VIII. Өт қабы гипертензиясының жіктелуі (Виноградов в.В бойынша 1971 ж.)

Ас қорыту фазасынан тыс ағымдық жүйесіндегі қысым:

І кезең- 190 мм. С.б. дейін жоғарылау, клиникалық көрініссіз.

ІІ кезең- 220-250 мм.с.б- өт ағымының бүзылу көрінісімен, бірақ қарымталынған.

ІІІ кезең- ұзақ уақыт 250 мм. С.б. дан жоғары- өт шығару жүйесі қызметінің декомпенсациясы, клиникалық көрінісі сарғаюмен.

IX. Механикалық сарғаюға әкелетін аурулардың жіктелуі (Савельев в.С. Және Кирненко а.И.,2006ж)

Қатерсіз:

Холедохолитиаз

Үлкен дуоденальды емізіктің тарылуы

Холангит

Жедел папиллит, ҰҮҮ полиптері

Жедел және созылмалы панкреатит

Өт шығару жолдарының тыртықты структурасы

Басқа сирек кездесетін себептер (туа п.б. аномалиялар, перихоледохеальді лимфаденит, паразиттік зақымданулар және т.б.)

Әр түрлі аймақтағы қатерлі зақымданулар:

ҰҮҮ ісігі

Ұйқы безінің ісігі

Өт қуығының ісігі

Өт жолдарының ісігі

Бауырдың біріншілік және метастатикалық қатерлі ісігі

X. Механикалық сарғаюдың жиі қолданылатын жіктелуі:

Этиологиясы бойынша:

Ауру көрсетіледі- механикалық сарғаюдың себебімен (қатерсіз, қатерлі)

Клиникалық ағымы бойынша:

Жедел

Созылмалы

Ауырлық дәрежесі бойынша:

Жеңіл

Орташа

Ауыр

Асқынулары:

Холангит

Бауырдың холангиогенді абсцессі

Холестатикалық гепатит

Бауырдың билиарлы циррозы

Басқа асқынулар.

Механикалық сарғаюдың зерттеу әдістері

I. Жалпы өт жолдарын арнайы тексеру әдістері

Жалпы өт жолдары ауруларының диагностикасы оңай емес. Толық жиналған анамнез және клиникалық көріністер кейбір жағдайларда өт шығару жүйесіндегі бұзылыстардың себептерін анықтауға көмектесе алмайды. Сондықтан, диагноз қою кезінде, операцияға көрсеткіштерді анықтау және тиімді хирургиялық операциялар тәсілін тандау үшін арнайы тексеру әдістерінің маңызы өте зор.

Қазіргі кезде жалпы өт жолдарының хирургиясы комплексті тексеру әдістерін пайдалануды қажет етеді. Бұл тексеру әдістері операцияға дейінгі уақыттан басталып, операция кезінде де жалғастырылады.

Диагностикалық зерттеулерді аспапқа салмас бұрын механикалық сарғаю кезінде организмде болатын биохимиялық өзгерістерге шолу жасаған жөн. Сары аурудың негізгі белгісі – дененің сарғаюы, организмдегі билирубин атты өт пигментінің қалыпты алмасуының бұзылуында екені күмәнсіз. Дегенмен өт пигменттері қызыл қан түйіршіктерінің ыдырауы кезінде пайда болып, үлкен және кіші дәретпен организмнен тысқары болған арада біраз биохимиялық өзгерістер болады. Қызыл қан түйіршіктері ыдырау кезінде ГЕМ атты (гемоглобиннің бір бөлігі) пигмент бөлініп, тотығу және қандағы белокпен қосылу әрекеттері арқылы әуелі вердоглобин, сосын билирубин, одан биливердин түрінде қан арқылы бауырға келіп жетеді. Бұның басқа затпен қосылмаған, араласпаған пигмент түрі – байланыспаған билирубин. Жайшылықта оның қандағы мөлшері өте аз, дегенмен денеге өте улы келеді. Бауырға түскен кезінде ол глюкурон және күкірт қышқылымен байланысу (конъюгация) арқасында зәрсіз билирубин глюкуронид немесе байланысқан билирубин түрінде өт жолдарында бөлініп, ұлтабарға түседі. Ащы ішектің соңында тоқ ішектегі микроорганизмдердің әсерімен байланысқан билирубин тағы да тотығу әсері арқылы сыртқа шағады да (үлкен дәреттің қоңыр түсі осы пигменттің әсері), ал аз бөлігі ішектен қақпа қан тамырына сорылып, бауырға қайта келеді. Тағы бір бөлігі тек қан тамырлары арқылы жалпы қан айналысына қосылып, бүйрекке келіп уробилин деген пигмент түрінде кіші дәрет арқылы денеден тысқары шығады.

Билирубиннің байланыспаған түрі – биохимиялық зерттеуде арнайы диазореактивпен тура емес әсер береді (сол себептен тура емес билирубин аталады). Қан құрамында көбею себебі: біріншіден, қан қызыл түйіршігінің көп ыдырауынан, екіншіден, бауыр қызметінің жеткіліксіздігіне байланысты – билирубин глюкуронидке айналуының әлсіреуіне байланысты. Осы жағдайда қанда көбейген байланыспаған билирубинді бүйрек арқылы тазартуға мәжбүр болады. Қан сүзбесінде, әйтпесе зәрде билирубиннің осы түрінің мол табылуы жоғарыда көрсетілген екі себепке сілтеуі мүмкін. Ал қан сүзбесінде байланыспаған билирубиннің көбеюі, нәжісте стеркобилиннің азаюы немесе болмауы, зәрде пигменттердің көбеюі өт жолдарында механикалық кедергінің бар екендігін жорамалдауға мүмкіндік береді.

Сары ауру түрлерін ажыратуға қан құрамындағы қышқыл және сілтілі фосфотаза ферменттерінің көбеюі, холинэстераза ферментінің азаюы өт байлану (холестаз) синдромына сілтейді. Себебі фосфотаза ферменттері бауыр торшаларының (гепатоциттің) өт түтікшелерімен түйіскен жағында орналасқан, ал өт жолында қысым көбейген жағдайда олар қанға келіп түсуге мәжбүр болады. Сары ауру түрлерін анықтауда қан құрамында бауыр ыдырау синдромын (цитолиз) білдіретін ферменттердің құрамын зерттеу міндетті түрде қажет.

Аланинаминотрансфераза (АлАТ), аспартатаминотрансфераза (АсАТ), лактатдегидрогеназа (ЛДГ) және глутамилтрансфераза (ГТТФ) ферменттері қалыпты жағдайда гепатоцит ішіндегі зат алмасуын қамтамасыз етеді. Ал олардың қан құрамында көбеюі гепатоциттердің ыдырауы себебінен (вирусты немесе созылмалы гепатит сырқаттары) болуы мүмкін.

Жоғарыда көрсетілген сары ауру сырқатының себебі, қызыл қан түйіршіктерінің шамадан тыс көп ыдырауына да байланысты болады. Бұл жағдайда қан азаюмен қатар (анемия) қан құрамында қызыл қан түйіршіктеріне қарсы антидене табу (аутоиммундық қан ыдырау сырқаты) немесе қан түйіршіктерінің (эритроциттер) осмостық қасиетінің өзгеруін (азаюын) анықтау, қызыл қан түйіршіктерінің көлемінің, формасының өзгеруін бақылау туа біткен сфероцитарлық қан ыдырау (Минковский-Шаффар) сырқаты екенін көрсетеді.