- •1 Гісторыя як навука, яе метады і прынцыпы .
- •1/ Агульнанавуковыя (аналіз, сінтэз, індукцыя, лагічны і інш.);
- •2 Фармацыйны падыходыход да вывучэння гісторыі.
- •3 Цывілізацыйны падыход да вывучэння гісторыі
- •4 .Прадмет вывучэння гісторыі Беларусі
- •5 Перыядызацыя гісторыі Беларусі
- •1. Першабытнае грамадства (100 тыс. Г. Да н. Э. – іх ст. Н. Э.)
- •2. Феадалізм (іх – 1861г.)
- •4. Сацыялізм (1917 да…)
- •7 Гістарыяграфія гісторыі Беларусі першабытнага перыяду.
- •8 . Перыядызацыя ў вывучэнні першабытнага грамадства
- •9 Археалагічная перыядызацыя перыяда першабытнага грамадства
- •12 Перыядызацыя каменнага веку ў гісторыі чалавецтва
- •13 Ранні і сярэдні палеаліт на тэрыторыі Беларусі
- •14 Поздні палеаліт на тэрыторыі Беларусі
- •15 Прылады працы і гаспадарчыя заняткі людзей у познім палеаліце
- •16 Сярэдні каменны век (мезаліт) на тэрыторыі Беларусі
- •17 Гаспадарка і сацыяльныя адносіны ў перыяд мезаліта
- •18.Археалагічныя культуры плямён парыяда мезаліта на тэрыторыі Беларусі
- •19 Насельніцтва Беларусі ў позднім каменным веку (неаліце)
- •20 Змены ў гаспадарчы жыцці насельніытва ў перыяд неаліта
- •21 З’яўленне вытворчых форм гаспадаркі ў перыяд неаліта
- •22 Сацыяльныя адносіны насельніцтва Беларусі перыяда неаліта
- •23 Культуры плямён насельніцта Беларусі перыяда неаліта
- •24 . Характарыстыка бронзавага веку на тэрыторыі Беларусі
- •26. Гаспадарчае жыццё насельніцтва Беларусі перыяда бронзавага веку.
- •27 Этнічны склад насельніцтва Беларусі перыяду бронзавага веку
- •28 .Агульная характарыстыка жалезнага века на тэрыторыі Беларусі.
- •30 Вытворчыя формы гаспадаркаі ў перыяд жалезным веку.
- •31 Прысвойваючыя формы гаспадаркі насельніцтва Беларусі жалезнага веку
- •33 Побыт, абмен і гандаль насельніцтва Беларусі ў перыяда жалезнага веку
- •34 Змены ў сацыяльных адносінах у перыяд жалезнага веку
- •35 Этнакультурныя працэсы на тэрыторыі Беларусі ў жалезным веку
- •8. Старажытнасці заходніх балтаў ( 5 ст да н.Э. – 8 ст. Н.Э.)
- •37 Крыніцы вывучэння гісторыі Беларусі перыяда ранняга сярэднявечча
- •38 Этнічная змены насельніцтва Беларусі ў перыяд Вялікага перасялення народаў
- •41 Славянскія плямёны крывічоў на тэрыторыі Беларусі
- •42 Плямёны дрыгавічоў і радзімічаў на тэрыторыі Беларусі
- •43 Навуковыя канцэпцыі паходжання беларусаў
- •44 Тэорыя паходжання тэрміна Белая Русь
- •45,48 Полацкае княства ў9-10ст(у12-13ст).
- •46 Полацкае княства ў перыяд Ізяслава, Брачыслава і Ўсяслава Чарадзея
- •47 Тураўскае княства ў 9-10 ст.
- •49Тураўскае княства ў 12-13 ст
- •50. Беларускія землі ва ўмовах пагрозы татара-мангольскай і крыжацкай агрэсіі.
- •51 Сельская гаспадарка насельніцтва Беларусі (9-12 ст.)
- •52,53 Узнікненне гарадоў на тэрыторыі Беларусі у 9-12ст.Рамесная вытворчасць у 9-13ст.
- •54. Гандаль беларускіх зямель перыяду (9-13 ст.)
- •55. Складванне і развіццё феадальных адносін на тэрыторыі Беларусі (9-13 ст.)
- •57. Веча ў грамадскім жыцці на тэрыторыі Беларусі (9 – 13 ст.)
- •58. З’яўленне і распаўсюджванне хрысціянства на беларускіх землях
- •59. Роль і месца царквы ў грамадскім жыцці на беларускіх землях у перыяд ранняга сярэднявечча
- •60. Манументальнае дойлідста Беларусі (9-13 ст.)
- •61.Манументальны жывапіс і кніжная графіка Беларусі (9-13 ст.)
- •62. Дэкаратыўна- прыкладное мастацтва Беларусі (9 – 13ст.)
- •63. З’яўленне пісьменства і яго помнікі на тэрыторыі Беларусі перыяда (9 – 13 стст.)
- •64.Народная абрадавая творчасць Беларарусі (9 – 13 стст.)
34 Змены ў сацыяльных адносінах у перыяд жалезнага веку
У перыяд жалезнага веку колькасць насельніцтва на тэрыторыі сучаснай Беларусі значна павялічылася. Па падліках археолагаў у канцы 1-га тысячагоддзя да н.э. на гэтай тэрыторыі існавала прыблізна ад 800 да 1200 паселішчаў-гарадзішчаў. У кожным з іх пражывала ад 50 да 70 чалавек. Таму можна сцвярджаць, што агульная колькасць насельніцтва складала прыблізна 50-70 тысяч чалавек. Тэрыторыя была адносна слаба заселена. Змены ў вытворчай дзейнасці чалавека ў жалезным веку выклікалі і змены ў сацыяльных адносінах і, адпаведна, у грамадскім уладкаванні. Развіццѐ вытворчасці прывяло да з‘яўлення падстаў да супярэчнасцяў, якія набывалі формы ўзброеных сутычак, войнаў. Па-першае, падставай для іх стала накапленне плямѐнамі пэўных каштоўнасцяў, калі людзі пачалі атрымліваць прадуктаў боьш, чым было патрэбна для іх уласнага спажыфвання. Адсюль з‘явілася жаданне з боку іншых плямѐн прысвоўваць сябе гэтыя каштоўнасці ( жывѐлу, вынікі земляробства, металургіі і інш.) шлягам гвалтоўнага захопу, ізымання. Па-другое, пашырэнне вытворчасці патрабавала новых земляў, тэрыторый, што знаходзіла ўвасабленне таксама шляхам захопу ўжо асвоеных іншымі племенамі зямель. Па-трэцяе, для далейшага развіцця вытворчай гаспадаркі патрабавалася новая рабочая сіла. Задавальнялася гэта патрэба шляхам захопа пленых, якіх ужо не забівалі, а выкарыстоўвалі як рабоў. Ва ўмовах Беларусі колькасць такіх рабоў (някроўнікаў) была не вялікай, рабства насіла хатні характар. Такім чынам, войны і ваенныя набегі ў жалезны век былі распаўсюджанай і звыклай з‘явай у жыцці грамадства. Усе плямѐны, што насялялі тэрыторыю Беларусі, жылі ва умовах патрыярхату, пераход да якога пачаўся яшчэ ў бронзавым веку. Роля мужчынам ў жыцці плямѐн узрастала. Звязана гэта было і з развіццѐм металургіі, заняткі якой патрабавалі значнай фізічнай сілы. Ва умовах ваеннай небяспекі узрастала адказнасць мужчы-воінаў зза захаванне жыцця роду. Таму на апошняй стадыі першабытнаабшчыннага ладу вярхоўнай уладай у родзе і племені становіцца агульны сход мужчын-воінаў, які вырашаў першажыццѐвыя пытанні вайны і міру, а таксама выбіраў старэйшын роду і правадыра племені. Такі грамадска-палітычны лад атрымаў назву ваеннай дэмакратыі. у ваеннай дэмакратыі.
Знаходзілася на этапе разлажэння (распаду) першаабшчыннага ладу. Радавая абшчына распадаецца на вялікія патрыархальныя сем’і. Гэта было вынікам змен у вытворчасці, калі не стала неабходнасці агульнага вядзення гаспадаркі разам усімі радамі – часткамі радавой абшчыны. Кожная сямья была ўжо ў стане сама, паасобку забяспечваць свае патрэбы. Таму ў эпоху жалезнага веку менавіта вялікая патрыярхальная сям’я стала асноўнай гаспадарчай і сацыяльнай адзінкай. Такая вялікая патрыярхальная сямья, якая налічвала прыблізна 50 – 70 чалавек, пражывала на сваім паселішчы. Першапачаткова такія паселішчы не мелі ўмацаванняў і абгарожваліся толькі драўлянай сцяной. Але з ростам пагрозы ваенных набегаў з боку іншых радоў плямѐн, узнікла патрэба ва абарончых ўмацаваннях, якімі сталі штучныя валы, рвы. Таму узнікаюць і умацаваныя селішчы, і больш умацаваныя гарадзішчы-сховішчы, дзе маглі знайсці прытулак у час небяспекі жыхары навакольных селішчаў. Некалькі такіх кроўных семьяў што жылі побач, іх гарадзішчы знаходзіліся разам, стваралі гнѐзды па два, тры, чатыры гарадзішчы. Яны мелі агульную тэрыторыю для пражывання і гаспадарання. Археолагі лічаць, што на тэрыторыі Беларусі ў жалезным веку налічвалася каля 500 родаў. Некалькі родаў, якія мелі цесныя эканамічныя сувязі, аднолькавыя рысы ў вырабах прылад працы, падобныя культурныя рысы аб‘ядноўваліся ў племя, а некалькі плямѐн утваралі саюзы, аб’яднанні плямѐн. У пачатку нашай эры адбываецца паступавая трансфармацыя радавой абшчыны (у аснове якой былі крэўныя, кроўнароднасныя сувязі) у тэрытарыяльную абшчыну, якая аб‘ядноўвала сем‘і, што пражывалі на сумеснай тэрыторыі і не абавязкова былі звязаны родам. Падставай для распада радавой абшчыны з‘явілася і ўзнікненне маѐмасной няроўнасці. З‘яўляюцца багатыя і бедныя семьі. Яны панычаюць пражываць і весці гаспадарку на адной тэрыторыі побач з семьямі з іншых радоў. Такім чынам ўзнікае суседская абшчына. Паступова ў межах суседскай абшчыны выдзяляецца асобная група ўзброеных людзей, што складалі узброеную дружыну, асновай якой былі воіны-коннікі. Дружынікі ўжо амаль не займаліся вядзеннем гаспадаркі, знаходзіліся на утрыманні абшчыны, выконвалі функцыі яе абароны ад ворагаў, але таксама і самі прымалі удзел у ваеных набегах, рабаванні суседніх плямѐн. Такім чынам,узнікненне маѐмаснай няроўнасці, распад радавой абшчыны, пераход да патрыярхальнай сям’і, узнікненне суседскай абшчыны, выдзяленне у яе складзе прафесійнай ваеннай групы дружінікаў, стварэнне плямѐн і іх саюзаў – гэта важнейшыя моманты ў развіцці сацыяльных адносін на тэрыторыі Беларусі на працягу жалезнага веку.