Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Б.Искужин шиырарыны тел-стиль енслектре.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
124.93 Кб
Скачать

Ҡулланылған әҙәбиәт:

  1. “Аҡ менән ҡара”: Шиғырҙар. - Өфө, 1992.- 127 б.

  2. “Аҡсарлаҡ”: Шиғырҙар, интермедиялар, скетчтар, драмалар.- Өфө.- 2008.- 192 б.

  3. Баһуманов. А. “Бейеккә баҫҡыс һөйәүсе” , мәҡәлә.- Ағиҙел.- 2002.- №1.- Б. 143-144.

  4. “Буранбай Искужин” папка. Ауыл китапханаһы.

  5. “Кем ғәйепле”, мәҡәлә // Ағиҙел.- 2000.- №7.- Б. 66.

  6. “Мыжыҡ шиғырҙар”, мәҡәлә // Шоңҡар.- №4.- Б. 139.  

  7. “Тамғалар”: Шиғырҙар йыйынтығы - Өфө, 2001.- Б. 3-46.

Өҫтәлмә материалдар:

  1. “Ҡарға туйында туғанлашыу”, үҫмерҙәр өсөн драма әҫәрен сәхнәләштереүҙән видео һәм фотоматериалдар.

  2. Флешмобтан фотоһүрәттәр һәм видеоматериалдар.

Ҡушымта 1

БуранбайИскужиншиғырҙары лексикаһы

Тел-стиль үҙенсәлектәре

Миҫалдар

1

Фразеологик берәмектәр

Көллөгөҙгә йәнем көйгән

Көнөм хәҙер бөттө ни ҙә

Таң аттырып үтте ни –

Барыбер түгелме ни?

Эш хаҡы ала алмайһың

Ат кеүек эшләһәң дә.

2

Эмоциональ-экспрессив

саралар

Ҡыйыш баҫҡан һайын ҡый-ҡыу һалып,

Юлдан сығармайса, һәй- һәүләп.

Түрәләрҙән халҡҡынама

Күрәһе лә күрәһе.

3

Лаҡаптар

“Был ауылда түрәләр күп, хужалар юҡ”,

”Йәндәре юҡ милсейә үҙ-үҙен генә һөйә”

Алъяпҡыс кәрәкмәй миңә

Итһәң дә бүләк.

Гел арттан һөжүм итәләр

Артъяпҡыс кәрәк.

4

Ҡанатлы һүҙҙәр

Ғәфү итә белеү – бер егетлек,

егетлектән йыраҡ китмәйек.

Халыҡ бар ерҙә – хаҡлыҡ!

Бер – береһенә ҡуйып талаптар,

Һис ярашмаҫ

Талантһыҙҙар менән таланттар

...Илендәген белмәгән-

Ситтән ризыҡ эҙләгән.

5

Үҙләштерелгән йәки башҡа телдән күсерелгән һүҙҙәр

Ни ҡылырһың, ғәзиз ҡунаҡтары

“Беҙ- коренной”,- тиеп әйтһәләр?

Неужәли яңылыша

Көллө мирауай халыҡ?

Немуживит быть ундай хәл…

Ҡасан эт өргәнгә бер һиҫкәнеп,

Ғәфләт йоҡоһонан туяһың?

Һәр саҡ хаҡлы горничная инеп-

Нинди шум был?!”- тиеп дәшмәсме?

Билдәле ич: ҡорһаҡтағы

Бер ҡошсоҡ та күккә ашмай!

6

Аббревиатуралар һәм ҡыҫҡартылған һүҙҙәр

Ҡарағаным ТВ-йәшник.

Комсомолдың үҙәк комы

Бынан урын хәстәрләгән

7

Эмоциональ яҡтан хис-тойғоға бәйле фигуралар

Анау ҡыҙ бит миңә бер йылмайҙы

Ни эшләйем икән, уф, алла?

Барыһы ла –аҡыл!

Тик бына үҙемә генә

Етмәй тора ҡапыл

8

Антитеза

Аҡ менән ҡара”.Урман уртаһына төшһәң,

Яланды һағындыра;

Ялан ҡояшына бешһәң,

Урманды уйландыра.

Йәйҙән- ҡышҡа,

Эстән- тышҡа

9

Һүрәтләү саралары

Серәкәйҙән арҡа елпеттерп,

Һаҡмар буйҙарында ятҡан бар

Һауыттарҙа үткер- йылтыр

Һыуһылыу” уйнаҡланы

Нишләп унда – һанда осрағанда

Сөсө сәләм биреп уҙмайһың?

10

Йырҙарға пародия

“Ҡартаямы ни һуң йөрәк?” ,” Һуңлама, кил инде”, “Күл буйына килһәң ине”, “Гөлмәйрәм”, “Гармунсы мөхәббәте”, “Уйлама, кәкүк”

11

Уйлап сығарылған яңы һүҙҙәр

Килеп тулмағанға ҡырымғытай,

Йәки һап- һарыһы, ҡараһы.

Гөлфаяҡ киткән саҡта”

Башта – яйлап.Табынымды һәм

Ҡиблиәткә ярашлыны һайлап

12

Диалект, ябай һөйләш теле

Ярай әле, ашап-эсеп кенә

Изнәғәмдән тороп китһәләр

Алдарына ҡуйып стакандар,

Дуҫлашалар туҡмаҡлашҡандар

Аптырана абышҡалар,-

Инде ни хәл итмәк?

13

Халыҡ ижады традицияларына хас булған ҡобайыр стиле

Ит яратҡан түрә барҙа һарыҡ үрсер,

Кеше йәнле түрә барҙа халыҡ үҫер,

Етешһеҙ донъя барында бурҙар үрсер,

Көслөнөкө заманала хурҙар үрсер.

Яҙыусы ул яҙмаһа ла һыҙып йөрөй,

Янмаһа ла вулкан һымаҡ ҡыҙып йөрөй.

14

Уй-фекерен ҡыҫҡа, әммә тапҡыр әйтеү

Теләгәнем: мунсала- ҡайын миндек, муҡсала- ҡалын меңлек,

кәртәлә- мал көрлөгө,

дуҫтарҙа- өй түрлеге,  ятҡанда- ял итемлек,  торғанда- ил именлек,

Ҡушымта 2

Һеҙҙеңсә-беҙҙеңсә һүҙлек (Буранбай һүҙлеге)

Байрам-айлыҡ аҙыҡты ашай торған көн

Балалайка-лайканың көсөгө

Боҙватҡыс- дворник

Бүләк- бысраҡ әйбер

Бүре балаһы-бүрек эсендәге компас

Былбыл-һандуғастың псевдонимы

Вальс- күмәк кеше араһында ҡосаҡлашыуҙың хәйләле сараһы

Врач-теге донъя менән был донъя араһында диспечер

Гармун- магнитофон дошманы

Гөбөргәйел- 03, 02, 01,

Грамматика- матиканың бер төрө

Грамота-ҡағыҙлата премия

Ғәрәсәт- ирҙең һәр бер хатаһына бисә реакцияһы

Ғәйбәтсе- йәшәү рәүешенең санитары

Даға- аттың подставкаһы

Дауыл- кәйефһеҙ түрәнең оперативкаһы

Диван-ялҡауҙың эш урыны

Дубликат-икенсе ҡатын

Елғыуар-вентилятор

Закон- Хоҙай һымағыраҡ нәмә. Уның бармы-юҡмы икәнен берәү ҙә белмәй

Контора- ауыл ерендә пенсионер ҡарттарҙың”эш урыны”

Милиционер- униформа кейгән хулиган

Оптимист- туҡһан йәштә ун туғыҙ йәшлеккә өйләнеүсе ҡарт

Рәхмәт-аҡсаны алыштыра торған һүҙ

Самауыр- әбейҙәрҙең телевизоры

Такси- милиционер һымаҡ нәмә:кәрәккәндә-юҡ, кәрәкмәгәндә тут как тут

Фамилия- ҡатындарҙа һәм бандиттарҙа йыш үҙгәртеүсән нәмә

Һөйөнсө- бушлай бүләк алыу ысулы

Үксә-ҡасҡанда мотлаҡ ялтырай торған запчасть

Юморист- йыуашайған сатирик

Ҡушымта 3

Анкета алыу һөҙөмтәләре

Һорауҙар

Яуаптар

Нисә кеше

1

КемулБуранбайИскужин?

шағир

яҙыусы драматург реалист

ауылдаш урамдаш

сатирик

яҡташ

юморист

йырсы

30

12

10

1

1

1

2

1

1

1

2

Уның ижады менән танышһығыҙмы?

эйе

юҡ

әҙерәктаныш

50%

28

1

6

1

3

Ижады оҡшаймы?

эйе

юҡ

белмәйем

төрлөсә

уртаса шаштырып ебәрә

дөрөҫөн яҙа

20

2

2

2

2

4

4

4

Ҡайһы әҫәре нығыраҡ оҡшай?

“Ни кәрәк?”юмор хикәйәләре әйтә алмайым күптәре

“Аҡ һәм Ҡара”

“Зилә, Ғәли, мин”

“Ҡарға туйында туғанлашыу”

оҡшағаны юҡ “Рәхмәт хаты” “Аҡсарлаҡ” йыры

3

1

2

1

6

3

15

2

4

4

5

Буранбай Искужиндың драма әҫәрҙәрен сәхнәлә ҡарағанығыҙ бармы?

“Һуңғы Аҡсарлаҡ” “Фатирһыҙҙар” ҡарамаған

2

9

25

6

Шағирҙың яҙыу стиле оҡшаймы, ни өсөн?

Оҡшай

Юҡ

уртаса

30

2

4

Ҡушымта 4

Диаграммалар

Кем ул Буранбай Искужин?