Презентация №9
.pdf
Онгсизликнинг тўртта тури:
}ахлоқий бўлмаган, яъни ахлоқий жиҳатдан баҳолаш мумкин бўлмаган;
}ахлоқий жиҳатдан баҳолаш мумкин бўлган, лекин одоб-ахлоқ доирасидан четга чиқмайдиган;
}одоб-ахлоқ қоидаларини бузувчи ( ножўя иш, нуқсон);
}ҳуқуқ меъёрларини бузувчи (жиноят).
Жиноятнинг мотивацион негизларининг криминологик-психологик таҳлили
}норматив ёки анорматив, криминал хулқ-атворнинг инсоннинг ўзига ҳам аён бўлган мотивлари негизида бунданда чуқур бўлган мотивлар ва яна, яна чексизликкача бўлган мотивлар мавжуд бўлади;
}жиноятга олиб келган биз учун аниқ бўлган сабаб уни амалга оширишга мажбур қилган сабаблардан анча фарқ қилади;
}жиноят жиноятчи англаб етмаган батамом онгсиз психик установкалар билан шартланган бўлиши мумкин;
}жиноятчи ўзи мустақил ҳолда ёки психоаналитик кўмагида ўзини жиноятга мажбурлаган онгсиз установкаларнинг моҳияти ва мазмунини тушуниб етиши мумкин;
}социал хулқ-атвор мотивларини аниқлашда психиканинг онгсиз тубига кириб боришнинг охири йўқ, яъни бирламчи “нуқта”га етиб бўлмайди, чунки онгсизликнинг тубсизлиги трансцендентал воқеликнинг метафизик чексизлигига ўтади.
Инсон психикасининг 3 компоненти: («Мен ва У» асари)
}У (Ид) – онгсиз майил, қизиқиш, интилишлар,
}Мен (Эго) – воқелик тамойили,
}Олий Мен (Суперэго) – инсоннинг социал нормаларни ўзлаштириши натижаси.
Эркин ассоциациялар усули
}Тахминан 10 000 та сўздан иборат суҳбат кўринишидаги психоаналитик муолажа мижоз ички ҳаётининг алоҳида жиҳатларини ёритиб беради, англанганлик ва англанмаганлик ҳолатларини юзага чиқаради.
}Бунда беморлар ўзларини бўш қўйиб, ҳаёлларига нима келса, ўшани айтишлари керак бўлган. Фрейд фикрича биринчи, тасодифий фикр тадқиқотчи учун айнан керак бўлиб, у хотираларнинг ёддан кўтарилган давоми ҳисобланади.
}Онг остига ҳайдалган асосий воқеа-ҳодиса онг устига чиқади, натижада масала ойдинлашади, психикага оғриқли таъсир кучи маълум миқдорда пасаяди. Натижада унинг деструктив, патоген кучини батамом йўқ қилиш имконияти пайдо бўлади.
Инсонлар ўзларидаги икки асосий майл –
}жинсий ва тажовузкорлик (агрессия) майлларини бостиришга мажбур бўлишларидан азият чекишларини таъкидлайди.
}Қондирилмаган жинсий майллар ёки неврозга, ёки фрустрацияга олиб келадики, бунда инсон ўзи англамаган ҳолда табиий импульсларини амалга оширишга тўсқинлик қилаётган жамият деспотизми, ҳуқуқий ва ахлоқий меъёрларга нисбатан нафрат билан қарай бошлайди.
}Агрессив майлларни сўндириш эса айб ва қўрқув ҳисларига олиб келади.
}Шунинг учун психоанализнинг вазифаси – мижозга хоҳиш-
истак билан тақиқ ўртасидаги оғриқли зиддиятни ечишга ёрдам беришдан иборат.
Эдип комплекси – Электра комплекси
}Ўз концепциясида жинсий майлга кўпроқ урғу берган Фрейд бу эҳтиёжни инсон болалигиданоқ ҳис қилишини таъкидлайди. Буни “нарциссизм” деб атайди.
}Иккинчи фазасида эса боланинг ўз ота-онасига йўналтирилади. Бунда ўғил фарзанд онасига майл ҳис қилиб, отасига рақиб сифатида қарай бошлайди. (“Эдип комплекси”). Қизларда эса отасига бўлган майл (“Электра комплекси”).
}Нормал шароитларда ижтимоийлашган ўғил, одатда бошқа аёлларга эътибор қарата бошлайди, отанинг хулқ-атворидан ўрнак олиб, унга нисбатан рақиблик ҳиссидан халос бўлади.
«Тушлар таъбири» (1900):
}Мазкур асар беморнинг тушларини ўрганиш орқали невроз ҳолатини таҳлил қилишга бағишланган.
}Фрейд тушлар орқали жадал психик ҳаёт очилади, деб ўйлаган. Тушлар таҳлили ундаги ҳар бир тушда мавжуд бўлган яширин маъно ва англанмаган ҳақиқатни очиб беришдан иборатдир. У қанчалик чигал бўлса, у шунчалик кўп маъно англатади.
}Тушлар яширин истак ва хоҳишларни турли белгилар орқали намоён қилади. Болаларнинг тушларида унинг ҳақиқий ва яширин моҳияти ўртасидаги фарқ деярли бўлмайди.
}Бу асар туш инсон ҳаётининг давоми эканини исботлайди.
}Бош ғоя: туш ташқи томондан тушунарсиз ва ундаги воқеалар ўзаро боғланмаган бўлгани учун, кўпинча ғалати ва ҳатто фантастик, деб баҳоланади, аммо аслида у фақатгина психоанализ воситасида аниқланадиган муҳим маънога эга.
Фрейд издошлари:
}Австриялик руҳшунос А.Адлер,
}швейцариялик психоаналитик ва социолог К.Юнг,
}Германия (кейин АҚШ) фани вакиласи, шифокор ва социолог
К.Хорни,
}америкалик руҳшунос Г.Салливен,
}немис-америка файласуфи, психоаналитик ва социолог Э.Фромм ва бошқалардир.
Психоанализнинг икки оқими:
эркин-радикал консерватив
Инсоннинг витал (яъни идеалистик) майлларини озод қилиш, ижтимоий ва жинсий инқилобни амалга ошириш учун мавжуд ижтимоий, маънавий, сиёсий меъёрларни тўлиқ йўқ қилиш ғояси ётади.
Вакиллари: Эрих Фромм,
Дэвид Рисмен.
Вакиллари: Альфред
Адлер, Карл Юнг, Карен Хорни.
Эътиборингиз учун раҳмат!