10 Сынып. Қазақстан тарихы

§23. Қазақ даласында туған тарихи шығармалар

Сабақтың мақсаты:

• Қазақ даласында туған шығармалар-«Тарих-и Рашиди», «Жылнамалар жинағы», «Шыңғыснама» еңбектерінің қазақ тарихы үшін маңыздылығын көрсету.

• Әбілғазы шежірелері қазақ халқының тарихы, тіршілігі мен мәдениетін тануда құнды деректер болып табылатынын түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: ғалымдардың портреттері, ҚР саяси картасы

Сабақтың жоспары:

1. «Тарих-и Рашиди».

2. «Жылнамалар жинағы».

3. «Шыңғыснама».

4. «Әбілғазы шежіресі»

Сабақтың жоспарындағы алғашқы тақырыпша «Тарихи Рашиди » атты М.Х.Дулатидің шығармасы туралы, сонымен қатар ғалымның өмірі туралы да баяндалған. Мұғалім ғалымның өмірінен үзінділер келтіре отырып, оқушыларды қызықтырып, оларды оқу, білім, ғылым жолында қажімай еңбек етуге тәрбиелейді.

Жоспардың екінші мәселесі бойынша мұғалім Қадырғали би Қосымұлы Жалайыридің өмірбаянына, еңбегіне жалпы тоқтала отырып, еңбектің 3-бөлімі-Қазақ хандығының тарихына арналған аса маңызды бөлім екендігіне оқушылардың назарын ерекше аударуы тиіс. Еңбек қазақ хандарына қатысты хандар-Орыс ханның ұлы қажы-Керей, Едіге би, т.б. ірі тұлғалар туралы құнды дерек беретінін атап өтіп, еңбекте «Алаш» атауының қолданылғанын оқушылардың есіне салады.

«Тарих-и Рашиди» еңбегінің құндылығы

• Қазақ хандығының құрылуы туралы мәліметтер

• XV-XVI ғғ. Қазақ-Моғол хандықтарының арасындағы қары-қатынас

• Қазақ-өзбек халықтарының арасындағы қарым-қатынас

• Қазақ хандығы мен қырғыздар арасындағы қарым-қатынас

• Қазақ-қалмақ, Моғол-қалмақ арасындағы қарым-қатынас

• Қазақ халқының этностық құрылымы

• Жетісу аймағындағы қазақтардың әлеуметтік-экономикалық жағдайы

• Географиялық атаулар, қазақ халқының тарихи жайлы деректер.

«Шыңғыснама» еңбегінің авторы-Өтеміс қажы бек Маулан Мұхаммед Дос. Мұғалім оқушыларға шығарманың қалай жазылғанын айта отырып, шығармада қазақ тарихы үшін маңызды деректер мол екеніне тоқталады. Шығармада автордың қазақтың көшпелі мал шаруашылығына ерекше назар аударғанын айта отырып, құнды деректің бірі-Алтын Орда ыдырап, Қазақ хандығының құрылуына тарихи алғышарт болғанын түсіндіреді.

Төртінші мәселе- Әбілғазы шежірелері. Оқушыларға бұл шежірелерден қазақ халқының тарихы, құрамына кірген ру-тайпалар туралы құнды деректер табуға болатынын түсіндіре отырып, Әбілғазының өзінің жеке өміріне тоқталып өтуге болады.

Сабақты қорытындылау кезінде оқушыларды қатыстыра отырып, төмендегі кестені толтыруға болады.

Сұрақтар	«Тарих-и Рашиди»	«Жылнамалар жинағы»	«Шыңғыснама»	Әбілғазы шежірелері
Қазақ халқы, оның тарихы, экономикасы туралы қандай мағлұматтар бар?

Үйге тапсырма беріледі.

§24. Қазақ халқының әдебиеті мен мәдениеті

Сабақтың мақсаты:

• Қазақ халқының шығармашылық дәстүрінің ерекшеліктерін, ауыз әдебиетінің түрлерін, олардың тарихи маңызын түсіндіру. Ауыз әдебиетінің жастарға беретін тәрбиелік мәнін ашу, жастарды еңбекке, Отанына сүйіспеншілікке, достыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: