24. Навукова-тэхничны патэнцыял Беларуси як фактар устойливага развицця.

Навукова-тэхнічны патэнцыял – гэта сукупнасць рэсурсаў і ўмоў ажыццяўлення навуковых, прыкладных навуковых даследаванняў і распрацовак (навукова-даследчых і вопытна-канструктарскіх работ), разам з вопытна-канструктарскімі і вопытна-тэхналагічнымі работамі. Эканоміка Беларусі павінна быць не толькі сацыяльна-арыентаванай, але і інавацыйнай, канкурэнтаздольнай на сусветным рынку, навукаёмістай, рэсурсазберагальнай. Забяспечыць такую якасць яе немагчыма без трывалага навукова-тэхнічнага патэнцыялу (НТП). НТП характарызуюць розныя колькасныя і якасныя параметры і паказчыкі: колькасць навуковых арганізацый; аб’ёмы і структура даследаванняў і распрацовак; навуковыя кадры; матэрыяльна-тэхнічная база; навукова - інфармацыйныя рэсурсы. Аднак ключавы яго макрапараметр – навукаёмістасць ВУП, якая на працягу апошніх гадоў вагаецца ў межах 0,6-0,7%.

Колькасць персаналу, занятага навуковымі даследаваннямі і распрацоўкамі ў Беларусі у 2010 г. - 0,7% усіх занятых.

Асноўная частка навуковага патэнцыялу сканцэнтравана ў Нацыянальнай акадэміі навук (31%), Міністэрстве прамысловасці (28%), Дзяржаўным ваенна-прамысловым комплексе (14%), Міністэрстве адукацыі (8%) і Міністэрстве аховы здароўя (4%). Структура навуковага патэнцыялу па галінах навукі падзяляецца на тэхнічныя (62% усіх даследчыкаў), прыродазнаўчыя (18%), грамадскія і гуманітарныя (9%), сельскагаспадарчыя (6%) і медыцынскія (5%).

Геаграфічны аспект кадравага навуковага патэнцыялу Беларусі: 72% прыпадае на сталіцу, таму як менавіта тут знаходзяцца важнейшыя навуковыя і адукацыйныя ўстановы, па 9% - на Гомельскую і Мінскую вобласці і на ўсе астатнія разам - 10%. Найбольш шырока распаўсюджаны навукова-вытворчыя цэнтры. Гэта 15 навукова-практычных цэнтраў Міністэрства аховы здароўя, якія размешчаны ў Мінску, Гомелі, Мінскай вобласці; гэта 13 навукова-тэхнічных цэнтраў Міністэрства прамысловасці, якія размешчаны ў Мінску (трактарабудавання на базе «МТЗ», грузавых аўтамабіляў і аўтобусаў на базе «МАЗа»), Гомелі (збожжаўборачная і кормаўборачная тэхніка на базе «Гомсельмаша»), Жлобіне (металургіі на базе «БМЗ»); гэта 11 навукова-практычных цэнтраў Нацыянальнай акадэміі навук. У краіне налічваецца 11 тэхнапаркаў, геаграфія якіх ахоплівае як сталіцу («Тэхнапарк БНТУ «Палітэхнік», «Мінскі абласны інавацыйны цэнтр», «Тэхнапарк БДУ»), абласныя цэнтры, так і іншыя гарады («Навукова-тэхналагічны парк Полацкага дзяржуніверсітэту»);

Прыярытэтнымі накірункамі навукова-тэхнічнай дзейнасці Беларусі на бліжэйшыя гады з'яўляюцца: 1) энергетыка і энергазберажэнне; 2) хімічныя тэхналогіі, нанатэхналогіі і біятэхналогіі; 3) прамысловыя і будаўнічыя тэхналогіі; 4) аграрнапрамысловыя тэхналогіі; 5) медыцына, медтэхніка і тэхналогіі, фармацыя; 6) рацыянальнае прыродакарыстанне, рэсурсазберажэнне і абарона ад надзвычайных сітуацый.

25. Неабходнасць удасканалення эканамичнага раяниравання и администрацыйна-тэрытарыяльнага дзялення Беларуси.

Раяніраванне ў самым агульным выглядзе ўяўляе сабой падзел тэрыторыі на часткі на падставе тых ці іншых прыкмет.

У сувязі з эканамічным раяніраваннем Беларусі знаходзяцца пытанні ўдасканалення яе адміністрацыйна-тэрытарыяльнага дзялення (АТД).

Прычыны, якія выклікаюць неабходнасць мадэрнізацыі АТД разнастайныя, аднак найбольш важнымі з’яўляюцца наступныя: абмежаванасць рэсурснага, сацыяльна-эканамічнага, дэмаграфічнага і прыродна-экалагічнага патэнцыялаў на ўзроўні асобнай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі; неадпаведнасць граніц АТД рэальна існуючым тэрытарыяльным сацыяльна-эканамічным сістэмам; наяўнасць неапраўдана высокай тэрытарыяльнай дыферэнцыяцыі ва ўзроўні і якасці жыцця насельніцтва; наяўнасць супярэчнасцей у рэалізацыі новых падыходаў да кіравання эканомікай рэгіёна.

Аптымізацыя сеткі АТД краіны павінна ўлічваць таксама шэраг новых тэндэнцый і умоў, якія звязаны з развіццём інфраструктуры (дарог, транспарта, тэлекамунікацый), інфармацыйных тэхналогій, ростам адукацыйнага ўзроўню насельніцтва, яго мабільнасці. Дзяржаўнай схемай комплекснай тэрытарыяльнай арганізацыі Рэспублікі Беларусь прадугледжана праводзіць аптымізацыю АТД у два этапы. На першым неабходна: а) працягнуць аб’яднанне гарадоў абласнога падпарадкавання з аднаіменнымі раёнамі, а таксама далучаць сельскія раёны з колькасцю насельніцтва 14-25 тыс. чалавек да буйных эканамічных раёнаў;

б) сфарміраваць адзінае адміністрацыйнае кіраванне буйнымі гарадамі з невялікімі “гарадамі-спадарожнікамі”;

в) ліквідаваць раёны, дзе колькасць насельніцтва менш 15 тыс. чалавек і працягвае змяншацца (Расонскі, Чэрыкаўскі, Хоцімскі, Брагінскі, Кармянскі);

г) стварыць новую адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку базавага ўзроўню; Наваполацкі раён на базе г.Наваполацка, Расонскага раёна і часткова Полацкага раёна (г.Наваполацк мае высокі вытворчы і сацыяльна-культурны патэнцыял);

Другі варыянт рэформы АТД грунтуецца на ідэі павелічэння агульнай колькасці адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак і памяньшэння іх памераў. Замест 6 цяперашніх абласцей і горада рэспубліканскага падпарадкавання прапануецца стварыць 15 новых абласцей (акруг) з сярэднім радыусам даступнасці 43 – 80 км. Іх цэнтрамі стануць Мінск, Брэст, Баранавічы, Пінск, Віцебск, Полацк, Гомель, Мазыр, Гродна, Ліда, Барысаў, Маладзечна, Слуцк, Магілёў, Бабруйск.

Базавай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкай павінен стаць новы раён радыусам даступнасці 14 – 17,5 км. Іх цэнтрамі могуць стаць усе цяперашнія райцэнтры, гарады абласнога і раённага падпарадкавання, пасёлкі гарадскога тыпу, а таксама найбольш вялікія сельскія пасяленні. Для аператыўнага рашэння пытанняў мясцовага значэння сельскіх жыхароў замест сённяшніх сельсаветаў мэтазгодна ўвесці інстытут старастаў.