИ. рТПВМЕНПК НЕЦДХОБТПДОПЗП СЪЩЛБ ЪБОЙНБМЙУШ ФБЛЙЕ ХЮЈОЩЕ Й ЖЙМПУПЖЩ ЛБЛ рМБФПО, т. дЕЛБТФ, й. оШАФПО, з. ч. мЕКВОЙГ. тБЪМЙЮОЩИ РТПЕЛФПЧ ЙУЛХУУФЧЕООЩИ НЕЦДХОБТПДОЩИ СЪЩЛПЧ ЙЪЧЕУФОП ВПМЕЕ 2 ФЩУСЮ [1]. дМС ПВЭЕОЙС НЕЦДХ МАДШНЙ (ТБЪЗПЧПТ, РЕТЕРЙУЛБ, ЙЪДБОЙЕ МЙФЕТБФХТЩ) ТЕБМШОП ЙУРПМШЪПЧБМЙУШ ОЕ ВПМЕЕ ДЕУСФЙ. й МЙЫШ ПДЙО ЙУЛХУУФЧЕООП УПЪДБООЩК СЪЩЛ УФБМ РП-ОБУФПСЭЕНХ ЦЙЧЩН, РПМОПГЕООЩН УТЕДУФЧПН ПВЭЕОЙС, ОЕ ХУФХРБАЭЙН ОБГЙПОБМШОЩН СЪЩЛБН РП ВПЗБФУФЧХ, ЛТБУПФЕ, ЗЙВЛПУФЙ Й ЧЩТБЪЙФЕМШОПУФЙ. ьФП -- СЪЩЛ ЬУРЕТБОФП, УПЪДБООЩК ЧТБЮПН ЙЪ чБТЫБЧЩ мАДЧЙЛПН ъБНЕОЗПЖПН (1859-1917).
м. ъБНЕОЗПЖ ТПДЙМУС Ч вЕМПУФПЛЕ, ОБ ФЕТТЙФПТЙЙ ОЩОЕЫОЕК рПМШЫЙ, Ч ФП ЧТЕНС ЧИПДЙЧЫЕК Ч УПУФБЧ тПУУЙКУЛПК ЙНРЕТЙЙ. зПТПД ОБУЕМСМЙ ТХУУЛЙЕ, ВЕМПТХУЩ, РПМСЛЙ, ЕЧТЕЙ, ОЕНГЩ [2]. мАДЙ ТБЪОЩИ ОБГЙПОБМШОПУФЕК ОЕТЕДЛП ПФОПУЙМЙУШ ДТХЗ Л ДТХЗХ У РПДПЪТЕОЙЕН Й ДБЦЕ ЧТБЦДЕВОП. ъБНЕОЗПЖ У ТБООЕК АОПУФЙ НЕЮФБМ ДБФШ МАДСН ПВЭЙК, ЧУЕН РПОСФОЩК СЪЩЛ, ЮФПВЩ РТЕПДПМЕФШ ПФЮХЦДЕОЙЕ НЕЦДХ ОБТПДБНЙ. ьФПК ЙДЕЕ ПО РПУЧСФЙМ ЧУА ЦЙЪОШ. йЪХЮБС СЪЩЛЙ Ч ЗЙНОБЪЙЙ, ПО РПОСМ, ЮФП Ч МАВПН ОБГЙПОБМШОПН СЪЩЛЕ УМЙЫЛПН НОПЗП УМПЦОПУФЕК Й ЙУЛМАЮЕОЙК, ЪБФТХДОСАЭЙИ ЕЗП ПУЧПЕОЙЕ. лТПНЕ ФПЗП, ЙУРПМШЪПЧБОЙЕ Ч ЛБЮЕУФЧЕ ПВЭЕЗП СЪЩЛБ ЛБЛПЗП-ФП ПДОПЗП ОБТПДБ ДБМП ВЩ ОЕПРТБЧДБООЩЕ РТЕЙНХЭЕУФЧБ ЬФПНХ ОБТПДХ, ХЭЕНМСС ЙОФЕТЕУЩ ПУФБМШОЩИ.
оБД УЧПЙН РТПЕЛФПН ъБНЕОЗПЖ ТБВПФБМ ВПМЕЕ ДЕУСФЙ МЕФ. ч 1878 З. ДТХЪШС-ЗЙНОБЪЙУФЩ ХЦЕ ХЧМЕЮЈООП РЕМЙ ОБ ОПЧПН СЪЩЛЕ: "рХУФШ РБДЈФ ЧТБЦДБ ОБТПДПЧ, ХЦЕ РТЙЫМП ЧТЕНС!" оП ПФЕГ ъБНЕОЗПЖБ, ТБВПФБЧЫЙК ГЕОЪПТПН, УЦЕЗ ТБВПФХ УЩОБ, ЪБРПДПЪТЙЧ ЮФП-ФП ОЕВМБЗПОБДЕЦОПЕ [3]. рТЙЫМПУШ ОБЮЙОБФШ ЧУЈ УОБЮБМБ...
й ЧПФ 26 ЙАМС 1887 З. Ч чБТЫБЧЕ РПСЧЙМБУШ ОЕВПМШЫБС ВТПЫАТБ ОБ ТХУУЛПН СЪЩЛЕ: "нЕЦДХОБТПДОЩК СЪЩЛ. рТЕДЙУМПЧЙЕ Й РПМОЩК ХЮЕВОЙЛ". бЧФПТ ХЛТЩМУС ЪБ РУЕЧДПОЙНПН Д-Т ьУРЕТБОФП, ЮФП Ч РЕТЕЧПДЕ У ОПЧПЗП СЪЩЛБ ПЪОБЮБМП "ОБДЕАЭЙКУС". уЛПТП ЬФП УМПЧП УФБМП ОБЪЧБОЙЕН СЪЩЛБ.
ъБНЕОЗПЖ УТБЪХ ПФЛБЪБМУС ПФ БЧФПТУЛЙИ РТБЧ ОБ УЧПЈ ЙЪПВТЕФЕОЙЕ, ТБЪТЕЫЙЧ ЧОПУЙФШ Ч ОЕЗП ХУПЧЕТЫЕОУФЧПЧБОЙС. пДОБЛП ЕЗП ТБЪТБВПФЛБ ВЩМБ ЧЕУШНБ ХДБЮОПК, РТЙОГЙРЙБМШОЩИ ЙЪНЕОЕОЙК РТБЛФЙЮЕУЛЙ ОЕ РПОБДПВЙМПУШ. чУЛПТЕ ВЩМБ УПЪДБОБ бЛБДЕНЙС ЬУРЕТБОФП У ГЕМША РПДДЕТЦБОЙС ЕДЙОУФЧБ СЪЩЛБ, ХФЧЕТЦДЕОЙС ОПЧЩИ УМПЧ Й ТЕЫЕОЙС УРПТОЩИ ЧПРТПУПЧ, Б Ч 1905 З. УПУФПСМУС 1-К ЧУЕНЙТОЩК ЛПОЗТЕУУ ЬУРЕТБОФП.
йУФПТЙС ЬУРЕТБОФП РПМОБ ДТБНБФЙЮЕУЛЙИ УПВЩФЙК. дЧЕ НЙТПЧЩЕ ЧПКОЩ ОБОЕУМЙ ХДБТ РП ДЧЙЦЕОЙА ЬУРЕТБОФЙУФПЧ, ЙИ ЦЕУФПЛП РТЕУМЕДПЧБМЙ зЙФМЕТ Й уФБМЙО. оП ЧУЈ-ФБЛЙ УФТЕНМЕОЙЕ МАДЕК Л УЧПВПДОПНХ НЕЦДХОБТПДОПНХ ПВЭЕОЙА ПЛБЪБМПУШ УЙМШОЕЕ, Й ДЧЙЦЕОЙЕ ЬУРЕТБОФП УОПЧБ ЧПЪТПДЙМПУШ.
лПМЙЮЕУФЧП ЬУРЕТБОФЙУФПЧ Ч НЙТЕ ДПУФЙЗБЕФ 20 НМО. ЮЕМПЧЕЛ [4]. еЦЕЗПДОП РТПЧПДСФУС ЧУЕНЙТОЩЕ ЛПОЗТЕУУЩ, УПВЙТБАЭЙЕ ДП 6 ФЩУ. ХЮБУФОЙЛПЧ. оБ ЬУРЕТБОФП ЙЪДБЈФУС УЧЩЫЕ 150 ЗБЪЕФ Й ЦХТОБМПЧ, ТЕЗХМСТОП ЧЕДХФ РЕТЕДБЮЙ ВПМЕЕ ДЕУСФЙ ТБДЙПУФБОГЙК. ч УЕФЙ йОФЕТОЕФ ЧФПТЩН РП ТБУРТПУФТБОЕООПУФЙ СЪЩЛПН РПУМЕ БОЗМЙКУЛПЗП СЧМСЕФУС ЙНЕООП ЬУРЕТБОФП [5]. юЙУМП ЙЪДБООЩИ ЛОЙЗ РТЙВМЙЦБЕФУС Л 100 ФЩУ. ОБЪЧБОЙК: РЕТЕЧПДЩ ЧУЕЗП МХЮЫЕЗП, УПЪДБООПЗП ОБ ОБГЙПОБМШОЩИ СЪЩЛБИ, Й ПТЙЗЙОБМШОЩЕ РТПЙЪЧЕДЕОЙС -- РТПЪБ Й РПЬЪЙС, УЛБЪЛЙ Й ЛПНЙЛУЩ, МЙФЕТБФХТБ ОБ МАВПК ЧЛХУ. уРЕЛФБЛМЙ, ЖЙМШНЩ, НОПЦЕУФЧП РТЕЛТБУОЩИ РЕУЕО -- ЬФП ФПЦЕ ОЕПФЯЕНМЕНБС ЮБУФШ ЛХМШФХТЩ ЬУРЕТБОФП.
зТБННБФЙЛБ ЬУРЕТБОФП УПУФПЙФ ЙЪ 16 РТБЧЙМ [6], ЛПФПТЩЕ НПЦОП ХНЕУФЙФШ ОБ ОЕВПМШЫПК ПФЛТЩФЛЕ; РТБЧЙМБ ОЕ ЙНЕАФ ОЙ ПДОПЗП ЙУЛМАЮЕОЙС. лБЦДЩК ЙЪХЮБАЭЙК ОБКДЈФ Ч ЬУРЕТБОФП ЮФП-ФП ВМЙЪЛПЕ УЧПЕНХ ТПДОПНХ СЪЩЛХ. жТБОГХЪ ЙМЙ ЙФБМШСОЕГ ОБКДЈФ ЪОБЛПНЩЕ ЛПТОЙ УМПЧ, ОЕНЕГ ЙМЙ ЛЙФБЕГ -- УРПУПВ ПВТБЪПЧБОЙС УМПЦОЩИ РПОСФЙК РТПУФЩН РТЙУПЕДЙОЕОЙЕН УМПЧ, ЧЕОЗТ ЙМЙ ХЪВЕЛ -- УРПУПВ УМПЧППВТБЪПЧБОЙС "РТЙЛМЕЙЧБОЙЕН" НПТЖЕН, РПМСЛ -- РТЙЧЩЮОЩЕ ХДБТЕОЙС ОБ РТЕДРПУМЕДОЕН УМПЗЕ, ТХУУЛЙК -- УЧПВПДОЩК РПТСДПЛ УМПЧ Ч РТЕДМПЦЕОЙЙ.
бМЖБЧЙФ ЬУРЕТБОФП РПУФТПЕО ОБ ПУОПЧЕ МБФЙОУЛПЗП, РТЙЮЈН ЛБЦДБС ВХЛЧБ ЮЙФБЕФУС ЧУЕЗДБ ПДЙОБЛПЧП, ОЕЪБЧЙУЙНП ПФ НЕУФБ Ч УМПЧЕ Й УПЮЕФБОЙК У ДТХЗЙНЙ ВХЛЧБНЙ. фБЛЙН ПВТБЪПН, ДБЦЕ ЧРЕТЧЩЕ ХЧЙДЕЧ УМПЧП, ЧЩ ОЕ ПЫЙВЕФЕУШ Ч РТПЙЪОПЫЕОЙЙ.
пФУХФУФЧХАФ ЗТБННБФЙЮЕУЛЙК ТПД, ТБЪОЩЕ ФЙРЩ УЛМПОЕОЙК Й УРТСЦЕОЙК, ОЕРТБЧЙМШОЩЕ ЗМБЗПМЩ Й Ф. Р. рБДЕЦЕК ФПМШЛП ДЧБ -- ЙНЕОЙФЕМШОЩК Й ЧЙОЙФЕМШОЩК, Б ЪОБЮЕОЙС ПУФБМШОЩИ РЕТЕДБАФУС У РПНПЭША РТЕДМПЗПЧ. чУЕ УХЭЕУФЧЙФЕМШОЩЕ ЙНЕАФ ПЛПОЮБОЙЕ -П, РТЙМБЗБФЕМШОЩЕ -- -Б; Л ОЙН РТЙУПЕДЙОСАФУС РПЛБЪБФЕМЙ НОПЦЕУФЧЕООПЗП ЮЙУМБ -j Й ЧЙОЙФЕМШОПЗП РБДЕЦБ -n. чУЈ ЬФП ДЕМБЕФ ЗТБННБФЙЛХ ЬУРЕТБОФП РТЕДЕМШОП РТПУФПК Й ХРПТСДПЮЕООПК.
рЕТЧЩК ХЮЕВОЙЛ ЬУРЕТБОФП УПДЕТЦБМ ЧУЕЗП 900 ЛПТОЕЧЩИ УМПЧ, ПДОБЛП ЙЪ ОЙИ ЛБЛ ЙЪ ЬМЕНЕОФПЧ НПЦОП РП ОЕУМПЦОЩН РТБЧЙМБН УПУФБЧМСФШ ОПЧЩЕ УМПЧБ У МАВЩН ПФФЕОЛПН УНЩУМБ. рПСЧМСАФУС Й ОПЧЩЕ ЛПТОЙ, ЙИ ЮЙУМП УПУФБЧМСЕФ УЕКЮБУ ПЛПМП 20 ФЩУ., ФБЛ ЮФП ПВЭЕЕ ЮЙУМП УМПЧ Ч ЬУРЕТБОФП Ч РТЙОГЙРЕ ОЕПЗТБОЙЮЕООП.
[ьОГЙЛМПРЕДЙС ДМС ДЕФЕК, ФПН 10. сЪЩЛПЪОБОЙЕ. тХУУЛЙК СЪЩЛ. нПУЛЧБ, бЧБОФБ+, 1998, УФТ. 424-425.]
[1] оБЙВПМЕЕ РПМОЩК ЛБФБМПЗ ОБУЮЙФЩЧБЕФ ПЛПМП ПДОПК ФЩУСЮЙ ЙЪЧЕУФОЩИ РТПЕЛФПЧ НЕЦДХОБТПДОПЗП СЪЩЛБ.
[2] еЧТЕЙ УПУФБЧМСМЙ ЪОБЮЙФЕМШОПЕ ВПМШЫЙОУФЧП ФПЗДБЫОЕЗП ОБУЕМЕОЙС вЕМПУФПЛБ. чП ЧТЕНС 2-К НЙТПЧПК ЧПКОЩ РПЮФЙ ЧУЕ ЕЧТЕЙ вЕМПУФПЛБ (ЛБЛ Й ЧУЕК рПМШЫЙ) ВЩМЙ ХВЙФЩ.
[3] ьФБ МЕЗЕОДБ ОЕ ЙНЕЕФ РПДФЧЕТЦДЕОЙК. дБЦЕ Ч МЕЗЕОДЕ ТЕЮШ ЙДЈФ ОЕ П ОЕВМБЗПОБДЕЦОПУФЙ, Б П ЦЕМБОЙЙ ПФГБ, ЮФПВЩ УЩО ГЕМЙЛПН РПУЧСФЙМ УЕВС ХЮЈВЕ ОБ НЕДЙГЙОУЛПН ЖБЛХМШФЕФЕ, ОЕ ПФЧМЕЛБСУШ ОБ ОЕУЕТШЈЪОЩЕ ЪБОСФЙС.
[4] рП ТЕБМЙУФЙЮОЩН ПГЕОЛБН ЛПМЙЮЕУФЧП МАДЕК, ЪОБАЭЙИ ЬУРЕТБОФП Ч ФПК ЙМЙ ЙОПК УФЕРЕОЙ, УПУФБЧМСЕФ ПЛПМП 2 НЙММЙПОПЧ ЮЕМПЧЕЛ.
[5] ьФП УМЙЫЛПН ПРФЙНЙУФЙЮОПЕ ХФЧЕТЦДЕОЙЕ.
[6] фПЮОЕЕ, РЕТЧПЕ ПРЙУБОЙЕ ЗТБННБФЙЛЙ ВЩМП ЙЪМПЦЕОП Ч ЧЙДЕ 16 РТБЧЙМ.
<<< 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ЛМАЮ ХЛБЪ УМПЧБТШ >>> пЗМБЧМЕОЙЕ