Презентация №9
.pdf
Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети Ижтимоий фанлар факультети Социология кафедраси
Фан: Социология тарихи
Мавзу №9:
З.ФРЕЙД ВА УНИНГ ПСИХОАНАЛИТИК (РУҲИЙ ТАҲЛИЛ) СОЦИОЛОГИЯСИ
Социология кафедраси доценти: Жиянмуратова Г.Ш.
РЕЖА:
1.Зигмунд Фрейднинг ҳаёти ва ижоди
2.Психоанализнинг мазмун-моҳияти
3.Эркин ассоциациялар усусли ва тушлар таъбири
4.Руҳий таҳлил йўналишидаги консерватив оқим
5.XX аср неофрейдизми
З.Фрейднинг ҳаёти:
}З.Фрейд 1856 йил 6 майда Австро-Венгриянинг Фрайберг шаҳрида таваллуд топган.
}1859 йилда унинг оила аъзолари Вена шаҳрига кўчиб кетишади ва 1873 йили Фрейд Вена университети қошидаги тиббиёт мактабига ўқишга киради.
}1876 йил мартида Фрейд ўқишдаги муваффақияти учун стипендияга эришади ва бу унга Триестдаги профессор Карл Клаус Фрейдга ўз тадқиқотларида иштирок этиш имконини беради.
З.Фрейднинг ҳаёти:
}З.Фрейд университетни битиргач, 1882 йили асаб касалликлари мутахассислиги бўйича хусусий тиббий амалиёт билан шуғуллана бошлайди.
}Аввалига Фрейд тутқаноқ сифатида маълум бўлган невроз кўринишларидан бирини ўрганишга ҳаракат қилиб, гипноз усулидан фойдаланади. У буни 1885 йили Парижда Жан Мартин Шаркодан ўрганади.
}1895 йилда Фрейд Брейер билан биргаликда тутқаноқ сингари невроз касалликлари сабаби психологик хусусиятга эга; уларни даволашга касалликнинг келиб чиқиши сабаблари тўғрисидаги суҳбат муолажасини ҳам киритиш лозимлиги каби инқилобий хулосалар берган китоб нашр қилишган.
З.Фрейднинг ҳаёти:
}1902 йилга келиб Фрейд ёнига бир нечта шогирдларини тўплаб, ҳар ҳафта уйида йиғинлар олиб борди.
}1903-1904 йилларда бошқа олимлар (масалан, Карл Юнг) Фрейднинг ғояларидан ўзларининг психиатрия фаолиятларида фойдалана бошлашди.
}1908 йилда биринчи Психоаналитик конгресс ташкил этилди, ва бир йилдан сўнг эса психоаналитик билимларни тарғиб қилиш учун даврий журнал ташкил этилди. Фрейд Юнг ва бошқа шогирдларининг айримлари билан алоқаларини узди, ва психоанализда янги соҳа шаклланди.
З.Фрейднинг ҳаёти:
}Фрейд 1938 йилгача нацизм ҳокимиятни эгаллагунгача яҳудий бўлишига ва нацистлар 1933 йилдаёқ унинг китобларини ёқиб ташлаган бўлишига қарамай Венани тарк этмади. 1938 йил 4 июнда президент Рузвельт саъй-ҳаракати билан бадал тўлаш эвазига Зигмунд Фрейд Венадан чиқиб кетган.
}Унинг қизи Аннани ҳибсга олишади, Фрейдни эса гестапода сўроқ қилишади. Германияни тарк этиш учун 4000 доллар тўлашга мажбур бўлган. Фрейд бемори ва шогирди бўлмиш Греция ва Дания маликаси Мари Бонапартнинг ёрдами туфайлигина рафиқаси, қизи ва ўз ҳаётини сақлаб, Лондонга кетишга муяссар бўлган. Фрейднинг икки опаси эса концентрацион лагерга жўнатилиб 1942 йил ўша ерда вафот этишган.
}1923 йилдан бошлаб Фрейд жағ саратонидан азият чека бошлаган ва 1939 йил 23 сентябрда Лондонда вафот этган.
З.Фрейднинг асосий асарлари:
}«Тушлар таъбири» (1900)
}«Кундалик ҳаёт психопатологияси» (1901);
}«Леонардо да Винчининг эрта хотираларидан бири» (1910)
}«Тотем ва табу» (1913)
}«Психоанализнинг ўтказилиши бўйича маърузалар» (19161917)
}«Лаззатланиш тамойилининг нариги томони» (1920)
}«Омма психологияси ва инсон «Мен»ининг таҳлили» (1921);
}«Мен ва У» (1923);
}«Бир иллюзия келажаги» (1927);
}«Маданиятдаги беҳаловатлик» (1929);
}Моисей ва монотеизм» (1939);
}Фрейд ҳаёти давомида жуда кўплаб асарлар ёзган, унинг танланган асарлари 24 жилддан иборат.
Психоанализ:
}Илк бора Фрейд «психоанализ» тушунчасини 30 март 1896 йил Неврологик Журналда чиққан француз тилидаги неврозларнинг келиб чиқиши тўғрисидаги мақоласида ишлатган.
}Фрейднинг хизмати шундаки, у одамларнинг онгсиз майлларига катта эътибор бериб, хатти-ҳаракатларнинг онгсиз юз берувчи сабаблари борлигини асослаб берди.
}Психоанализнинг марказий ғояси – инсон ҳаётида асосан жинсий тусдаги онгсиз импульсларнинг етакчилик қилиши ҳақидаги тахминга асосланган.
ҲАЁТ (ЭРОС) ВА ЎЛИМ (ТАНАТОС):
}Одамнинг хулқ-атворини бошқарувчи икки инстинктни: ўз жонини сақлаш ва жинсий инстинктлар (либидо). Онгсизликни у либидо, яъни лаззатланиш тамойилидан ўзга нарсани билмаган кўркўрона инстинкт қуввати билан тўлиб тошган доира, деб талқин қилган.
}Ўз жонини сақлаш инстинкти Фрейднинг 2 инстинкт –
ҳаёт (ЭРОС) ва ўлим (ТАНАТОС) нинг қарши кураши ҳақидаги таълимотида ўз ифодасини топди. Бу кураш жамият табиатини, фаолиятини, ривожланишини, низоларни белгилайди.
Онгсизлик:
}Онгсизлик – инсон руҳининг ментал, қадриятли ва меъёрий структураларини шакллантирувчи психоантропологик асосдир.
}У нафақат ижодда илҳом берувчи, ёки оддий туш кўринишида, балки атроф-муҳитга хавфли асосланмаган девиация, жиноят шаклида ҳам намоён бўлиши мумкин.
}Онгсизлик инсон хулқини мураккаблаштиради, уни олдиндан айтиб бериш имконини йўққа чиқаради.
}Психик ҳаётнинг онглилик ва онгсизликка бўлиниши – инсон борлиғининг энг фожиали жиҳати ҳисобланади. Зеро у ҳақиқий фожиа ва офатларга олиб келиши мумкин.