Алғашқы қауымдық қоғамды кезеңдеу

Археологиялық

Антропологиялық

Тарихи

Атауы

Уақыты

Атауы

Табылған жері

Жас мөлшері (жыл)

Миының көлемі (см³)

Атауы

ТАС ДӘУІРІ

Ерте

Б.з.д. 2 млн.-140 мыңжылдықтар

австралопитек

Олдувай шатқалы, Килиманджаро мен Виктория аралығы (Шығыс Африка)

1 млн

750 мың

652

«Епті адам»

Қауымдық тобыр

• алғашқы адам

• алғашқы еңбек құралдары

• аңшылық, терімшілік

питекантроп

Ява аралы

1 млн

950

«Тік жүретін адам»

синантроп

Қытай

Орта

Б.з.д. 140-40 мыңжылдықтар

неандерталдық

Германия

Б.з.д. 140 мыңжылдықтар

1300-1400

«Саналы адам»

Рулық қауым

• туыстық қатынас

• ортақ тұтыну

• ортақ меншік

Кейінгі

Б.з.д. 40-12 мыңжылдықтар

кроманьондық

Франция

Б.з.д. 40 мыңжылдықтар

1500-1800

Дене бітімі қазіргі адамға сәйкес

Мезолит

Б.з.д. 12-5 мыңжылдықтар

Неолит

Б.з.д. 5-3 мыңжылдықтар

ҚОЛА ДӘУІРІ

Б.з.д. 2-1 мыңжылдықтар

Андронов мәдениеті

Оңтүстік Сібір

Көршілік қауым

• өңдірістік шаруашылық:

мал шаруашылығы

егін шаруашылығы

металды игеру

тайпалық одақтар

Тарихи шеңбері

Б.з.д. 2 – 1 мыңжылдықтар

Территориясы

Оралдан Енисейге дейін

Алғаш табылған жері

Оңтүстік Сібірдегі Ашынас қаласы маңындағы Андронов селосы

Қазақстанда көп қоныстанған жері

Орталық Қазақстан

Тастағы суреттері

• Жабайы бұқа тур, бактриан түйе (Жетісу)

• 50 шақты соғыс арбасы (Қаратау жотасы)

Уақыты

Б.з.д. XVIII-VIII ғасырлар

Ерте қола дәуірі б.з.д. XVII-XV ғасырлар

Орта қола дәуірі б.з.д. XV-XIII ғасырлар

Кейінгі қола дәуірі б.з.д. XIII-VIII ғасырлар

Баспанасы

Жертөлелер

(андроновтықтардың дөңгелек баспанасы – киіз үйдің прототипі)

Қоғамдық құрылысы

Әкелік ру

Тілі

Үнді-ирандық

Археологиялық символы

Сырғалар мен алқалар

Ерекшеліктері

Түсті металдар мен алтынды игеру

қатты кенді отпен уату

Тотықтандыру, үңгір қазу

жұмсақ кенді омыру

Көшпелі мал шаруашылығы

Теселі егіншілік

Қаласы

Арқайым (Қостанай мен Челябинск облыстары аралығында)

Тарихи шеңбері

Б.з.д. VII-IV ғасырлар

Территориясы

Жетісу

Арал маңы

Мұрғаб өзені

Орталық

Солтүстік

Шығыс

Оңтүстік

Батыс

Оңтүстік-Батыс

Тайпалары

Тиграхауда

(шошақ

бөрікті)

Парадарайя

(теңіздің

ар жағынан келген)

Хаомаварга

Исседон

Аргиппей

Аримаспа

Массагет, дай

Савромат

Каспы

Әлеуметтік жіктелуі

• Абыздар (ақ түс)

• Жауынгерлер (қызыл түс)

• Қауым мүшелері: егіншілер мен малшылар (көк немесе сары түс)

Шаруашылығы

• Көшпелі мал (Батыс және Орталық Қазақстан)

• Жартылай көшпелі мал (Шығыс Қазақстан, Жетісу)

• Отырықшы мал

• Суармалы егіншілік (Оңтүстік Қазақстан, Талас, Шу, Сырдария)

Өнері

• «Аңдық стиль» (б.з.д. V-IV ғасырлардағы «Алтын адам»)

Тарихи дерек көздері

• Геродот

• Страбон жазбаларыПолиен

• «Авеста» кітабы

Аталуы

• Геродот: «Азиялық скифтер»

• Парсылар: «Құдіретті еркектер»

• Иран жазбалары: «Жүйрік атты турлар»

Сыртқы саяси жағдайы

• Б.з.д. 529 жылы парсы патшасы Кирдің жорығы

• Б.з.д. 519-518 жылдары парсы патшасы I Дарийдің жорығы

• Б.з.д. IV ғасырда (330-327 жылдары) Александр Македонскийдің жорығы

• Б.з.д. 490 жылы Марафон шайқасында парсылармен одақтасып, гректермен соғысты

Тарихи кезеңі

Б.з.б III – б.з V ғасырлар

Ғұндардың қоныс аударуы

Б.з.б I ғасырдың соңы мен б.з I ғасыры Қазақстан жеріне келуі

«Халықтардың ұлы қоныс аударуы» кезеңі

Б.з.б 47 – 46 жж. бірінші қоныс аударуы

Б.з 93 ж. екінші рет қоныс аудару

Аталуы

Қытай деректерінде «хунну»

Еуропалық жылнамашылар «гуни»

«Ғұн» - түркілердің арғы атасы (Мағжан Жұмабаев)

Қоғамдық құрылысы

24 руға бөлінген

Ру ақсақалдары билеген

Ең жоғары билеуші-шаньюй

Туған-туыстары, балалары – Түменбасы

Саяси жағдайы

Б.з.б 206 ж. Мөде шаньюдің үйсіндерге жорығы

Мөде шаньюдің Қытай билеушісінің «Тыныштық және туыстық» туралы шарты

Б.з.б 55 ж. Ғұн одағы Оңтүстік және Солтүстік болып екіге бөлінуі

Қытайлықтардың ЧЖИ-ЧЖИ – ге қарсы жорығы

Б.з. IV ғасыр-Оңтүстік орыс даласы, Дунайға жетіп, Венгрияға қоныстануы

Б.з.б. V ғ. ортасы Аттила әскерінің Шығыс Рим империясына жорығы

451 ж. Галлиядағы Қаталауын шайқасы

453 ж. Ғұн тайпалық одағының ыдырауы

Антропологиялық сипаты

Моңғолоидтық

Шаруашылығы

Мал шаруашылығы

Егіншілік

Аңшылық