- •1 Гісторыя як навука, яе метады і прынцыпы .
- •1/ Агульнанавуковыя (аналіз, сінтэз, індукцыя, лагічны і інш.);
- •2 Фармацыйны падыходыход да вывучэння гісторыі.
- •3 Цывілізацыйны падыход да вывучэння гісторыі
- •4 .Прадмет вывучэння гісторыі Беларусі
- •5 Перыядызацыя гісторыі Беларусі
- •1. Першабытнае грамадства (100 тыс. Г. Да н. Э. – іх ст. Н. Э.)
- •2. Феадалізм (іх – 1861г.)
- •4. Сацыялізм (1917 да…)
- •7 Гістарыяграфія гісторыі Беларусі першабытнага перыяду.
- •8 . Перыядызацыя ў вывучэнні першабытнага грамадства
- •9 Археалагічная перыядызацыя перыяда першабытнага грамадства
- •12 Перыядызацыя каменнага веку ў гісторыі чалавецтва
- •13 Ранні і сярэдні палеаліт на тэрыторыі Беларусі
- •14 Поздні палеаліт на тэрыторыі Беларусі
- •15 Прылады працы і гаспадарчыя заняткі людзей у познім палеаліце
- •16 Сярэдні каменны век (мезаліт) на тэрыторыі Беларусі
- •17 Гаспадарка і сацыяльныя адносіны ў перыяд мезаліта
- •18.Археалагічныя культуры плямён парыяда мезаліта на тэрыторыі Беларусі
- •19 Насельніцтва Беларусі ў позднім каменным веку (неаліце)
- •20 Змены ў гаспадарчы жыцці насельніытва ў перыяд неаліта
- •21 З’яўленне вытворчых форм гаспадаркі ў перыяд неаліта
- •22 Сацыяльныя адносіны насельніцтва Беларусі перыяда неаліта
- •23 Культуры плямён насельніцта Беларусі перыяда неаліта
- •24 . Характарыстыка бронзавага веку на тэрыторыі Беларусі
- •26. Гаспадарчае жыццё насельніцтва Беларусі перыяда бронзавага веку.
- •27 Этнічны склад насельніцтва Беларусі перыяду бронзавага веку
- •28 .Агульная характарыстыка жалезнага века на тэрыторыі Беларусі.
- •30 Вытворчыя формы гаспадаркаі ў перыяд жалезным веку.
- •31 Прысвойваючыя формы гаспадаркі насельніцтва Беларусі жалезнага веку
- •33 Побыт, абмен і гандаль насельніцтва Беларусі ў перыяда жалезнага веку
- •34 Змены ў сацыяльных адносінах у перыяд жалезнага веку
- •35 Этнакультурныя працэсы на тэрыторыі Беларусі ў жалезным веку
- •8. Старажытнасці заходніх балтаў ( 5 ст да н.Э. – 8 ст. Н.Э.)
- •37 Крыніцы вывучэння гісторыі Беларусі перыяда ранняга сярэднявечча
- •38 Этнічная змены насельніцтва Беларусі ў перыяд Вялікага перасялення народаў
- •41 Славянскія плямёны крывічоў на тэрыторыі Беларусі
- •42 Плямёны дрыгавічоў і радзімічаў на тэрыторыі Беларусі
- •43 Навуковыя канцэпцыі паходжання беларусаў
- •44 Тэорыя паходжання тэрміна Белая Русь
- •45,48 Полацкае княства ў9-10ст(у12-13ст).
- •46 Полацкае княства ў перыяд Ізяслава, Брачыслава і Ўсяслава Чарадзея
- •47 Тураўскае княства ў 9-10 ст.
- •49Тураўскае княства ў 12-13 ст
- •50. Беларускія землі ва ўмовах пагрозы татара-мангольскай і крыжацкай агрэсіі.
- •51 Сельская гаспадарка насельніцтва Беларусі (9-12 ст.)
- •52,53 Узнікненне гарадоў на тэрыторыі Беларусі у 9-12ст.Рамесная вытворчасць у 9-13ст.
- •54. Гандаль беларускіх зямель перыяду (9-13 ст.)
- •55. Складванне і развіццё феадальных адносін на тэрыторыі Беларусі (9-13 ст.)
- •57. Веча ў грамадскім жыцці на тэрыторыі Беларусі (9 – 13 ст.)
- •58. З’яўленне і распаўсюджванне хрысціянства на беларускіх землях
- •59. Роль і месца царквы ў грамадскім жыцці на беларускіх землях у перыяд ранняга сярэднявечча
- •60. Манументальнае дойлідста Беларусі (9-13 ст.)
- •61.Манументальны жывапіс і кніжная графіка Беларусі (9-13 ст.)
- •62. Дэкаратыўна- прыкладное мастацтва Беларусі (9 – 13ст.)
- •63. З’яўленне пісьменства і яго помнікі на тэрыторыі Беларусі перыяда (9 – 13 стст.)
- •64.Народная абрадавая творчасць Беларарусі (9 – 13 стст.)
30 Вытворчыя формы гаспадаркаі ў перыяд жалезным веку.
У гаспадарцы насельніцтва Беларусі ў жалезным веку працягвала ўзрастаць роля вытворчых галін – земляробства і жывѐлагадоўлі. Аднак патрэбна адзначыць, што на іх стан і развіццѐ вялікі ўплыў аказвалі знешныя умовы (рэльеф, змены клімата), удасканаленне прылад працы, знешнія сувязі і этнаграфічныя умовы. Таму значэнне і развіццѐ земляробства і жывѐлагадоўлі ў разныя перыяды часу і на канкрэтных тэрыторыях Беларусі у перыяд жалезнага веку было розным. Напрыклад, у Паўночнай і Цэнтральнай Беларусі ў гаспадарцы насельніцтва значную ролю адыгравала падсечнае (ляднае) земляробства, асноўнай зернавой культурай была пшаніца. Вяліся вялікія высечкі і выпальванні лясоў вакол гарадзішчаў. На поўдні ж Беларусі, ва ўмовах вялікай забалочанасці тэрыторыі у гаспадарцы вядучую ролю адыгравала жывѐлагадоўля.
У сярэдзіне Першага тысячагоддзя да н.э. адбылося пагаршэнне клімата – пахаладанне, вялікая вільготнасць. Таму назіраецца заняпад земляробства, пры яго вядзенні насельніцтва было вымушана выкарыстоўваць землі не ў нізінах, як раней, а на узвышшах і водападзелах. Глебы там былі не менш урадлівыя, але патрабавалі больш намаганняў для падрыхтоўкі поля для
пасеву. Таму і паселішчы людзей пачынаюць стварацца каля участкаў з
распрацаванай глебай. Глебу апрацоўвалі драўлянымі ворнымі прыладамі – драўлянымі раламі,
з‘яўляліся і жалезныя наканечнікі на іх. Распаўсюджанне іншых прылад працы земляробаў з выкарыстаннем жалеза дазваляла зрабіць працу больш прадукцыйнай. З‘яўляецца ворнае (пашенное) земляробства – калі землю не проста узрыхлялі, а параварочвалі., што давала больш высокія ураджаі. Выкарыстанне землі мела экстэнсіўны характар. Поле апрацоўвалі і засявалі да таго часу, пакуль глеба радзіла. Потым яно зарастала, яго не выкарыстоўвалі, яно адпачывала да аднаўлення сваѐй урадлівасці. Людзі ж распрацоўвалі новыя дзялянкі. Акрамя пшаніцы вырошчвалі таксама проса, ячмень, пачыналася распаўсюджанне жыта (рожь), якое было больш
прыстасавана для вырошчвання у лясной зоне. Адбывалася і інтенсіфікацыя жывѐлагадоўлі. Асноўным відам была буйная рагатая жывѐла, аднак і іншыя віды жывѐлы мелі не меншае
значэнне. У шэрагу плямѐнай на другім месце быў конь, потым свіння і дробная рагатая жывѐла – авечкі і козы. У некаторай частцы насельніцтва на другім месце была свіння, а потым дробная рагатая жывѐла і конь. У часы пагаршэння клімату перавага нават была на баку стадкаў коз і авечак, як больш непатрабавальных для знешніх умоў (іх было лягчэй пракарміць, яны больш былі устоўлівы да пахаладанняў). Рагатую жывѐлу і коней утрымлівалі на пасьвішчах паблізу селішча. Зімой жывѐлу трымалі ў абароненых ад непагоды месцах, падкармлівалі сенам. Бліжэй да поўначы і захаду Беларусі вызначаліся плямѐны, што аддавалі перавагу ў стадку жывѐлы свінням, якія стаялі на першым месце і пераважалі нават над буйной рагатай жывѐлай. Інтенсіфікацыя і удасканаленне вытворчай гаспадаркі давала больш стабільнае павялічэнне колькасці прадуктаў. Зараз гаспадарку маглі паспяхова весці асобна адносна невялікія сем’і, таму асноўнымі тыпамі пасельшчаў становяцца невялікія неўмацаваныя селішчы, у наваколлі якіх знаходзіліся апрацаваныя землі і пастбішча для жывѐлы.