1. «Жер қойнауын пайдалану негіздері» пәнінің мазмұны, мақсаты, міндеттері

Пәнді оқыту мақсаты. Мамандардың Қазақстан республикасының жер қойнауын пайдалануға қажетті заңдары мен аймақтық жер қойнауын пайдалану мәселелерін меңгеру

Пәнді меңгерудегі міндеттер.

Студент оқу үрдесінде меңгеруі тиіс:

• Заң күші бар Президенттің мынандай қаулыларын тиісті деңгейде білуі керек «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы», «Мұнай туралы», «Жер туралы» ж.т.б.

• Осы аталған Заңдары өзінің болашақтағы мамандығында пайдалана білу.

Осы пәнді меңгерудегі білім болашақ маманға жер қойнауын зерттеу, барлау және пайдалы қазба байлықтардың барлық түрлерін игеру кезеңдеріндегі ұйымдастыру, жоспарлау мен жүргізу сатыларында қажет болмақ

2. 1:200 000 Масштабты геологиялық зерттеулердің мазмұны

Іздеулер пайдалы қазбаның түріне және типіне байланысты 1:200 000 -ден 1:100 000 масштабтары аралығында орындалады. Іздеу жұмыстары ауданының шекарасы, әдетте аймақтық геологиялық зерттелуі нәтижесінде анықталған (табылған) перспективті зоналар (бөлікшелер) шекарасы көлемінде, олардың топографиялық планшеттегі орынына қарамай жүргізіледі.

Іздеудің ұтымды әдістер комплексі бұрынғы тәжірибені пайдалана отырып, ауданның геологиялық құрылысына, пайдалы қазбалардың ықтималды белгілеріне және аймақтық ландшафтық-географиялық жағдайына байланысты таңдалынып алынады.

Іздеудің қорытындысы бойынша зерттеуге алынған ауданның пайдалы қазбасының болу мүмкін-ау деген масштабының жалпы болашағы бағаланады.

Іздеу жұмыстары, әдетте сол ауданда белгілі бір шикізат түріне деген қызығушылығы бар инвестордың қаржысымен іске асырылуы тиіс. Жұмыстар нақтылы шикізат түріне тәуекел ету жағдайында жүргізіледі.

2. Асыл металдар мен асыл тастарды барлау мен өндіру операцияларын жүргізудегі құқықтық қатынастар

Асыл металдар – химиялық төзімді, қиын балқитың (AU мен Ag нен өзге) металдар, яғни алтын, күміс және платина тобы деп аталатын металдар жиынтығы.

Асыл тастар- зергерлік мақсаттарға пайдаланылатын ерекше қасиеттері бар минералдар. Мұндай қасиеттер қатарына тастың мөлдірлігі, түссіздігі немесе өте әдемі түстерге боялуы, жарықты шашырату қабілетілігі, қаттылығы, қырлауға яки жалтырата өңдеуге икемділігі ж.т.б. қасиеттері жатады (табиғи алмастар, изумруд, лағыл, жақут, анартастар ж.т.б.)

Асыл металдар және асыл тастармен байланысты барлық іс-қимылдар (барлау, өндіру, өңдеу, даярлау, екінші кезекті ресурстар құрамында асыл металдар мен асыл тастар бар, қымбат металдарды аффинаждаумен байланысты істер, сақтау, жекеменшіктік құқыққа өтуі операциялары, алуы мен сатуы, банкілік операциялар, асыл тастар мен байланысты жұмыстар: (даярлау) лицензиялық болып саналады.

Аффинажданған металдар, егер олар ҚР аумағында өндірілген шикізаттаң жасалынса, алдымен алғашқы сауда-саттық сатудан өтеді. Одан соң олар (егер сатылмаса) құзыретті органдар бекіткен көлемде ішкі және сыртқы рыноктарда сатылады. Сату Ұлттық банк немесе өкілеттілігі бар банктер арқылы іске асырылады. Ал сатып алушыларға барлық заңды тұлғалар, оның ішінде ҚР президентіде кіреді. Егер афинаждалған асыл металдар мен сауда шет мемлекетте өндірілген шикізаттан жасалынса, ондай жағдайда ішкі және сыртқы рынокта сауда жасаған жеке тұлғалар мен заңды тұлғалар мұндай келісімдерінің қорытындысын өкілеттілігі бар банктерде металдық есеп түрінде көрсетулері тиіс.

Аффинаждалған қымбат металдарды сақтау заңды тұлғалар үшін Мемлекеттік сақтау қоймасында (Гохран) немесе Ұлттық пен өкілетті банктердің қоймасында, ал жеке тұлғалар өкілетті банктерде сақтайды.

Басқа мемлекеттер сыяқты Қазақстан үкіметі еліміздің бюджеттік резервін (қорын) жасайды. Ол асыл тастардан, әшекейлік бұйымдардан жиналып мемлекеттік қоймада сақталады.

Бүгінгі күні ҚР аумағында өндірілген шикізаттаң алынған асыл металдарды мынандай жағдайларда ғана сыртқа шығаруға рұхсат етіледі:

1. Контрактіге байланысты шетелдік инвесторға;

2. Заңды тұлғаға немесе жекеменшік кәсіпкерге егер ол оны алғашқы сатылымда сатып алса;

3. Заңды тұлғаға, егер ол аффинаждаған асыл металдарды алғашқы сатылымға сатуға шығарып, көрсетілген мөлшерде сатылмағандығын уәкілдік органдар растаған жағдайда.

ҚР аумағында өндірілген құрамында асыл тастар бар шикізат басқа мемлекетке аффинаждауға шығарылады. Аффинажданғаннан соңғы алынған асыл тастар алғашқы сатылымдарда сатылады. ҚР аумағына инвестиция, ескерткіш пен юбилейлік монеталарды, олар асыл тастардан тұратын болса, кіргізу мен шығару еліміздің валюталық заңымен реттеледі. Аффинажданған асыл металдарды, асыл тастарды кіргізу ҚР үкіметі белгілеген тәртіппен іске асырылады.