20. Кінәнің нысандары бойынша квалификациялау ретінде субъективтік жақ белгілері арқылы ажыратылатын қылмыстарды келтіріңіз.

Кінә қылмыстың суб жағының міндетті белгісі болып таб, себебі қылмыстың құрамының өзге элементтері жасалған қылмыс уақиғасында болғанмен қасақаналық немесе абайсыздық түрінде бейнеленетін кінә болмаса, онда қылмыстың суб жағы да жоқ деп танылады. ҚР Конст кінәлілігі дәлелденбей ешкімнің де жаза тартылмаауы тиіс екендігі және айыпты деп тану, тек соттардың құзыретіне жататындығы көрсетілегн.

Кінәсі дәлелденбегендерге қатысты қозғалған қылм істер уақытша тоқтатылады немесе кінәлі деп жауаптылққа тартылғандар кінәсіз екендігі дәлелденгенде жауаптылықтан немесе жазадан босатылады және олардан мемл атынан кешірім сұралады.

Кінәсіз зардап келтіру түрлері қылм кодексте келтірілген. Зардап келітурдің мұндай түрінде адмның жасалған іс әрекеті туындаған зардаппен себепті байланыста болуы мүмкін. Бірақ ол зардаптарға қасақаналылық немесе абайсыз түрдегі кінәсі болмайды. Демес, жазықсыз зиян келтіруде қылмыс құрамының суб жақтан басқа барлық элементтері болуы мүмкін.

Қылмыстың құрамының қоғамға қауіптілік дәрежелері кінә түрлеріне байл деп барлық жағдайда айтуға болмайды. әрине қылмыс обьектісіне, об жақ белгілеріне байл ауырлататын белгілер қылмыскердің психикалық қатынастарынан шығатындықтан, бұл бір жағынан осылай көрінуі де мүмкін. Бірақ кінә түріне немесе кінә дәрежесіне байл қылмыстардың ауырлық дәрежелері анықталмайды. Кінәнің ең жоғарғы түрі қауіпті жәрежесі тік қасақаналық болып таб. өйткені мұндай кінә түрінде қылмыскер іс әрекеттің қауіпті екендігін, зардаптың туындайтынын біліп қана қоймайды, ол сонымен бірге осындай зардаптың болуын тілейді. Демек, кіінә дәрежесінің ең ауыр түрі тік қасақаналық, ал ең жеңілі немқұрайлық болып шығады. Кінә түрін бұлай дәрежелеу қылм құқықта қолданылмайды,себебі қылмыстардың қауіптілік дәрежесі мен сипаты кінә дәрежесі бойынша барлық қылмыстар осылай болып келе бермейді. Мыс ашу шегінен, қажетті қорғау шегінен шығып, кісі өлтіру тік қасақанамен де жасалады. Мұндай жағдайларда қылмыс жасау кінәнәі және жауаптылықты жеңілдететін құрамдар түрінде бағаланады. Ал адамның өміріне зардап келтіру мүмкіндігіне мағынасыз қарап, бұзақылық ниетпен өзге адамға қару жұмсағанда қылмыскерде жанама қасақаналық бола алады. Яғни қызметкерге адам өле ме, өлми ме бәрібір болуы немесе ол жағын мүлдем ойламауы да мүмкін. Мұндай жағдайда қажетті қорғау шегінен шығып, тік қасақаналықпен кісі өлтірген адмның қауіптілігінен жанам қасақанылқпен жасалған қылмыстың ауырлығы асып кетеді. Сондай ақ немқұрайлық салдарынан ауыр апатты жағдайлар орын алуы мүмкін. Мыс, жарылыс қаупі бар обьектілерде немқұрайлық салдарынан жарылыс болғанда оның зардаптары тік қасақанылқпен жасалған қылмыстардан асып кете алады. Сондықтан қылмыстың ауырлық дәрежелері барлық кездерде кінә,мақсат, ниет түрлеріне байл емес, ол өзге құрам белгілеріне де қат бола алады. Кінәнәі қылм құқықтағы басты ерекшеліктерінің бірі ол қылмыстың жауаптылықтың бір негізі болып саналатын суб негізді білдіру болып таб.

Кінәнәі нысандары қылмыскерлер іс әрекетіне және оның нәтижесіне деген психикалық қатынастарының түрлеріне қарай қасақаналық және абайсыздық деп бөлінеді.

Қылмысты суб жағы бойынша ажыратудың негізгі критерийі кінә нысандары болып таб. Мыс, қасақаналықпен немесе абайсыздықпен бөтеннің мүлкін жою немесе бүлдіру қылмыстарын қарастыратын баптардың айырмашылығы тек кінә нысандарында болып таб.

Заңдағы қылмыс түрлерінің тек қасақаналықпен, ал кей қылмыстардың қасақанамен де, абайсыздықпен де жасалатынын білә қылмыс құрамының біржақтығын анықтауда және квал жүргізуде маңызды болып таб. Мыс, баланы ауытыру қылмысы суб жағынан қасақаналықпен сипатталады, ал егер баланы абайсызда ауыстырып алса, онда қылмыс болып бағаланбайды. Себебі заңда мұндай қылмыс жоқ.