27. Вызваленне Беларусі: аперацыя “Баграціён”. Уклад беларускага народа ў разгром фашысцкай Германіі.

Вызваленне тэрыторыі БССР праходзіла ў два этапы: першы пачаўся восенню 1943 г. - зімой 1944, калі была вызвалена усходняя і частка паўднёвай Беларусі. 23 верасня 1943 Чырвоная Армія вызваліла першы беларускі раённы цэнтр Камарын, а ўжо праз два месяцы, 26 лістапада 1943 г., першы абласны цэнтр Беларусі - Гомель. У студзені 1944 былі вызваленыя Мазыр і Калінкавічы. Надыходзячым войскам Чырвонай Арміі актыўна дапамагалі партызаны. Напярэдадні вызвалення Беларусі яны ажыццявілі другі этап «рэйкавай вайны» (першы праходзіў у жніўні-сярэдзіне верасня 1943 г.). У выніку аперацыі быў паралізаваны рух не толькі чыгуначнага транспарту, але і аўтатранспарту ворага . Звычайна бітвай за Беларусь называюць другі этап яе вызвалення, які пачаўся 23 чэрвень 1944 і звязаны з правядзеннем. Беларускай наступальнай аперацыі «Баграціён». У выніку наступлення войскаў Чырвонай Арміі восенню 1943 г. - зімой 1944г. ўтварыўся выступ у лініі фронту, так званы «беларускі балкон». Яго ўтрыманню нямецкае камандаванне надавала вялікае значэнне, так як ён прыкрываў галоўныя напрамкі - усходне-прускае і варшаўска-германскае. Лінію абароны называлі «Фатерлянд» («Айчына»). Гэтым падкрэслівалася, што нямецкая армія абараняе тут Германію. Лінія абароны была ўмацавана так старанна, што кожны нямецкі салдат меў бранявы шчыт для вядзення стральбы. Аднак наступ Чырвонай Арміі нечакана для фашысцкіх войскаў пачалося на тэрыторыі Беларусі, праз лясы і балоты. У выніку правядзення Беларускай наступальнай аперацыі ўтварылася некалькі «катлоў» (акружаных груповак фашыстаў), у найбуйнейшым з іх, Мінскам, аказалася каля 100 тыс. Нямецкіх салдат і афіцэраў. Флангавыя ўдары 1-га і 3-га Беларускіх франтоў дазволілі таксама акружыць нямецкія войскі пад Віцебскам і Бабруйскам. Вызваленнем Мінска 3 ліпеня 1944 г. скончыўся першы этап аперацыі «Баграціён». У выніку яе ажыццяўлення нямецкая група армій «Цэнтр» пацярпела катастрафічнае паражэнне, галоўныя яе сілы былі разбітыя. Поўнае вызваленне Беларусі адбылося ў выніку ажыццяўлення другога этапу Беларускай наступальнай аперацыі («Баграціён») на працягу ліпеня 1944 (апошні беларускі горад Брэст быў вызвалены 28 ліпеня 1944 года). У выніку вайны Беларусь панесла самыя цяжкія страты: загінуў кожны чацвёрты яе жыхар, разбураны ўсе гарады, буйныя і сярэднія прамысловыя прадпрыемствы, спалена звыш 9 тыс. вёсак. Каля 380 тыс. чалавек было вывезена ў Германію.

Восенню 1943 г., пасля разгрому фашысцкіх войск пад Курскам, пачалося выгнанне ворага з акупіраванай тэрыторыі Беларусі. У 1944 г. пачаўся завяршальны этап Вялікай Айчыннай вайны, які характарызаваўся поўным выгнаннем акупантаў з савецкай зямлі і пачаткам вызвалення народаў Еўропы ад фашысцкай няволі. Савецкае камандаванне прыняло ўсе неабходныя меры для забеспячэння поспеху аперацыі па вызваленні Беларусі. З першых жа дзён наступлення ў Беларусі на ўсіх напрамках разгарнуліся бязлітасныя баі на зямлі і ў паветры. 24 чэрвеня лінія абароны праціўніка была прарвана. Разгарнуліся баі за сталіцу Беларусі – Мінск. У той час як частка савецкіх войск разам з партызанамі заканчвалі ліквідацыю акружанай групоўкі праціўніка пад Мінскам. Разгром нямецка-фашысцкіх войск у Беларусі ўвайшоў у гісторыю як адна з важнейшых бітваў Вялікай Айчыннай і Другой Сусветнай вайны. Яшчэ дзевяць месяцаў пасля вызвалення Беларусі працягвалася вайна супраць фашысцкай Германіі. Беларускі народ увесь гэты час аказваў усямерную дапамогу Чырвонай Арміі і адначасова адраджаў жыццё на амаль цалкам спапялёнай, разбуранай зямлі Беларусі.