MD hám PQJ / K.Karimov poeziyası ideyalıq-tematikalıq baǵdarı

kórkem suwretlengen. Shayır hátteki Aral teńizin de qızıl kitapqa kirgizgisikeledi. Mısalı:

Tábiyatta azayǵan túrler:

Máselenki jolbarıs, qaplan,

Jupar iyis taratıwshı ájayıp gúller,

Orın alǵan qızıl kitaptan.

Mende sonday múmkinshilik bolsa

Jazar edim qızıl kitapqa

Ana tábiyattı,

Sayızlanıp baratırǵan Araldı,

Suwsız kanal jaǵasında quwraǵan taldı.

Shayırdıń «Daraqlar tik turıp óledi», «Suwdıń dámi», «Ata mákan»1 qosıqları elimizdegi ekologiyalıq problemalardan tuwılǵan shayırdıń ishki tolǵanıslarına qurılǵan.

«Daraqlar tik turıp óledi» qosıǵındaǵı «shorlanǵan dala», «suw sorap gúwlegen shınar», «solǵan japıraqlar», «tik turıp ólgen daraqlar»dı metaforalıq súwretlew arqalı tábiyattıń qıyralǵanın, xalqımızdıń ayanıshlı awhalın kórsetetuǵın

áhmiyetli obrazlı detallar. Solar arqalı lirikalıq qaharmannıń kúyinishi, ishki dártleri beriledi:

Eń uzın jollar da tawsılar, Kim ayttı Hámiw dep tartılar.

Bir kúni ájeldiń aldında

Qáddim dal boladur. Biraq ta

Tik turıp óledi daraqlar.

«Suwdıń dámi» qosıǵı da ekologiyalıq máselelerge qurılǵan publicistikalıq qosıq bolıp tabıladı2. Qaraqalpaqstanlılar ushın tiykarǵı mashqalalardıń biri bul– Araldan kóterilgen duzlı shańǵıt. Bul duz

1Каримов К. Кӛңилим мүлки. Таңланған қосықлары. Нӛкис, «Билим», 2005

2Publicistikalıq qosıq haqqında qarańız: Жәрмбетов Қ. XIX әсир қарақалпақ лирикасының жанрлық қәсийетлери ҳәм раўажланыў тарийхы. Нӛкис «Билим», 2004, 80-89-бб

21

tábiyattıń hár bir bólekshesin pútinley «qaplap» alǵan. Jer de duzlanǵan, shor, hawa da shańǵıtlı duz aralas, suw da duzlı. Pútkil dúnyanı oylandıratuǵın problema shayırdıń ishki dúnyasına qozǵaw saladı. Shayırdıń ish-ishinen sezinip, júrek sezimlerinen, tolǵanıslarınan dórelgen qosıq qatarları oqıwshıda kúshli tásir qaldıradı. Ásirese, tómendegi qatarlarda bul tragediyalıq jaǵday shegine jetkizilip berilgen:

«Dushshı suw» dep soraydı ballar, Ballar túwe hátteki baǵlar, Biyzar bolǵan «dámli» suwlardan.

Tepseń terbenbes qara jer,

Duzlı suwdı simirip únsiz,

Qaytıp duzlar quspaqta únsiz.

Ulıwma alǵanda, K.Karimov qosıqlarında ekologiya teması hár tárepleme súwretlengenligin kóremiz. Ásirese, shayır qosıqlarında haywanatlar menen

ósimliklerdiń obrazları adam obrazları menen baylanıstırılıp, júdá sheber súwretlengen. Bunıń ústine shayır qosıqlarında Aral temasınıń zor berip súwretleniwi ondaǵı tragizmdi arttırıwǵa xızmet etken. Qısqası, shayır shıǵarmalarındaǵı ekologiya temasın arnawlı izertlew bizge onıń poeziyasınıń ashılmay atırǵan qırların ańlawǵa járdem beredi dep oylaymız.

Juwmaqlastırıp aytqanda, K.Karimovtıń qosıqlarına ideyalıqtematikalıq hárqıylılıq tán. Olarda ásirese, búgingi kún problemaları sheber túrde kóterilgen. Lirikalıq qosıqlarda publicistikalıq sıpat penen lirizm qarısıp ketken hám óziniń estetikalıq tásirin kúsheytken. Shayırdıń pikirleri filosofiyalıq tereńligi, awıspalı mánisi, simvolikalıq obrazlarǵa baylıǵı ayırılıp turadı. Bulardıń barlıǵı shayırdıń talantınıń, mashaqatlı izlenisleriniń jemisi bolıp tabıladı.

22

I.2. Shayır poemalarınıń ideyalıq-tematikalıq ayrıqshalıǵı

K.Karimov kórkem ádebiyattıń barlıq janrlarında tabıslı qálem terbetken shayırlardıń biri bolıp tabıladı. Ol qaysı janrda shıǵarma dóretse de, basqa kórkem sóz iyeleri menen bir sapta turıp, baslı dıqqattı xalıqtıń estetikalıq talǵamına say keletuǵın kórkem koncepciyanı jaratıwǵa qarattı hám ádebiyattıń altın qorınan múnásip orın iyeleytuǵın qaharmanlar galereyasın dóretti. Biziń bayqawımızsha,

shayırdıń «Watan», «Ásirge barabar bir zamat», «Ásir ápsanası», «Jigirmalanshı ásir sazası» hám «Muhabbat qıssası» dep atalatuǵın poemalarında birden kózge taslanatuǵın ózgesheliklerdiń biri-bul qaharman obrazınıń indviduallıq qásiyetleri hám olardaǵı kúshli lirizmniń bórtip turıwı, sonday-aq, shayır tulǵasınıń hám onıń ruwxıy-intellektuallıq dúnyasınıń tereńligi bolıp esaplanadı.

K.Karimovtıń «Watan» shıǵarması–lirikalıq poema. Poemanıń bul túrinde

«epikalıq elementler (kishigirim waqıyalar, epizodlar) ushırasadı, biraq olar

shıǵarmaǵa epikalıq tiykar bola almaydı, olar tek lirikalıq sezimlerdi, lirikalıq oypikirlerdi oyatatuǵın kórkem qural bolıp xızmet etedi»1. Poemanıń bul túri XX

ásirdiń II yarımındaǵı qaraqalpaq poeziyasında I.Yusupovtıń, M.Seytniyazovtıń,

J.Izbasqanovtıń, N.Tóreshovanıń hám taǵı da basqalardıń dóretiwshiliginde óz

kórinislerine iye. Usı kózqarastan I.Yusupovtıń «Mámelek oy», M.Seytniyazovtıń «Tolqıtqan oylar», J.Izbasqanovtıń «Tınımsız oylar yamasa oqıwshıma xat»2,

«Ótemis»3 hám taǵı basqa poemaları dıqqatqa ılayıq.

K.Karimovtıń «Watan» lirikalıq poemasında, atınan kórinip turǵanınday-aq, ana Watan teması jırlanadı. Watan temasın jırlaw boyınsha házirgi qaraqalpaq poemashılıǵı bay dástúrge iye. Bul dástúr ǵárezsizlik dáwirine kelip te jańa mazmun hám forma menen bayıdı. Buǵan

1Жәримбетов Қ. XIX әсир қарақалпақ лирикасының жанрлық қәсийетлери ҳәм раўажланыў тарийхы. Нӛкис

«Билим», 2004, 179-бб

2Избасқанов Ж. Кеўил лирасы (Қосықлар ҳәм поэмалар). Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1992.

3Избасқанов Ж. Bul da sonda.

23

I.Yusupovtıń «Watan topıraǵı»1, B.Genjemuratovtıń «Modexan sózi yaki Shin jipegindegi bitik»2 poemaları mısal bola aladı. Bul eki poema da ádebiy jámiyetshilik tárepinen jıllı júzlilik penen kútip alındı. Máselen, ádebiyatshı Q.Orazımbetov B.Genjemuratovtıń atı atalgan poemasında Watan temasınıń jırlanıwı haqqında: «Shıǵarmada Watan sózi barınsha ulıǵlanadı. Watan, onıń bir qısıi topıraǵı, bir qarıs jeri sonshelli qádirli, onı hár bir insannıń jekke ózine tiyisli bolǵan qálegen nársesinen joqarı qoyıw kerek degen ideya alǵa súriledi»3. Demek, bul nárse Watan temasınıń gónermeytuǵın hám máńgilik tema ekenligin dálilleydi. Bul máńgilik temanı sáwlelendiriw ushın K.Karimov «Watan» poemasında mazmunǵa say kórkem forma taba bilgen. Shıǵarma 12 bólimnen turadı. Biraq, onda biz obektiv qaharmanlardı kórmeymiz. Shayırdıń lirikalıq oyları, pikirleri lirikalıq subekttiń ornın iyeleydi. 12 bólimde shayırdıń 12 juwmaqlanǵan oy-pikiri bar. Bir bólimnen ekinshi bólimge óte otırıp, avtor oylarınıń ósiw evolyuciyasın seziw qıyın emes. Lirikalıq qaharman waqıt hám keńislik boyınsha qozǵala otırıp, bizdi qorshaǵan real turmıstaǵı hádiyselerden tásirlenip otıradı. Poemanıń birinshi bóliminde-aq avtordıń oylaw panoramasınıń keńligi kózge taslanadı. Máselen:

Men ele az júrdim, kóp kórmegenim,

Hám ele kórermen talay úlkeni,

Duz tartsa Hindstan topıraǵın basıp,

Ganga jaǵasında tıńlarman qosıq.

-degen shuwmaqtan-aq, shayırdıń Watan temasın júdá keńnen alıp súwretlewge umtılǵanlıǵın, pútkil jáhán geografiyalıq kartasındaǵı eller oǵan jat emesligi, kerisinshe, oǵan tereń filosofiyalıq qatnas jasaytuǵınlıǵı kózge taslanadı.

1Юсупов И. Ҳәр кимниң ӛз заманы бар (қосықлар ҳәм қысса). Нӛкис, «Қарақалпақстан», 2004.

2Генжемуратов Б. Сайланды шығармалар. Бир томлық (Қосықлар ҳәм поэмалар). Нӛкис, «Қарақалпақстан»,

2012, 144-151-бб.

3Оразымбетов Қ. Сезимлер дүньясының есигин ашың.– Генжемуратов Б. Сайланды шығармалар. Бир томлық (Қосықлар ҳәм поэмалар). Нӛкис, «Қарақалпақстан», 2012, 6-б.

24

Shayır poemanıń ekinshi bóliminde óziniń Watan tuwralı balalıqtaǵı sada oyları menen bólisedi. Shayır qaharmanı mektep partasında «Watan» qosıǵın qansha yadlasa da, onıń tolıq mánisin uqpaǵan. Ol «Watan» qosıǵın oqısa kóz aldına óz awılında ápiwayı kartina:

Jattı kóz aldımda: iz tańǵı shıqta

Salma jaǵasında ırǵalǵan tallar.

Japıraq jamılǵan jasıl awıllar,

Mallardıń óristen qaytıwın keshte, Oyınnan shaqırǵan anamnıń sesti,Biyik aq teregi kóklerdi qushqan, Biziń awıldaǵı juldızlı aqsham,–

eleslep, «Soń kishkene awıl, oǵan janajan Watan bolıp tuwılǵan».

Úshinshi bóliminde elimizdegi puxaralıq urısınıń mashaqatları Ápsemet

ǵarrınıń tilinen beriledi. Lirikalıq qaharman ǵarrıdan grajdanlıq urısı waqıyaları tuwralı esitkende Watan túsinigi ádewir keńeyedi. Xalqımızdıń ótkendegi Watan qorǵaw tariyxın qısqasha eske aladı. Bul shıǵarmanıń kórkem tekstiniń konkretliligine xızmet etedi. Máselen:

Tazǵara boyında, Nókis túbinde,

Úmitin qaldırıp erteńgi kúnge, Topıraqqa bas qoydı on segizinde, Olar qartayıwdı bilmeydi endi1.

Poemanıń tórtinshi bóliminde ata-babalarımızdıń kóship-qonıp neshshe mákanlarda panalaǵanlıǵı, besinshi bóliminde lirikalıq qaharmannıń er jetip armiya qatarına ketiwi, altınshı bóliminde onıń jol júrip neshe eller ústinen ótip baratırǵanında óz watanın saǵınıwı, 7- 8 bólimlerde bul muqaddes záminniń ullılıǵın jáne de tereńirek seziniwi tereń súwretlengen. Biyik tawlardı, baǵlı dalalardı, tuwısqanlıq

1 Каримов К. Мениң терезелерим. (Қосықлар ҳәм поэмалар) Нӛкис, «Қарақалпақстан» 1985, 74-88-бб.

25

qábiristanların kóredi. «Shayır usınday sheberlik penen ápiwayı adamda Watan túsiniginiń keńeyiwin beredi. Bul avtordıń poemadaǵı sheberligi hám úlken tabısı»1.

Shıǵarmanıń juwmaqlawshı bóliminde lirikalıq qaharman dúnyanıń barlıq jaǵın gezip shıqsa da óziniń tuwǵan jerindey, ana watınınday muqaddes mákandı tabıwdıń qıyın ekenligi sheber beriledi. Biraq ta 1980jılları K.Karimovtıń «Watan» poemasın siyasiy-ideologiyadıq kózqarastan bahalawǵa da umtılıwshılıqtıń bolǵanlıǵın da aytıp ótiwimiz kerek. Máselen, prof Q.Kamalov tómendegishe jazadı: «Poemadaǵı bas kemshilik sonnan ibarat, avtor búgingi kapitalistlik hám socialistlik sistemanıń ideologiyalıq gúresindegi Watan perzentiniń tereń publicistikalıq oyı menen psixologiyasın bere almaydı. Tek Watanı onı perzentim dese tóbesi kókke jetedi»2.

K.Karimovtıń «Ásirge barabar bir zamat»3 atlı liro-epikalıq poemasında bolsa watan azatlıǵı jolında ólimge basın tikken jawıngerdiń ishki oysezimleri, tuwǵan jerge degen saǵınıshı isenimli túrde berilgen. Watan qorǵaw teması poemanıń tiykarın quraydı. Bas qaharmannıń prototipi-bul jerlesimiz Juman Qaraqulov. Watandarlıq urıstaǵı Juman Qaraqulovtıń mártlik islerin shayır hár qıylı kórkemlew quralları menen súwretlew arqalı bul obrazdıń ideyalıq tásirsheńligin arttırǵan. K.Karimovtıń bul poeması tek tematikalıq jaqtan ǵana bahalı bolıp qalmay, forması jaǵınan da jańasha bolıp tabıladı. Ol avtordıń ideyasın oqıwshıǵa jetkeriwde, watan qorǵaw temasın ulıǵlawda úlken áhmiyetke iye. Bizge belgili bolǵanındayaq, bul temaǵa 1970-jılları shayır T.Seytjanovtıń «Táǵdir» poeması da arnalǵan edi. Bul shıǵarma burınǵı Awqamnıń qaharmanı, urısta qaharmanlıq kórsetken jerlesimiz Orınbay Abdullaevtıń erligin, onıń urıstan keyingi quramalı táǵdirin súwretlewge arnalǵan. Bul boyınsha belgili

1Камалов Қ. Бүгинги поэзия ҳәм дәўир талабы// «Әмиўдәрья», 1985, №4, 95-96-б

2Камалов Қ. Bul da sonda, 96-б

3Каримов К. Ўақыт минарасы. Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1981, 70-77-бб.

26

ádebiyatshı alım S.Axmetovtıń dıqqatqa ılayıq pikirleri bar1. Watandarlıq urıs temasına shayır T.Mátmuratovtıń «Urıs dártleri» poeması da arnaldı hám bul shıǵarma óz waqtında ádebiy jámiyetshilikten jaqsı baha aldı2.

K.Karimovtıń «Ásirge barabar bir zamat» poeması da Watan qorǵaw temasına arnalǵan. Óz tuwǵan watanın sırtqı basıp alıwshılar bolǵan nemec fashistlerinen qorǵawda jan bergen jawıngerlerdiń erlik islerin ulıǵlaw XX ásirdiń ekinshi yarımındaǵı shayırlar ushın kún tártibindegi tema bolıp tabıladı. Usını durıs túsingen shayır II jer júzlik urısı tariyxında óshpes iz qaldırǵan qaraqalpaqstanlı jawınger, burınǵı Awqamnıń qaharmanı jerlesimiz Juman Qaraqulovtıń erligin súwretlew arqalı onıń bir pútin obrazın dóretiwge erisken. Shayır poemada qaharmannıń háreketin mayda-shúydesine shekem súwretlep otırıwǵa umtılmastan, onıń ómiriniń kulminaciyalıq momentin tańlap alıw arqalı úlken salmaqlı ideyanı ortaǵa taslaydı. Basqasha aytqanda, dushpan pulemyotın granata menen joq qılǵan,

ózi de qurban bolǵan, usı arqalı sol waqıttaǵı óz qurallaslarınıń jeńisin táminlegen Juman Qaraqulovtıń mártlik isleri shayır tárepinen tásirsheń formada súwretlengen. Poemanıń hámmesi bolıp úsh bóliminde Watan qaharmanınıń pidayılıǵı, ibratlı háreketi oqıwshınıńkóz aldında ayqın sáwlelenedi.

Shayırdıń jáne bir poeması bolǵan «Jigirmalanshı ásir sazası»3 dóretpesi paraxatshılıqtı qorǵaw temasına arnalǵan. Poema 1983-jıldıń ayaǵı hám 1984jıldıń basında jazılǵan. Ulıwma bul dáwirde dúnyanıń bir qatar elleri arasındaǵı qarama-qarsılıqtıń kúsheyip, bul eller arasındaǵı salqın urıstıń háwij alıp, qurallanıw boyınsha óz-ara jarıstıń shegine shıqqan dáwiri edi. Usı sebepli bir ǵana oylanbay islengen hárekettiń pútkil dúnyajúzlik yadro urısına alıp keliw qáwpi kózge anıq taslanıp turǵan e di. Bunı durıs túsingen shayır poemaǵa original kórkem

1Ахметов С. Қарақалпақ совет поэзиясы. Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1988, 356-357-бб

2Сейитов Ш. Қәдир тутқан аяўлым Тӛлепберген!–Т.Мәтмуратов. Жақсылық сарайы (қосықлар ҳәм драмалық поэма). Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1986, 5-13-бб

3Каримов К. Мениң терезелерим. Қосықлар ҳәм поэмалар. Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1985, 65-73-бб

27

forma tańlaw arqalı óziniń áhmiyetli ideyasın–paraxatshılıqtı qorǵaw, salqın urıstı joq etiw, dóretiwshilik miynetti ulıǵlaw máselelerin ortaǵa taslaydı. Poema júdá qısqa bolıwına karamastan juwmaqlanǵan mazmunǵa iye. Máselen, poemanıń «Jigirmalanshı ásir sazası», «SSSR dep atalǵan eldiń dawısı», «Batıs e vropa sazası», «Amerika materiginiń dawısı»,

«Jaqın Shıǵıs dawısı», «Epilog ornına avtordıń sózi» bólimlerinde salqın urıs qaralanǵan, paraxat turmıstıń qádir-qımbatı máseleleri ortaǵa qoyılǵan. Avtordıń bul pikirleri házir de óziniń áhmiyetin joytqan joq. Sonlıqtan da belgili ádebiyatshı alım, professor S.Axmetov bul poema tuwralı:

«K.Kárimovtıń «Jigirmalanshı ásir sazası» atlı shıǵarması dáwir temasına barıwǵa umtılıwshılıǵı menen hám jańa forma izlewshiligi menen bahalı. Usı poemanıń «Epilog ornına avtrdıń sózi» degen sońǵı tarawı jaqsı jazılǵan. Aldında aytılǵan pikirlerdiń bárin sońında juwmaqlastırıp bere alǵan»1,- dep durıs pikir bildirgen edi.

K.Karimovtıń «Ásir ápsanası» poeması da paraxatshılıqtı qorǵaw, yadrolıq urıstıń aldın alıw máselesine arnalǵan. Bul poemanıń da 1986jılı jazılǵanın esapqa alsaq, onıń biz joqarıda aytıp ótken dúnyanıń eki qarama-qarsı elleriniń arasındaǵı urıs qáwpiniń kúsheygen dáwirinde jazılǵanı bilinip turadı. Shayır dáwir talabın durıs ańlaǵan. Óytkeni, paraxat turmıstıń qádir-qımbatına jetiw, onı keleshek áwladqa jetkeriw máselesi 1980-jıllarda kún tártibindegi eń global, teńitayı joq másele edi. Sonlıqtan da bul máselege shayırdıń gezektegi «Ásir

ápsanası»2 poemasın arnawı da dıqqatqa ılayıq. Óytkeni shayır paraxatshılıqtıń insan balası ushın eń áziz nárselerdiń biri ekenligin durıs túsinedi. Bul poema lirodramalıq sıpatqa iye. Ol úsh bólimnen ibarat. Shıǵarma avtordıń kiris sózi hám juwmaq penen táminlengen bolıp, bul kompoziciyalıq formaǵa poemanıń personajları bolǵan Iblis, úy qurıwshısı, Egoist, Prezident, Haq niyetli adamzat, Avtor usaǵan subektler

1Ахметов С. Ҳәзирги поэзияның гейпара актуаль мәселелери// «Әмиўдәрья», 1986, №6, 103-б.

2Каримов К. Аралдан келдим. Қосықлар ҳәм поэма. Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1991. 110-127-бб

28

kiritilgen. Olar shayırdıń ideyasın oqıwshıǵa jetkeriwge xızmet etedi. Bunda, Egoist hám Iblisler urıs otın tutandırıwǵa umtılıwshılar, Prezidentti joldan urıwshılar sıpatında súwretlense, al úy qurıwshı, Avtor, Haq niyetli adamzat qusaǵan subektler paraxat turmıstıń táreptarları, urıs otın tutandırıwshı Iblis penen Egoistti áshkaralawshılar sıpatında súwretlengen. Ulıwma bul poema avtordıń urıs otın tutandırıwshılardı áshkaralawǵa umtılıwınıń jemisi sıpatında dóregen shıǵarma bolıp, ol avtordıń ózine tán indvidual stilinen dárek beredi. Sonlıqtan da,

ádebiyatshı alım J.Xoshniyazov bul poema tuwralı: «K.Karimov «Ásir ápsanası» degen poemasına dramalıq tús berip, onı dialoglıq usılda jazǵan. Ol biziń poemamızǵa unamsız obraz retinde jańa e nisip kiyatırǵan Iblis hám Egoistlerdiń háreketleri arqalı házirgi dáwirdegi qáweterli qubılıslarǵa adamzattı qarsı qoyıwǵa niyetlengen. Bul oǵada awır, áhmiyetli tema ekenligi óz-ózinen kórinip tur. Buǵan biziń shayırlarımızdıń da aralasıp atırǵanlıǵı quwanarlıq jaǵday»1,-degen pikirdi bildirgen edi.

K.Karimovtıń «Muhabbat qıssası»2 dep atalǵan dramalıq poeması avtordıń janrlıq izlenislerinen dárek beredi. Poemanıń bul túrin jazıw boyınsha milliy poeziyamızda belgili tájiriybe toplanǵan. Máselen, I.Yusupovtıń «Máńgi bulaq»,

T.Mátmuratovtıń «Jaqsı adamnıń júregi», J.Izbasqanovtıń «Qamal»,

N.Tóreshovanıń «Yalǵanshı» hám taǵı basqa da poemaların kórsetiwge boladı. Belgili ózbek shayırı A.Aripovtıń

«Jánnetke jol» atlı dramalıq poeması da T.Mátmuratov tárepinen awdarılıp, tap usı K.Karimov poeması basılǵan 80-jılları qaraqalpaq kitap oqıwshısınıń qolına barıp jetti3.

Shayırdıń «Muhabbat qıssası» poemasında muhabbat teması jırlanadı. Avtor epikalıq poeziyamızda az rawajlanǵan dramalıq poema janrına qol urǵan halda, ruwlıq-feodalizm dáwirinde bir-birine ashıq jaslardıń baxıtlı

1Хошниязов Ж. Дәўир талабы ҳәм кӛркем әдебият (Поэзия–88)// «Әмиўдәрья», 1989, №6, 98-б.

2Каримов К. Мениң терезелерим (Қосықлар ҳәм поэмалар). Нӛкис, «Қарақалпақстан», 1985. 88-147-бб

3Арипов А. Жәннетке жол. Драмалық поэма. Т.Мәтмуратов аўдармасы. «Әмиўдәрья», 1983, №4-5

29

turmıs keshiriwine imkaniyat bolmaǵanlıǵın, shańaraq qurıwdı da ruwlıqfeodallıq turmıstıń normaları belgilep bergenligin súwretlegen. Shıǵarmada avtor koncepciyasın jarıqqa shıǵarıwda Aysulıw hám Ámet obrazları tiykarǵı funkciyanı atqarǵan. Shayır Shıǵıs ádebiyatında keń tarqalǵan

«Qos ashıq qıssası»na realistlik ádebiyat nızamlılıqları menen jantasqan halda shıǵarmanıń ideyalıq baǵdarın dúzedi. Poemanıń obrazlar sistemasına Aysulıw,

Ámet obrazınan basqa Babajan, Ana, Xansulıw, Ayım júzbası, Artıq, Murınbiy, Arzıbiy, xan, wázir, shopan bala obrazları da qatnasadı. Atı atalǵan personajlardan

Ámet hám Aysulıwlardıń ómiri tragediyalıq juwmaq penen tamamlanadı. Avtor bunday juwmaq arqalı ruwlıqfeodallıq jámiyet dáwirinde bir-birine ashıq jaslardıń ómiri basqasha bolıwı da múmkin emesligin ańlatadı. Sonlıqtan da poemanı avtor:

«Shiyrin arzıw árman qaldı olardan Hadalıy muhabbat qaldı olardan Muhabbat qıssası qaldı olardan»

-dep orınlı túrde juwmaqlaydı. Bul juwmaq házirgi jaslardıń ruwxıy turmısı ushın

áhmiyetli bolıp, ósip kiyatırǵan áwladtıń ótmish waqıyalarınan durıs sabaq alıwǵa iytermeleydi.

Juwmaqlap aytqanda, K.Karimov XX ásirdiń sońǵı sheregindegi qaraqalpaq poemasınıń rawajlanıwına belgili úles qostı. Ásirese, ol bul janrdıń ideyalıqtematikalıq jaqtan bayıwına, janrlıq-stillik jaqtan ósipórkenlewine óziniń joqarıdaǵı atı atalǵan poemaları arqalı xızmet etti. Onıń poemaları tematikası hám kórkem forması boyınsha ráńbáráń bolıp tabıladı. Olarda Watan, tuwǵan jer, paraxatshılıqtı qorǵaw, urıstı qaralaw, muhabbattıń qádir-qımbatına jetiw temaları sheberlik penen súwretlengen.

30