
Математика-2-й семестр (курс лекций)
..pdf
Пример 3. |
lim sin2 4x lim sin2 4x |
|
|
(4x)2 |
16. |
|
|
|
||||||
x2 |
|
|
|
|||||||||||
|
x 0 |
x2 |
x 0 (4x)2 |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
1 cos x lim |
2sin2 |
x |
|
|
2sin2 (x 2) |
1 . |
||||||
Пример 4. |
lim |
2 |
|
lim |
||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|||||||||
|
x 0 |
x |
2 |
x 0 x |
2 |
|
|
|
x 0 4(x |
2) |
2 |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
Следствиями из первого замечательного предела являются:
1) lim |
tgx |
1 |
x |
||
x 0 |
|
|
2) lim arcsin x 1
x 0 x
arctgx 3) lim x 1.
x 0
1.7.2. Второй замечательный предел и его следствия
Соотношения, которые будут доказаны в теоремах 1.26 и 1.27 данного пункта, носят название второго замечательного предела.
1
Теорема 1.26. Предел lim 1
n n
нечен.
Предварительно докажем лемму.
Лемма. (Бернулли). Для всякого равенство
qn 1 n(q 1).
Доказательство леммы. Сумма Sn
ческой прогрессии 1, q, q2 ,..., qn 1 равна
n
существует и ко-
q 1 выполнено не-
n членов геометри-
Sn 1 q q2 ... qn 1 1 (qn 1) . q 1
Из последнего, умножая на q 1, имеем
qn 1 (q 1)(1 q 2 ... qn 1) n(q 1) ,
что и доказывает лемму.
81
Доказательство теоремы. Рассмотрим последовательность
|
|
|
|
|
1 |
n 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
xn 1 |
|
|
|
|
, |
|
|
n 1,2,... |
. Покажем, что эта последовательность |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
монотонно убывающая. |
|
Для этого достаточно показать, что |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xn |
1 |
|
для всякого n 1,2,... . Имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
xn 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
n 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
xn |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
1 |
1 |
|
n 2 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n 2 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
n 1 |
|
|
|
|
|
1 n 1 |
|
|
1 |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
n 1 |
|
|
|
n 2 |
|
n 2 |
|
|
1 |
|
|
|
|
(n 1)2 n 2 |
1 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
n 1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
n(n 2) |
|
|
|
1 |
|
1 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n2 |
|
2n 1 n 2 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
2n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
Положим |
q |
n2 2n 1 |
|
|
|
и применим лемму Бернулли. |
В ре- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
n2 2n |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
зультате получим |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n2 |
|
|
2n 1 |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
xn 1 |
|
|
|
1 (n |
|
2) |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
2n |
|
|
1 |
n |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
1 (n 2) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1. |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n(n 2) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n 1 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 n 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
Далее, |
xn |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 для всех |
n 1,2,... , |
что означает ог- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
раниченность |
|
снизу |
последовательности xn . |
Поэтому |
после- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 n 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
довательность |
|
xn |
1 |
|
|
|
|
|
|
, n 1,2,... |
|
имеет предел. Так как |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
1 |
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
n 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
lim 1 |
|
|
|
|
lim 1 |
|
|
|
|
|
, |
|
то теорема доказана. |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
n |
|
|
n |
|
|
n |
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
82
|
|
|
1 |
n |
e . |
Определение. Обозначим |
lim 1 |
|
|
||
|
|||||
|
n |
|
n |
|
|
|
|
1 |
x |
e. |
Теорема 1.27. |
lim 1 |
|
|
||
|
|||||
|
x |
|
x |
|
|
|
|
|
1 |
x |
e. |
Доказательство. Покажем вначале, что |
lim |
1 |
|
|
||
|
||||||
|
x |
|
x |
|
Пусть {xk }k 1 – произвольная последовательность точек, такая, |
|||||
что lim |
x |
. Положим |
n |
x |
, где x – целая часть чис- |
k |
k |
|
k |
k |
|
ла x , т.е. наибольшее целое, не превосходящее x . Из определения целой части числа следует, что
|
|
|
nk xk nk 1. |
(1.32) |
||||||||||||
Из (1.32) имеем |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
, |
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
n 1 |
x |
|
|
|
|
n |
|
|
||||||
|
|
|
k |
|
|
k |
|
|
|
|
k |
|
|
|||
откуда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
1 |
|
1 |
|
1 |
1 |
. |
|||||
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
n |
k |
|
|
|
x |
k |
|
|
n |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
k |
Из последнего, с учетом (1.32) и монотонности степенной и показательной функций, получаем
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
nk |
|
|
1 |
|
xk |
|
|
|
|
|
|
1 |
nk 1 |
||||||||
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
, |
|||||||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
n |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
||||||
и так как |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
nk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
nk 1 |
|
||||||
|
|
lim |
1 |
|
|
|
|
e , |
|
|
|
|
|
lim 1 |
|
|
|
|
e , |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
nk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
k |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
k |
|
|
|
nk |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
1 |
|
xk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
то |
lim 1 |
|
|
|
|
e, и, |
в силу произвольности последователь- |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
k |
|
xk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
ности {xk }k 1 , |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 x |
e. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lim 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Покажем теперь, что
83

|
|
|
1 |
x |
e. |
lim |
1 |
|
|
||
|
|||||
x |
|
x |
|
Положим y x . Тогда y при x . Следовательно,
|
|
|
|
|
1 |
|
x |
|
|
|
|
|
1 |
|
y |
|
|
y |
|
y |
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
lim |
1 |
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
x |
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
y |
|
|
y |
y |
y 1 |
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
1 |
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
y 1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|||
|
lim |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
lim |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
e 1 |
e. |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
y 1 |
|
|
|
|
|
|
|
y 1 |
|
|
|
|
y 1 |
|
|
|
|||||||
|
y |
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Теорема доказана.
Замечание. lim 1 x 1 e.
x
x 0
Число e является трансцендентным вещественным числом, e 2,7182818285 .
|
|
|
|
|
|
|
x 1 2x 1 |
|
x 2 3 |
2x 1 |
|
||||||||
|
Пример 1. |
lim |
|
|
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
x x |
2 |
|
|
|
x |
x 2 |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
x 2 |
|
3(2x 1) |
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
3 |
|
3 |
|
x |
2 |
e |
6 |
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
lim 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
||||
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
x |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
2x 1 |
x |
|
x2 |
4x 2 2x 1 |
x |
|
||||||
Пример 2. |
lim |
|
|
|
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
2 |
|
|
|||||||
|
|
4x 2 |
|
|
|
x |
4x 2 |
|
|
|||||
|
x x |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
2x 1 |
|
x |
|
|
|
|
x2 |
4 x 2 |
|
2 x 1 |
|
|
|
lim |
1 |
|
|
|
|
2x 1 |
|
|
2 x 1 |
x2 4 x 2 |
x |
|
2 . |
||
|
|
lim 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
e |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
x |
x2 4x 2 |
|
x |
|
x2 4x 2 |
|
|
|
|
|
|
|
В дальнейшем нам понадобится следующее определение. Определение 1. Логарифм числа x по основанию e
называют натуральным логарифмом этого числа и обозначают ln x , т.е. ln x loge x.
Отметим следствия теоремы 2, имеющие к тому же самостоятельный интерес.
Следствия второго замечательного предела.
1. lim |
loga (1 x) |
loga e. |
1a. lim |
ln(1 x) |
1. |
|
x |
x |
|||||
x 0 |
|
x 0 |
|
84
2. |
lim |
a x 1 |
ln a. |
|
|
2а. |
lim |
|
ex 1 |
1. |
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
x 0 |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 x |
|
|
|
|
|
|||||||
3. |
lim |
|
(1 x) |
1 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Доказательства следствий: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
loga (1 x) |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
||||||
1. |
lim |
lim log |
a |
(1 x) |
x |
log |
a |
lim (1 x) |
x |
log |
a |
e. |
|||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||
|
x 0 |
x |
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Перестановка знаков предела и логарифма справедлива в силу непрерывности логарифмической функции.
2. Положим ax 1 y. Заметим, что lim |
a x 1 lim |
y 0. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|||||||
Так как x loga ( y 1), |
то |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
lim |
|
ax 1 |
lim |
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
1 |
|
ln a. |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
x 0 |
|
|
|
x |
|
|
|
y 0 loga ( y |
1) |
|
|
loga e |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
Следствия 1a и 2а получаются из следствий 1 и 2 при a e. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3. Положим y (1 x) 1. |
Отметим, что lim (1 x) 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|||
lim |
y 0. Из определения y |
|
имеем ln(1 x) ln(1 y). По- |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
этому |
|
(1 x) 1 |
|
y |
|
|
|
|
y |
|
|
|
ln(1 x) |
. Переходя в крайних |
||||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
|
|
|
x |
|
ln(1 y) |
|
|
|
|
x |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
частях последнего равенства к пределу при x 0, |
получаем |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
доказательство следствия 3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln 1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
ln x 1 |
|
|
|
|
ln |
x |
|
|
|
|
|
|
|
x e |
|
1 |
|
e 1. |
||||||||||||||
Пример 3. |
lim |
lim |
e |
lim |
e |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
x e |
|
|
|
|
|
|
x e |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x |
e |
|
|
|
x e x e |
|
x |
e |
|
|
|
|
|
|
e |
|
|||||||||||||||||||||
Пример 4. |
lim |
e2x 1 |
|
2 |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
3x |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
x 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.8. Бесконечно малые и бесконечно большие функции
В пределах этого подраздела, если не оговорено противное, будем считать все рассматриваемые функции скалярнозначными.
85
|
|
Определение 1. |
Функция |
|
называется |
бесконечно |
||
|
малой в точке x0 , если lim (x) 0. |
|
||||||
|
|
|
|
x x0 |
|
|
|
|
|
|
Определение 2. |
Функция |
y |
называется |
бесконечно |
||
|
большой в точке x0 |
, если |
lim |
y(x) , , . |
||||
|
|
|
|
x x0 |
|
|
||
|
Пример 1. Функция (x) sin x – бесконечно малая в точках |
|||||||
x0 k , k 1,2,... . |
|
|
|
|
|
|||
|
Пример 2. Функция (x) cos x |
– бесконечно малая в точ- |
||||||
ках |
x0 |
|
k , k 1,2... . |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Пример 3. Функция y(x) ex |
– бесконечно большая в и |
||||||
бесконечно малая в . |
|
|
|
|
|
|||
|
Пример 4. Функция |
f (x) x |
– |
бесконечно малая в точке |
x0 0 и бесконечно большая в .
Отметим некоторые свойства бесконечно малых и бесконечно больших функций.
Теорема 1.28. Сумма конечного числа бесконечно малых в точке x0 функций есть функция бесконечно малая в
точке x0 .
Справедливость теоремы следует из теоремы о пределе суммы функций.
Теорема 1.29. Произведение бесконечно малой функции на ограниченную есть бесконечно малая.
Доказательство. Пусть – бесконечно малая в точке x0 ,
f – ограниченная в окрестности точки |
x0 , т.е. |
lim (x) 0 и |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x x0 |
|
||
существует окрестность U (x0 ) точки x0 |
и число M такие, что |
|||||||||||||||||||||||||||||||
для всех |
x U (x0 ) выполнено неравенство |
|
f (x) |
|
M. |
Тогда |
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
(x) f (x) |
|
(x) |
|
|
|
f (x) |
|
|
|
(x) |
|
M для всякого |
x U (x0 ) . |
Ана- |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
логично |
(x) f (x) |
|
(x) |
|
|
|
f (x) |
|
|
|
(x) |
|
M |
|
|
для |
всех |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x U (x0 ) . Поэтому для всех x U (x0 ) имеет место неравенство
|
|
(x) |
|
M (x) f (x) |
|
(x) |
|
M |
(1.33) |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Так как
86
lim |
|
(x) |
|
M 0 , |
lim |
|
(x) |
|
M 0 , |
|
|
|
|
||||||
x x0 |
|
|
|
|
x x0 |
|
|
|
|
то, по теореме 1.13 из неравенства (1.33) следует утверждение теоремы.
Теорема 1.30. Если (x) – бесконечно малая в точке
x0 , то |
1 |
– бесконечно большая в этой точке и наобо- |
|||||
|
|||||||
(x) |
|||||||
|
|
|
|
|
|
||
рот, если (x) – бесконечно большая в точке |
x0 |
, то |
1 |
|
|||
|
|
||||||
(x) |
|||||||
|
|
|
|
|
– бесконечно малая в этой точке.
Доказательство предлагается провести самостоятельно. Определение 3. Функции (x) и (x) , являющиеся
бесконечно малыми в точке x0 , называются эквивалент-
ными бесконечно малыми, если |
lim |
(x) |
1 . При этом |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
x x0 |
(x) |
|
пишут (x) ~ (x) . |
|
|
|
|
|
|
|
||
Примеры: sin x и x , |
ln(1 x) и x , |
e x 1 и x |
– эквивалент- |
||||||
ные бесконечно малые в точке x 0. |
|
|
|
|
|||||
Определение 4. Говорят, что бесконечно малые (x) и |
|||||||||
(x) в точке x0 |
имеют |
один порядок малости, если |
|||||||
lim |
(x) C , |
где C – константа, отличная от нуля и бес- |
|||||||
x x0 |
(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
конечности. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Примеры: a x 1 |
и x , sin( x) и |
x , 1 cosx и x2 – беско- |
|||||||
нечно малые одного порядка малости в точке x 0. |
|||||||||
Определение 5. Говорят, что бесконечно малая (x) в |
|||||||||
точке x0 имеет более высокий порядок малости, чем бес- |
|||||||||
конечно малая (x) |
в точке x0 , если |
|
|
||||||
|
|
|
lim |
(x) |
0 , |
|
|
||
|
|
|
x x0 |
(x) |
|
|
|
|
|
или, что то же самое, |
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
lim |
(x) |
|
. |
|
|
|
|
|
|
(x) |
|
|
||||
|
|
|
x x0 |
|
|
|
|
87
Пример: функция 1 cosx имеет более высокий порядок малости, чем бесконечно малая x .
Определениями 3 - 5 вводится качественная шкала сравнения бесконечно малых в точке функций, позволяющая выяснить, какая из бесконечно малых стремится к нулю быстрее, а какая - медленнее. Следующее ниже определение позволяет ввести количественную шкалу сравнения бесконечно малых в точке функций, дающую возможность указать, во сколько раз одна бесконечно малая стремится к нулю быстрее или медленнее, чем другая.
Определение 6. Говорят, что бесконечно малая (x) имеет порядок малости k относительно бесконечно малой (x) , если бесконечно малые (x) и (x) k – одного порядка малости, т.е. если
|
|
|
|
lim |
(x) |
|
C , |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
( (x))k |
|||||||||||
|
|
|
|
x x0 |
|
|
|
||||||||
где C – |
константа, отличная от нуля и бесконечности. |
||||||||||||||
При этом бесконечно малую |
C (x) k , эквивалентную |
||||||||||||||
(x) , |
называют главной частью бесконечно малой (x) |
||||||||||||||
относительно (x) . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
Обычно в качестве эталонной бесконечно малой в точке x0 |
|||||||||||||||
принимают функцию (x) x x0 . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Пример |
1. |
Найти |
порядок |
|
малости |
бесконечно малой |
|||||||||
1 cos x относительно бесконечно малой |
x при x 0. Имеем |
||||||||||||||
|
|
1 cos x |
|
2sin |
2 |
|
x |
|
|
0 |
при k 2, |
||||
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
1 |
|
|||||
lim |
|
|
lim |
|
|
|
|
|
|
при k 2, |
|||||
xk |
|
xk |
|
|
|||||||||||
x 0 |
x 0 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
при k 2. |
|
Таким образом, порядок малости |
|
(x) 1 cos x относительно |
x равен 2 и ее главной частью является величина (x) 0,5 x2. Пример 2. Найти порядок малости бесконечно малой
esin x 1 относительно бесконечно малой x . Имеем
88
|
esin x |
1 |
|
(esin x 1) |
|
|
0 |
при k 1, |
||
|
|
|
sin x |
|
|
|
||||
lim |
|
|
|
lim |
|
|
|
|
1 |
при k 1, |
|
|
|
|
xk |
||||||
x 0 xk |
|
|
x 0 |
sin x |
|
|
|
при k 1. |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Из последнего получаем, что порядок малости esin x 1 относительно x равен 1.
Теорема 1.31. Бесконечно малые (x) и (x) эквива-
лентны тогда и только тогда, когда бесконечно малая(x) (x) имеет более высокий порядок малости, чем
каждая из бесконечно малых (x) , (x) .
Доказательство. Необходимость. Пусть (x) и (x) – эк-
вивалентные бесконечно малые. Тогда
|
(x) (x) |
|
|
|
(x) |
|
(x) |
|
|
|
|
|
lim |
|
lim |
1 |
|
|
|
1 lim |
|
1 |
1 |
0 |
, |
|
|
|
||||||||||
|
(x) |
|
|
|
|
|
|
(x) |
|
|
|
|
x x0 |
x x0 |
|
(x) |
x x0 |
|
|
|
|
lim |
(x) (x) |
lim |
|
(x) |
|
lim |
(x) |
1 |
1 1 0 . |
|
|
|
1 |
|
|||||
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|
x x0 |
x x0 |
|
x x0 |
|
|
Это означает, что бесконечно малая (x) (x) имеет более
высокий порядок малости, чем каждая из бесконечно малых
(x) и (x) .
Достаточность. Пусть бесконечно малая (x) (x) имеет
более высокий порядок малости, чем каждая из бесконечно малых (x) , (x) . Тогда
|
(x) (x) |
|
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|
|||
lim |
|
lim 1 |
|
|
|
1 lim |
|
|
0 |
, |
||
|
|
|
|
|
||||||||
|
(x) |
|
|
|
|
|
|
x0 (x) |
|
|
||
x x0 |
x x0 |
|
(x) |
x |
|
|
||||||
откуда следует равенство |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
lim |
(x) |
1 , |
|
|
|
|
|
|
||
|
|
x x0 |
(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
означающее эквивалентность бесконечно малых (x) |
и (x) . |
|||||||||||
Теорема доказана. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Теорема 1.32. Пусть (x) , 1 (x) , |
(x) , |
1(x) беско- |
||||||||||
нечно |
малые в |
точке |
x0 , |
причем |
(x) |
эквивалентна |
89
1 (x) , (x) эквивалентна 1(x) . Если |
lim |
1 |
(x) |
K , то и |
|||||||||||||||
|
(x) |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x x0 |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
lim |
(x) |
K . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
x x0 |
(x) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
Действительно |
lim |
(x) |
|
lim |
(x) 1(x) 1 (x) |
|
|
||||||||||||
(x) |
|
(x) (x) (x) |
|
||||||||||||||||
|
|
|
x x0 |
|
|
x |
x0 |
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|
|
||||
|
lim |
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
lim |
1 |
|
K . |
||||
|
(x) |
(x) |
(x) |
||||||||||||||||
|
x x0 |
|
(x) |
|
|
|
|
|
x x0 |
|
|
|
|||||||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
Теорема 1.33. Сумма конечного числа бесконечно малых функций эквивалентна слагаемому, имеющему наименьший порядок малости, относительно всех других слагаемых.
Действительно, если в сумме 1 (x) 2 (x) ... n (x) бес-
конечно малых в точке x0 1 (x) имеет наименьший порядок малости, чем все остальные, то
lim |
(x) |
(x) ... |
(x) |
lim |
|
|
|
(x) |
... |
|
|
(x) |
1 , |
|
1 |
2 |
n |
|
1 |
2 |
|
|
n |
|
|||||
x x0 |
|
(x) |
|
x x0 |
|
|
(x) |
|
|
(x) |
|
|||
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
т.е. 1 (x) 2 (x) ... n (x) эквивалентна 1 (x) .
Теоремы 1.32 и 1.33 можно использовать при нахождении пределов.
Аналогично строится шкала сравнения бесконечно больших в точке x0 функций. Приведем её.
Определение 7. Бесконечно большие в точке x0 функ-
ции U (x) и V (x) называются эквивалентными бесконеч- |
||||
но большими, если |
lim |
U (x) |
1. |
|
V (x) |
||||
|
x x0 |
|
||
Определение 8. |
Говорят, |
что бесконечно большие в |
точке x0 функции U (x) и V (x) имеют один и тот же по-
рядок роста, если lim |
U (x) |
C, |
где C – константа, от- |
|
V (x) |
||||
x x0 |
|
|
личная от нуля и бесконечности.
Определение 9. Говорят, что бесконечно большая в точке x0 функция U (x) имеет более высокий порядок
90